Trước đó, ngày 19-11, Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh Hà Giang nhận được Công văn số 3889-UBND -VX của Ủy ban nhân dân tỉnh Hà Giang về việc báo cáo nội dung Báo Nhân Dân điện tử phản ánh trong bài “Không tìm thấy hài cốt vẫn quyết toán tiền quy tập mộ liệt sĩ”, ở nghĩa trang liệt sĩ Xín Mần, đăng trên trang Xã hội báo Nhân Dân điện tử xuất bản ngày 18-11-2014.
Bộ Chỉ huy quân sự (CHQS) tỉnh Hà Giang đã nghiên cứu kỹ nội dung trong bài viết của Báo Nhân Dân điện tử đăng ngày 18-11-2014, đồng thời phối hợp với Sở Lao động, Thương binh và Xã hội tỉnh Hà Giang cử cán bộ chuyên môn xuống cơ sở từ ngày 21-11 đến ngày 22-11-2014 cùng với Phòng Lao động, Thương binh và Xã hội và Ban CHQS huyện Xín Mần, tiến hành khảo sát thực địa hai nghĩa trang nơi an táng hai liệt sĩ khi hy sinh (Nghĩa trang liệt sĩ xã Thèn Phàng và nghĩa trang liệt sĩ của huyện đội quản lý). Kiểm tra, rà soát sơ đồ mộ chí, biên bản bàn giao và các tài liệu có liên quan đến việc quy tập, di chuyển hài cốt liệt sĩ Hà Huy Hợp, liệt sĩ Nguyễn Gia Ninh về nghĩa trang Cốc Pài hiện nay.
Bộ CHQS tỉnh Hà Giang tổng hợp báo cáo UBND tỉnh Hà Giang như sau:
1. Khảo sát thực địa hai nghĩa trang nơi an táng hai liệt sĩ khi hy sinh:
- Nghĩa trang huyện đội cũ (đường đi Cốc Cọc) có mộ của liệt sĩ Hà Huy Hợp theo sơ đồ mộ chí cũ. Hiện trạng đã được san ủi toàn bộ khu nghĩa trang tạo mặt bằng, phía trên của nghĩa trang (tả ly dương) được đào sâu khoảng 15 mét, phía dưới nghĩa trang (tả ly âm) được đào sâu khoảng 1,5 mét. Toàn bộ số lượng đất của nghĩa trang được ủi lấp xuống khu đất trũng phía dưới nghĩa trang. Hiện nay có đường nhựa rộng năm mét cắt qua nghĩa trang cũ, đường nhựa mới làm trên cơ sở đường mòn cũ. Trên mặt bằng được san ủi hiện nay đã xây dựng cơ quan dịch vụ công cộng và môi trường cùng với các nhà riêng của ông Lộc, ông Hải, ông Hạnh.
- Nghĩa trang xã Thèn Phàng có mộ của liệt sĩ Nguyễn Gia Ninh. Hiện trạng là bãi đất phẳng đang được người dân canh tác (trồng ngô)
2. Kiểm tra, rà soát sơ đồ mộ chí, danh sách liệt sĩ và các văn bản liên quan đến liệt sĩ Nguyễn Gia Ninh và liệt sĩ Hà Huy Hợp.
- Sơ đồ mộ chí nghĩa trang Cốc Pài (nghĩa trang huyện đội) lập ngày 3-3-1981 có tên liệt sĩ Hà Huy Hợp (mộ số 4);
- Biên bản bàn giao nghĩa trang Cốc Pài (Nghĩa trang huyện đội cũ; Nghĩa trang phố Cốc Pài) kèm theo danh sách liệt sĩ có tên liệt sĩ Hà Huy Hợp (số thứ tự 4) lập ngày 13-7-1987;
- Báo cáo số liệu liệt sĩ đã quy tập, kèm theo danh sách được lập ngày 27-12-1991; Sơ đồ mộ chí lập ngày 20-11-1991 có tên liệt sĩ Nguyễn Gia Ninh số thứ tự trong danh sách là 46, số mộ trong sơ đồ là 116 và Hà Huy Hợp số thứ tự trong danh sách là 57, số mộ trong sơ đồ là 115.
- Biên bản nghiệm thu quy tập và xây dựng vỏ mộ liệt sĩ lập ngày 22-01-1992; Biên bản nghiệm thu công trình tu sửa và xây lại phần mộ liệt sĩ nghĩa trang huyện Xín Mần lập ngày 30-3-1993;
- Không tìm thấy sơ đồ mộ chí, danh sách liệt sĩ nghĩa trang Thèn Phàng liên quan đến liệt sĩ Nguyễn Gia Ninh.
Qua xem xét thực tế, đáng lưu ý trong bản báo cáo số liệu liệt sĩ đã quy tập, có ghi: Tổng số 120 mộ. Trong đó, số mộ đúng địa chỉ, đúng tên, tuổi và hài cốt là 89; Số mộ có hài cốt nhưng do quá trình thay đổi nhầm lẫn tên tuổi đưa vào số vô danh là 24; Số mộ vô danh là bảy (từ khi quy tập về). Trong danh sách kèm theo bản báo cáo cũng có đủ 120 liệt sĩ (có liệt sĩ Nguyễn Gia Ninh, liệt sĩ Hà Huy Hợp) ghi đầy đủ tên tuổi, quê quán, cấp bậc, chức vụ, nơi hy sinh, ngày tháng hy sinh. Nhưng không tách được 89 mộ đúng địa chỉ, đúng tên, tuổi, có hài cốt với 24 mộ nhầm lẫn tên tuổi và bảy mộ vô danh.
