(Tiếp theo và hết)
Không buông xuôi giữa guồng quay thị trường, ngành xiếc đang có những cách thức “vặn mình” để bám theo sự phát triển của xiếc quốc tế cũng như tìm lại vị thế trong đời sống văn hoá, giải trí của người dân. Việc liên tục thay đổi và tìm sự độc đáo để tạo nét riêng trong các tiết mục cho thấy, xiếc đang làm mới mình, hướng đến đa dạng độ tuổi và đối tượng người xem để thay đổi “mặc định”: xiếc chỉ dành cho thiếu nhi.
Từ níu chân học sinh
Trong bối cảnh nghệ thuật xiếc đang không ngừng đổi mới, Trường Trung cấp Nghệ thuật Xiếc và Tạp kỹ Việt Nam đang nỗ lực hằng năm gửi một số học sinh tài năng, tiết mục được đầu tư tập luyện đến các chương trình hợp tác quốc tế và các cuộc thi trong nước. Từ đó giúp các em có thêm cơ hội cọ sát, nâng cao kỹ năng, làm chủ sân khấu của mình.
Hiệu trưởng nhà trường Ngô Lê Thắng chia sẻ, chính nhờ mã học phần Tạp kỹ được nhà trường đăng ký thành công từ năm 2019 đã giúp mở rộng ngành học của trường, bởi khái niệm tạp kỹ rất rộng, có thể hiểu bao trùm nhiều loại hình sân khấu gồm nhiều thể loại như hát, múa, ảo thuật, xiếc... biểu diễn đan xen nhau. Việc này sẽ giúp mở rộng cơ hội việc làm cho sinh viên ngành xiếc khi ra trường. Đây cũng là một trong những tiền đề để nâng hạng đào tạo của trường, kéo theo các chính sách đặc thù được thay đổi để níu chân học viên trường xiếc.
“Ước mơ lớn nhất của tôi cũng như các thầy cô là xin được cơ chế lên thành trường cao đẳng, chứ không phải trung cấp như hiện tại. Như vậy khi ra trường hệ số lương các em sẽ cao hơn một chút. Xa hơn nữa tôi cũng muốn có một trường cơ sở phía nam để thuận lợi chiêu sinh, không để sót nhân tài trên cả nước”, thầy Thắng bộc bạch.
 |
Tiết mục kết hợp giữa xiếc với nhạc rock để lại nhiều dấu ấn. Ảnh: LĐXVN |
…đến làm mới sân khấu
Ngành xiếc đang có nhiều nỗ lực đáng kể để đi kịp với xu thế hiện đại và thu hút khán giả đương đại. Trong đó nổi bật là cách phân loại và tiếp cận đối tượng người xem. Không còn là những tiết mục trình diễn riêng lẻ, thời gian qua Liên đoàn Xiếc Việt Nam (LĐXVN) đang xây dựng các kịch bản riêng, tìm ra từ khóa quan trọng cho mỗi buổi trình diễn dành cho những đối tượng khác nhau. Dịp 1/6, tại Rạp Xiếc Trung ương đã diễn ra những chương trình xiếc với chủ đề “Giấc mơ tuổi thần tiên”, có những ngày diễn được đến 4 suất.
Nhiều chương trình khác được làm mới, đầu tư về cả nội dung, kỹ thuật, thiết kế sân khấu và trang phục đặc biệt như chương trình nghệ thuật “Sống mãi với Điện Biên” kỷ niệm 70 năm chiến thắng lớn của dân tộc. Bên cạnh những màn trình diễn tái hiện lịch sử bằng ngôn ngữ xiếc, chương trình còn có sự góp mặt của các cựu chiến binh từng tham gia Chiến dịch Điện Biên Phủ, mang đến những cảm xúc đặc biệt.
Một xu hướng mới của xiếc trong những năm gần đây đó là kết hợp giữa các hình thức văn hóa khác nhau như cải lương với xiếc, múa rối với xiếc hay kết hợp cả những yếu tố văn hóa các nước như ninja với xiếc, sắp tới là K-Pop với xiếc tại Rạp Xiếc Trung ương. Ấp ủ trong 3 năm từ sáng tạo trong kỹ năng, trang phục, động tác đến kịch bản sân khấu, chương trình “Thiên thần lên núi” kết hợp 2 hình thức nghệ thuật tưởng như chẳng liên quan là xiếc và nhạc rock đã trở thành sự kiện ấn tượng cuối tháng 10/2023.
Đạo diễn chương trình, NSND Tống Toàn Thắng đánh giá: “Sự kiện đã thành công ngoài sức mong đợi, bùng nổ trong tiếng vỗ tay chào đón nồng nhiệt của công chúng, đánh dấu bước đầu thành công trong việc khai thác một hướng đi mới thu hút khán giả trẻ tuổi. Song, giữa những giao thoa nghệ thuật đó, xiếc sẽ vẫn giữ nguyên về tính nghệ thuật đặc biệt, thể hiện rõ sự đặc trưng của xiếc Việt Nam trên hành trình tiệm cận với nghệ thuật thế giới đương đại”.
