Bế mạc COP26: Thế giới đạt thỏa thuận giữ mức nóng lên toàn cầu 1,5 độ C

Thông qua Hiệp ước Khí hậu Glasgow

Sau hai tuần đàm phán căng thẳng, 197 quốc gia đồng ý thông qua Hiệp ước Khí hậu Glasgow, khẳng định lại mục tiêu khống chế gia tăng nhiệt độ trung bình trên toàn cầu ở ngưỡng dưới 2 độ C so với mức thời kỳ tiền công nghiệp và quyết tâm theo đuổi các nỗ lực để đạt mục tiêu tăng ở mức 1,5 độ C nhằm tránh những tác động xấu nhất của biến đổi khí hậu và hoàn thiện các mục tiêu nổi bật của Thỏa thuận Paris. 

Hiệp ước Khí hậu Glasgow, kết hợp với tham vọng và hành động gia tăng từ các quốc gia, có nghĩa là mục tiêu giữ cho trái đất nóng lên ở 1,5 độ C vẫn còn trong tầm ngắm, nhưng nó sẽ chỉ được thực hiện với những nỗ lực toàn cầu.

Mục tiêu này đòi hỏi phải cắt giảm lớn lượng khí thải CO2 một cách nhanh chóng và bền vững, bao gồm giảm 45% lượng phát thải CO2 vào năm 2030 so với mức năm 2010 và về 0 vào khoảng giữa thế kỷ, cũng như giảm sâu phát thải các khí nhà kính khác.

Một nội dung quan trọng trong Hiệp ước mới là kêu gọi việc “giảm dần điện than không sử dụng công nghệ thu giữ carbon và trợ cấp nhiên liệu hóa thạch không hiệu quả", đồng thời thừa nhận "sự cần thiết phải hỗ trợ để hướng tới một quá trình chuyển đổi công bằng”. Đây được xem là bước ngoặt lớn bởi lần đầu tiên nhiên liệu hóa thạch được đề cập tại một thỏa thuận của COP.

Hiệp ước yêu cầu các quốc gia vào cuối năm 2022 phải "xem xét lại và củng cố" các mục tiêu cắt giảm khí thải năm 2030, “có tính đến các hoàn cảnh quốc gia khác nhau", để thực hiện mục tiêu hạn chế gia tăng nhiệt độ toàn cầu ở mức "dưới 2 độ C" hoặc 1,5 độ C theo Thỏa thuận Paris. Đây là một bước tiến bởi theo các thỏa thuận khí hậu trước đây của Liên hợp quốc, các quốc gia được yêu cầu đệ trình các kế hoạch này, còn gọi là đóng góp quốc gia tự quyết (NDC), 5 năm một lần.

Hiệp ước nhấn mạnh sự cần thiết phải huy động tài trợ khí hậu từ mọi nguồn để đạt mức cần thiết nhằm hiện thực hóa các mục tiêu của Hiệp định Paris, bao gồm việc tăng đáng kể hỗ trợ cho các nước đang phát triển, vượt quá 100 tỷ USD mỗi năm; đồng thời thúc giục các nước phát triển khẩn trương hoàn thành mục tiêu 100 tỷ USD đã cam kết cũng như mục tiêu đến năm 2025, và nhấn mạnh tầm quan trọng của tính minh bạch trong việc thực hiện cam kết của các nước này.

Hiệp ước cũng thúc giục các nước phát triển đến năm 2025 tăng ít nhất gấp đôi tài trợ thích ứng với biến đổi khí hậu cho các nước đang phát triển so với mức năm 2019. Trong khi các nước phát triển chịu trách nhiệm đối với phần lớn khí thải nhà kính, các nước đang phát triển lại chịu những tác động tồi tệ nhất của biến đổi khí hậu.