Như vậy, bản báo cáo và danh sách được lập sau khi quy tập thể hiện chưa được rõ ràng nhưng khẳng định toàn bộ số mộ của hai nghĩa trang (Nghĩa trang huyện đội cũ; Nghĩa trang xã Thèn Phàng) đã được Ban CHQS huyện Xín Mần (Bên B) quy tập, xây dựng vỏ mộ liệt sĩ năm 1991 bàn giao cho (bên A) là Phòng Lao động, Thương binh và Xã hội huyện Xín Mần (tại biên bản nghiệm thu ngày 22-01-1992). Mặt khác, tại biên bản làm việc xác minh tìm kiếm Hài cốt liệt sĩ Nguyễn Gia Ninh ngày 28-6-2010. Ông Hoàng Sao Khuê nguyên là trợ lý chính trị Ban CHQS huyện Xín Mần và là người lập báo cáo số liệu quy tập mộ ngày 27-12-1991 và ông Hoàng Xuân Dìn nguyên là trợ lý dân quân tự vệ cũng khẳng định. Số mộ của hai nghĩa trang trên đã được quy tập hết.
Tuy nhiên, sau đó nghĩa trang liệt sĩ huyện Xín Mần được cải tạo nâng cấp mở rộng, đại diện bên B tổ chức thi công công trình là ông Nguyễn Như Tỉnh nguyên là Chỉ huy phó Chính trị - Ban CHQS huyện Xín Mần. Thời gian thi công từ tháng 01-1993 đến tháng 3-1993 (Biên bản nghiệm thu công trình ngày 30-3-1993). Tại thời điểm này, toàn bộ số mộ ở bậc dưới được di chuyển lên bậc trên, một số mộ có sự thay đổi vị trí so với sơ đồ được xác lập ngày 20-11-1991.
Ngày 18-10-2014 gia đình liệt sĩ Hà Huy Hợp trú tại xã Tân Hồng, huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang được sự nhất trí của Phòng Lao động, Thương binh và Xã hội huyện Xín Mần cho phép cất bốc phần mộ của liệt sĩ Hà Huy Hợp về quê an táng. Khi tiến hành khai quật, bên trong vỏ mộ không có tiểu, không có hài cốt của liệt sĩ như Báo Nhân Dân điện tử phản ánh là đúng sự thật. Trước đó, việc khai quật mộ liệt sĩ Nguyễn Gia Ninh quê ở thôn 8, xã Kim Phú, huyện Yên Sơn, tỉnh Tuyên Quang cũng diễn ra tương tự.
Như vậy, các đợt điều tra, xác minh của các cấp huyện, tỉnh về phần mộ của liệt sĩ Nguyễn Gia Ninh cũng như sự việc mới xảy ra đối với liệt sĩ Hà Huy Hợp vẫn chỉ dừng lại ở giai đoạn cải tạo nghĩa trang và trông coi nghĩa trang, dẫn đến khi khai quật trong mộ không có hài cốt mà không tìm ra nguyên nhân, mặt khác khi tổ chức xác minh UBND huyện Xín Mần đã gửi giấy mời, mời các thành phần liên quan trong đó có ông Nguyễn Như Tỉnh. Phòng Chính trị - Bộ CHQS tỉnh có công văn số 1150 ngày 21-6-2010 gửi Phòng Chính trị - Bộ CHQS tỉnh Vĩnh Phúc nhờ mời giúp ông Nguyễn Như Tỉnh nguyên Chỉ huy phó Chính trị - Ban CHQS huyện Xín Mần nay nghỉ hưu tại Xã Đồng ích, huyện Lập Thạch, tỉnh Vĩnh Phúc là người trực tiếp nhận thi công cải tạo Nghĩa trang đến Văn phòng HĐND, UBND huyện Xín Mần để phối hợp giải quyết nhưng ông Nguyễn Như Tỉnh từ chối.
Để giải quyết dứt điểm vấn đề này, Bộ CHQS tỉnh Hà Giang đề xuất với UBND tỉnh, chỉ đạo UBND huyện Xín Mần có công văn gửi Đảng ủy, UBND xã Đồng Ích, huyện Lập Thạch, tỉnh Vĩnh Phúc triệu tập ông Nguyễn Như Tỉnh nguyên Chỉ huy phó Chính trị - Ban CHQS huyện Xín Mần là người trực tiếp chỉ đạo quy tập mộ liệt sĩ tại nghĩa trang huyện đội cũ và nghĩa trang xã Thèn Phàng về nghĩa trang liệt sĩ huyện Xín Mần; xây dựng và nâng cấp nghĩa trang liệt sĩ huyện Xín Mần (giai đoạn 1991-1993) đến Văn phòng UBND huyện Xín Mần để phối hợp xác minh, tìm kiếm.