Hay như chương trình “Gala xiếc và ảo thuật ba miền 2024” diễn ra tại Rạp Xiếc Trung ương vào dịp đại lễ 30/4-1/5, mang đến sự hòa quyện văn hóa giữa ba miền đất nước thông qua nghệ thuật xiếc, ảo thuật và âm nhạc. Sự thay đổi để thích nghi cũng diễn ra tại những sân khấu phía nam, xiếc ở đây không còn nằm yên trên sân khấu mà còn đi sâu vào đời sống người dân. Anh Nguyễn Bá Đức (Nhà hát nghệ thuật Phương Nam), đồng thời cũng phụ trách một đoàn xiếc cung cấp dịch vụ xiếc đường phố cho biết, xiếc đường phố được sử dụng rộng rãi trong các hoạt động ngoài trời và các sự kiện cộng đồng, đem lại không gian giải trí độc đáo và gần gũi hơn với cư dân địa phương. Các tiết mục xiếc đường phố thường được thiết kế linh hoạt và phù hợp với từng hoàn cảnh cụ thể, từ lễ hội đến các buổi biểu diễn tại công viên hay trung tâm mua sắm. Đây cũng là một hình thức quảng bá hình ảnh cho xiếc, thu hút người xem đến những chương trình quy mô hơn, được đầu tư hơn ở trên sân khấu.
Các show xiếc hiện đại đang tập trung vào việc tạo ra các trải nghiệm tương tác với khán giả, cho phép họ tham gia vào các màn biểu diễn một cách trực tiếp. Điều này không chỉ tăng tính gắn kết mà còn làm cho trải nghiệm xiếc trở nên độc đáo và khó quên. Theo NSND Tống Toàn Thắng thì “các nhà sản xuất và nghệ sĩ xiếc phải bỏ thời gian đầu tư vào việc phát triển nội dung biểu diễn mới lạ, hấp dẫn và thú vị. Điều này bao gồm việc tìm ra các cốt truyện mới, nhân vật độc đáo và các kỹ thuật biểu diễn chưa từng thấy trước đây”.
Các nền tảng trực tuyến như Facebook, Instagram và YouTube, TikTok là nguồn chia sẻ hình ảnh, video về các màn biểu diễn, đánh giá từ khách hàng và các tin tức sự kiện hiệu quả. Đặc biệt, có thể tiếp cận, sử dụng tính năng ngắn gọn và nhanh chóng của TikTok để tạo ra các video ngắn độc đáo về các màn biểu diễn xiếc. Video có thể là các trích đoạn đặc sắc từ các chương trình biểu diễn, những màn kỹ thuật đặc sắc của nghệ sĩ xiếc, hoặc các phần trình diễn mang tính chất nghệ thuật cao, đem đến ấn tượng đầu tiên với người dùng.
Và đa dạng phương tiện tiếp cận
Việc tạo ra nội dung hấp dẫn, tương tác và phù hợp với nền tảng truyền thông xã hội là một yếu tố quan trọng để giữ vững sự nổi bật và sức hấp dẫn của xiếc trong lòng công chúng hiện đại mà hiện tại nhiều đơn vị biểu diễn chưa thể làm được. Bạn Nguyễn Mỹ Thảo (Đống Đa, Hà Nội) nhận xét, trên tất cả các nền tảng mạng xã hội của bản thân đều rất ít khi, thậm chí là không bao giờ hiện quảng cáo chương trình, lịch biểu diễn, sự kiện đặc biệt hay bất cứ thông tin gì liên quan đến xiếc nên cũng chưa bao giờ thử tiếp cận với hình thức giải trí này.
Cùng ở vị trí một trải nghiệm tinh thần mang tính văn hóa, rất nhiều địa chỉ du lịch như Văn Miếu-Quốc Tử Giám, Nhà tù Hỏa Lò hay chương trình nghệ thuật Tinh hoa Bắc Bộ đã tận dụng tất tốt sức mạnh truyền thông số để phổ rộng hình ảnh, gây sự tò mò, thu hút người xem đến tận nơi để thưởng thức. Ngẫm về nội dung, các chương trình xiếc có đủ khả năng để chinh phục khán giả nếu như biết ứng dụng tốt công nghệ trong việc quảng bá hình ảnh. Xây dựng và duy trì một website chuyên nghiệp cho công ty xiếc để cung cấp thông tin về các chương trình biểu diễn, lịch trình diễn, đội ngũ nghệ sĩ và các dịch vụ khác là bước đầu tiên thể hiện sự chuyên nghiệp.
Nhìn về tương lai, xiếc Việt Nam đang có nhiều cơ hội, dựa trên nền tảng giáo dục vững chắc và sự nỗ lực đổi mới không ngừng. Kết hợp giữa truyền thống và hiện đại, xiếc Việt Nam có thể mang đến những màn trình diễn ấn tượng, không chỉ tạo dấu ấn trên trường quốc tế mà còn chinh phục khán giả trong nước. Những sáng tạo táo bạo, kết hợp với công nghệ tiên tiến có thể đưa nghệ thuật xiếc lên một bước tiến mới, góp phần xây dựng một diện mạo văn hóa đa dạng và phong phú cho nghệ thuật sân khấu.
