Ba trụ cột của Cộng đồng ASEAN

Mục tiêu tổng quát của Cộng đồng ASEAN là xây dựng Hiệp hội thành một tổ chức hợp tác liên Chính phủ liên kết sâu rộng hơn và ràng buộc hơn trên cơ sở pháp lý là Hiến chương ASEAN; nhưng không phải là một tổ chức siêu quốc gia và không khép kín mà vẫn mở rộng hợp tác với bên ngoài. Cộng đồng ASEAN sẽ được hình thành dựa trên ba trụ cột là Cộng đồng Chính trị - An ninh (APSC), Cộng đồng Kinh tế (AEC) và Cộng đồng Văn hóa - Xã hội (ASCC). Quan hệ đối ngoại của ASEAN cũng như mục tiêu thu hẹp khoảng cách phát triển trong ASEAN, nhất là Sáng kiến hội nhập kinh tế ASEAN (IAI), và Chương trình tổng thể kết nối ASEAN (MPAC), được lồng ghép vào nội dung của từng trụ cột Cộng đồng ASEAN.

1. Cộng đồng APSC nhằm tạo dựng một môi trường hòa bình và an ninh cho phát triển ở khu vực Ðông - Nam Á thông qua việc nâng hợp tác chính trị - an ninh ASEAN lên tầm cao mới, với sự tham gia và đóng góp xây dựng của các đối tác bên ngoài; không nhằm tạo ra một khối phòng thủ chung. Kế hoạch hành động xây dựng APSC (được thông qua tại Hội nghị cấp cao (HNCC) ASEAN lần thứ 10, tháng 11-2004) đã khẳng định lại các mục tiêu và nguyên tắc cơ bản của Hiệp hội và đề ra sáu lĩnh vực (thành tố) hợp tác chính, gồm: Hợp tác chính trị; xây dựng và chia sẻ chuẩn mực ứng xử; Ngăn ngừa xung đột; giải quyết xung đột; kiến tạo hòa bình sau xung đột; và cơ chế thực hiện. Kèm theo đó là danh mục 75 hoạt động cụ thể để xây dựng APSC.

2. Cộng đồng AEC nhằm tạo một thị trường chung duy nhất và cơ sở sản xuất thống nhất, trong đó có sự lưu chuyển tự do của hàng hóa, dịch vụ, đầu tư, vốn và lao động có tay nghề; từ đó nâng cao tính cạnh tranh và thúc đẩy sự thịnh vượng chung cho cả khu vực; tạo sự hấp dẫn với đầu tư - kinh doanh từ bên ngoài. Trên cơ sở kết quả thực hiện Chương trình Hành động Viêng Chăn (VAP, phần về AEC), nhất là việc đã cơ bản hoàn thành Khu vực Mậu dịch tự do ASEAN (AFTA), ASEAN đã nhất trí thông qua Kế hoạch tổng thể về AEC với những đặc điểm và nội dung sau: Ðến năm 2015, ASEAN sẽ trở thành một thị trường duy nhất và một cơ sở sản xuất thống nhất, trong đó có sự lưu chuyển tự do của hàng hóa, dịch vụ, đầu tư, vốn và lao động có tay nghề, một khu vực kinh tế có sức cạnh tranh cao, một khu vực phát triển kinh tế đồng đều, nhất là thực hiện có hiệu quả IAI, một khu vực ASEAN hội nhập đầy đủ vào nền kinh tế toàn cầu. Ðồng thời, ASEAN nhất trí đề ra cơ chế thực hiện và lộ trình chiến lược thực hiện Kế hoạch tổng thể.

3. Cộng đồng ASCC với mục tiêu là phục vụ và nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân ASEAN, sẽ tập trung xử lý các vấn đề liên quan bình đẳng và công bằng xã hội, bản sắc văn hóa, môi trường, tác động của toàn cầu hóa và cách mạng khoa học công nghệ. VAP và Kế hoạch hành động về ASCC đã xác định bốn lĩnh vực hợp tác chính là: Tạo dựng cộng đồng các xã hội đùm bọc; giải quyết những tác động xã hội của hội nhập kinh tế; phát triển môi trường bền vững; nâng cao nhận thức và bản sắc ASEAN. Hàng loạt biện pháp, hoạt động cụ thể đã được đề ra trong từng lĩnh vực hợp tác này.

Năm 2015 đánh dấu 20 năm Việt Nam gia nhập ASEAN. Việt Nam từng bước hội nhập sâu rộng hơn vào ASEAN và đã có những đóng góp tích cực vào công việc chung của ASEAN, cùng ASEAN hướng tới xây dựng Cộng đồng. Cụ thể là: Việt Nam cùng các nước ASEAN hoạch định những chính sách, định hướng và tiêu chí lớn cho mục tiêu xây dựng Cộng đồng ASEAN vào năm 2015, trong đó có Lộ trình xây dựng Cộng đồng ASEAN, Hiến chương ASEAN... Việt Nam cũng rất tích cực đóng góp vào việc tăng cường đoàn kết ASEAN, giúp ASEAN đạt được các mục tiêu chung; đồng thời tích cực đóng góp vào môi trường hòa bình, ổn định và phát huy vai trò trung tâm của ASEAN khi ASEAN hợp tác sâu rộng hơn với các nước đối tác, cũng như xây dựng các chuẩn mực ứng xử khu vực và cấu trúc khu vực ổn định.