Cuộc khảo sát được triển khai tại 21 tỉnh, thành phố với hơn 7.700 học sinh từ lớp 8 đến lớp 12 (tương ứng trẻ từ 13 đến 17 tuổi) của 81 trường học tham gia nhằm cung cấp số liệu về yếu tố nguy cơ dẫn đến bệnh không lây nhiễm cũng như các bệnh khác. So sánh điều tra tại Việt Nam năm 2013 với 2019 cho thấy có nhiều tiến bộ có ý nghĩa quan trọng trong một số lĩnh vực. Trong đó, tỷ lệ học sinh hút thuốc lá, dùng ma túy và học sinh bị bắt nạt giảm nhiều. Hay như, tỷ lệ học sinh tăng cường hoạt động thể chất đã tăng. Trong đó, tỷ lệ vận động 60 phút/ngày, 5 ngày trong tuần đã tăng từ 20,5% lên 21,7%.
Tuy nhiên, nhiều yếu tố ảnh hưởng đến sức khỏe của trẻ cũng tăng đáng kể. Tiêu biểu như tỷ lệ học sinh bị thừa cân, béo phì tăng gấp hai lần; một số hành vi nguy cơ như uống nước ngọt có ga, ăn thức ăn nhanh đều tăng… Lần đầu tiên chỉ số sử dụng thuốc lá điện tử được đưa vào điều tra đã ghi nhận có 2,6% số học sinh sử dụng thuốc lá điện tử, riêng ở Hà Nội và thành phố Hồ Chí Minh, tỷ lệ này lên đến 7,9%. Kết quả khảo sát của nhóm nghiên cứu cho thấy tỷ lệ quan hệ tình dục trong học sinh giảm, nhưng tỷ lệ quan hệ tình dục trước 14 tuổi tăng gấp hai lần, từ 1,45% (năm 2013) lên 3,51% (năm 2019).
PGS,TS Trần Thị Tuyết Hạnh (Trường đại học Y tế công cộng), đại diện nhóm nghiên cứu cho biết: Một điểm trong khảo sát này cho thấy có những chỉ số khá quan trọng về sức khỏe tâm thần. Mặc dù số liệu được thu nhập trước khi dịch Covid-19 xảy ra, tuy nhiên đã có 13% số trẻ em cảm thấy cô đơn phần lớn thời gian hoặc luôn cô đơn; gần 7% thường xuyên cảm thấy lo lắng…
Trong khi đó, tỷ lệ bố mẹ đồng hành cùng các con không cao, khi chỉ có chưa đến 30% số cha, mẹ, người thân hiểu các vấn đề lo lắng của con, cho thấy các bậc phụ huynh cần nỗ lực hơn, dành thời gian nhiều hơn nữa để đồng hành cùng trẻ, biết con đang nghĩ gì, lo lắng điều gì...
Thứ trưởng Y tế Trần Văn Thuấn cho biết, trong khi các bệnh truyền nhiễm như Covid-19 diễn biến phức tạp thì nước ta cũng đối mặt với sự gia tăng của các bệnh không lây nhiễm. Gánh nặng của các bệnh không lây nhiễm đang chiếm tới 74% tổng gánh nặng bệnh tật toàn quốc và các bệnh này là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong.
Số liệu mới nhất cho thấy mỗi năm tỷ lệ tử vong do bệnh không lây nhiễm chiếm tới 81% tổng số ca tử vong do mọi nguyên nhân, chủ yếu là các bệnh tim mạch, ung thư, đái tháo đường và bệnh hô hấp mạn tính. Số liệu điều tra cũng cho thấy ước tính ở người trưởng thành, tỷ lệ hiện mắc tăng huyết áp là 26%, tương đương khoảng 17 triệu người; tỷ lệ mắc đái tháo đường là 7%, tương đương với khoảng 4,5 triệu người.
Cũng theo Thứ trưởng Y tế, sự gia tăng các bệnh không lây nhiễm có nguyên nhân là do sự gia tăng nhanh các yếu tố nguy cơ có thể phòng tránh được như hút thuốc, uống rượu, bia, dinh dưỡng không hợp lý và thiếu vận động thể lực… kèm theo là các tình trạng thừa cân, béo phì, tăng huyết áp, rối loạn đường máu và mỡ máu. Hầu hết những yếu tố này được hình thành từ giai đoạn rất sớm trong cuộc đời. Vì vậy, việc bảo vệ, chăm sóc, nâng cao sức khỏe cho trẻ em và thanh thiếu niên thông qua thúc đẩy hình thành các hành vi có lợi cho sức khỏe và phòng, chống các yếu tố nguy cơ là một chính sách ưu tiên của Việt Nam.
Ðể giải quyết hiệu quả các bệnh không lây nhiễm và bảo vệ, chăm sóc, nâng cao sức khỏe học đường cũng như toàn dân, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Chiến lược quốc gia phòng, chống các bệnh không lây nhiễm giai đoạn 2015-2025; phê duyệt Chương trình sức khỏe Việt Nam và ban hành Chương trình sức khỏe học đường giai đoạn 2021-2025.
Các chiến lược và chương trình này đều đề ra các giải pháp quan trọng nhằm bảo vệ và nâng cao sức khỏe cho trẻ em và vị thành niên, đồng thời định hướng cho hoạt động trong giai đoạn tới nhằm tập trung kiểm soát các yếu tố nguy cơ, dự phòng mắc bệnh, đồng thời phát hiện sớm để quản lý hiệu quả các bệnh không lây nhiễm và các vấn đề sức khỏe khác.
Các số liệu còn giúp cho việc theo dõi, báo cáo tiến độ thực hiện các mục tiêu tự nguyện toàn cầu mà Việt Nam đã thông qua và cam kết thực hiện, đồng thời cung cấp bằng chứng cho việc xây dựng các chính sách bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe cho trẻ em, học sinh. Những bằng chứng, dữ liệu khoa học từ cuộc khảo sát này sẽ giúp cho các cơ quan, đơn vị ngành y tế và ngành giáo dục và đào tạo tiếp tục phối hợp chặt chẽ để xây dựng các chính sách, chương trình, kế hoạch hiệu quả, thiết thực để bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe cho trẻ em, học sinh, nhất là trong bối cảnh chúng ta vừa phải tập trung phòng, chống dịch bệnh, vừa phải quan tâm giải quyết các vấn đề hậu Covid-19 và các tác động do dịch Covid-19 gây ra đối với sức khỏe người dân.
Chính vì thế, tại hội thảo, các chuyên gia trong nước và nước ngoài, đại diện tổ chức quốc tế cũng khuyến cáo hai ngành giáo dục và y tế cần xây dựng chương trình nâng cao sức khỏe cho học sinh, chú trọng chất lượng bữa ăn trường học và điều kiện vận động thể chất cho học sinh.