Tổn thất và thiệt hại - một vấn đề quan trọng đối với các nước đang phát triển - đã được đưa vào Hiệp ước, với việc kêu gọi các nước phát triển và các tổ chức khác hỗ trợ nhiều hơn các quốc gia dễ bị tổn thương để ứng phó với những tác động nghiêm trọng của biến đổi khí hậu và giải quyết những thiệt hại do các hiện tượng thời tiết cực đoan và nước biển dâng.

Hiệp ước khẳng định tính cấp thiết của việc mở rộng quy mô hành động và hỗ trợ, nếu phù hợp, bao gồm tài trợ, chuyển giao công nghệ và nâng cao năng lực, để thực hiện các phương pháp tiếp cận nhằm ngăn chặn, giảm thiểu và giải quyết tổn thất và thiệt hại liên quan đến các tác động bất lợi của biến đổi khí hậu ở các nước đang phát triển đặc biệt dễ bị tổn thương bởi những tác động này.

Sách Quy tắc Paris, hướng dẫn về cách thức thực hiện Thỏa thuận Paris, cũng đã được hoàn thành tại COP26 sau 6 năm thảo luận.

Bên cạnh đó, COP26 đã đưa ra một cam kết rõ ràng trong việc bảo vệ các môi trường sống tự nhiên quý giá, với 130 quốc gia cam kết chấm dứt nạn phá rừng từ vào năm 2030, chiếm 90% diện tích rừng trên thế giới.

Trong khi đó, quá trình chuyển đổi sang phương tiện giao thông không phát thải đang diễn ra nhanh chóng. Một số nhà sản xuất ô-tô lớn nhất đang làm việc cùng nhau để cam kết tất cả các doanh số bán ô-tô mới sẽ không phát thải vào năm 2040 và vào năm 2035 tại các thị trường hàng đầu. Các quốc gia và thành phố đang theo đuổi mục tiêu loại bỏ xe xăng và xe diesel đầy tham vọng.

Mục tiêu 1,5 độ C chỉ tồn tại nếu chúng ta giữ lời hứa của mình

Nhìn chung, các quyết định của COP đã đi xa hơn bao giờ hết trong việc ghi nhận và giải quyết những mất mát và thiệt hại do các tác động hiện có của biến đổi khí hậu. 

Cảm nhận về nhiệm vụ trước mắt, Chủ tịch COP26 Alok Sharma xúc động nói: "Bây giờ chúng ta có thể nói với độ tin cậy rằng chúng ta đã giữ được cam kết 1,5 độ C tồn tại. Tuy nhiên, nhịp đập của nó rất yếu và nó sẽ chỉ tồn tại nếu chúng ta giữ lời hứa của mình và chuyển các cam kết thành hành động nhanh chóng. Tôi biết ơn Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (UNFCCC) đã hợp tác với chúng tôi để tổ chức COP26 thành công".

Theo Chủ tịch COP26, từ đây, bây giờ chúng ta phải cùng nhau tiến lên và thực hiện những kỳ vọng được đề ra trong Hiệp ước Khí hậu Glasgow, đồng thời thu hẹp khoảng cách rộng lớn vẫn còn. "Bởi vì như Thủ tướng Barbados, bà Mia Mottley đã nói với chúng tôi khi bắt đầu hội nghị này, đối với Barbados và các quốc đảo nhỏ khác, "2 độ C là một bản án tử hình"", ông nói.

"Tất cả chúng ta đều phải duy trì kim chỉ nam của mình là giữ 1,5 độ C trong tầm tay và tiếp tục nỗ lực để có được dòng chảy tài chính và thúc đẩy sự thích ứng. Sau nỗ lực của các quốc gia để đạt được Hiệp ước Khí hậu Glasgow, công việc của chúng ta ở đây không thể bị lãng phí", Chủ tịch COP26 Alok Sharma khẳng định.

Phát biểu bế mạc COP26, Tổng Thư ký Liên hợp quốc Antonio Guterres nói: "Các văn bản được thông qua là một sự thỏa hiệp. Chúng phản ánh lợi ích, điều kiện, mâu thuẫn và trạng thái ý chí chính trị trên thế giới ngày nay".

"Như tôi đã nói lúc khai mạc COP26, chúng ta phải tăng tốc hành động để giữ cho mục tiêu 1,5 độ C tồn tại. Hành tinh mong manh của chúng ta đang bị treo trên một sợi chỉ. Chúng ta vẫn đang ở ngưỡng cửa thảm họa khí hậu. Đã đến lúc chuyển sang chế độ khẩn cấp, nếu không, cơ hội đạt tới phát thải ròng bằng 0 của chúng ta sẽ là số không", Tổng Thư ký Liên hợp quốc khẳng định.

Theo ông Antonio Guterres, thế giới phải chấm dứt trợ cấp nhiên liệu hóa thạch, xây dựng khả năng phục hồi của các cộng đồng dễ bị tổn thương trước các tác động của biến đổi khí hậu và thực hiện tốt cam kết tài trợ khí hậu trị giá 100 tỷ USD để hỗ trợ các nước đang phát triển.

Liệt kê những gì đạt được tại COP26, ông Antonio Guterres cho rằng đó là những bước đáng hoan nghênh, nhưng chúng vẫn chưa đủ. 

"Khoa học cho chúng ta biết rằng ưu tiên tuyệt đối phải là giảm phát thải nhanh, sâu và bền vững trong thập kỷ này. Cụ thể là cắt giảm 45% phát thải vào năm 2030 so với mức năm 2010. Nhưng tập hợp các đóng góp quốc gia tự quyết (NDC) hiện tại - ngay cả khi được thực hiện đầy đủ - vẫn sẽ làm tăng lượng khí thải trong thập kỷ này theo một lộ trình rõ ràng sẽ đưa chúng ta lên trên 2 độ C vào cuối thế kỷ này so với mức tiền công nghiệp", ông nói.

Theo ông Antonio Guterres, để giúp giảm lượng khí thải ở nhiều nền kinh tế mới nổi, chúng ta cần xây dựng các liên minh hỗ trợ bao gồm các nước phát triển, các tổ chức tài chính, những nước có bí quyết kỹ thuật. Điều này rất quan trọng để giúp mỗi quốc gia mới nổi đẩy nhanh quá trình chuyển đổi từ than đá và đẩy nhanh quá trình xanh hóa nền kinh tế.

Tổng Thư ký Liên hợp quốc cho biết sẽ triệu tập hội nghị ở cấp nguyên thủ quốc gia vào năm 2023 để đo lường tiến độ, cập nhật kế hoạch khí hậu hàng năm.

Kết thúc bài phát biểu, ông nói: "Cuối cùng, tôi muốn kết thúc bằng một thông điệp về hy vọng và quyết tâm tới những người trẻ tuổi, cộng đồng bản địa, các nhà lãnh đạo phụ nữ, tất cả những người dẫn đầu trong các hành động vì khí hậu. Tôi biết nhiều bạn thất vọng. Thành công hay thất bại không phải là một hành động của tự nhiên. Nó nằm trong tay chúng ta. Con đường tiến bộ không phải lúc nào cũng là một đường thẳng. Đôi khi có những đường vòng. Đôi khi có những ngăn cách.

Như nhà văn Scotland vĩ đại Robert Louis Stevenson đã nói: “Đừng đánh giá mỗi ngày bằng mùa màng bạn gặt hái được, mà hãy đánh giá hạt giống bạn gieo trồng”. Chúng ta có nhiều hạt giống để trồng dọc con đường. Chúng ta sẽ không đến đích trong một ngày hay trong một hội nghị. Nhưng tôi biết chúng ta có thể đến đó. Chúng ta đang trong cuộc chiến của cuộc đời mình".
 
"Không bao giờ bỏ cuộc. Không bao giờ rút lui. Tiếp tục tiến về phía trước. Tôi sẽ ở bên các bạn trên mọi nẻo đường", ông Antonio Guterres cho biết và khẳng định COP 27 đã bắt đầu ngay bây giờ.