Những đại lộ từng được tô điểm bằng những vườn hồng ngày nay chật cứng người và các bức tường bê-tông bảo vệ cư dân thành phố khỏi bom đạn mà lực lượng nổi dậy nã vào trong 14 năm qua. Sau hàng loạt vụ tiến công liều chết gần đây, những bức tường lũy được mọc lên như nấm chỉ trong một đêm ở hai bên đường dọc Tòa nhà chính phủ, các doanh nghiệp, các đại sứ quán và dinh thự của những người có thế lực. Sự chia rẽ hình thành rất ấn tượng. Bên trong các bức tường, những người thuộc giới tinh hoa được bảo vệ; nhưng bên ngoài chúng, ai phải lo phận người nấy.
Kabir Mokamel, 46 tuổi, một nghệ sĩ đồ họa trở về Kabul năm 2010 sau khi học mỹ thuật tại trường Đại học Quốc gia Australia nói rằng, bằng nghệ thuật thị giác mô phỏng trên các bức tường lỗ chỗ vết đạn, người nghệ sĩ có thể chuyển tải rất nhiều thông điệp có ý nghĩa. Đó không chỉ là việc mô tả dáng dấp của thành phố như thế nào, mà còn cho thấy cư dân của thành phố nghĩ về bản thân họ ra sao, nghĩ về nhau thế nào cũng như về môi trường và tương lai của họ.
Kabir Mokamel lập nhóm Art Lords và sử dụng nghệ thuật đường phố để làm nổi bật các vấn đề xã hội của Afghanistan sau gần bốn thập kỷ chiến tranh. “Tôi muốn mọi người xác định ai thật sự là những người hùng của thành phố của tôi, đó có thể là những người dọn vệ sinh cho thành phố”- Kabir Mokamel nói. Theo ông, trong lịch sử Afghanistan, tất cả đều kể về những người đã chiến đấu, những người cầm kiếm, những người cầm súng. Và nhóm Art Lords muốn thêm một cái gì đó khác vào lịch sử, chẳng hạn đưa thêm cả những người tham gia đóng góp cho sự phát triển của thành phố và của đời sống nói chung. Điều đó giúp người ta tránh tâm lý về chiến tranh và xung đột đã “ăn sâu bám rễ” trong xã hội lâu nay.
Các tác phẩm nghệ thuật của Art Lords bao gồm một loạt công trình mà Mokamel mô tả là “hàn gắn vết thương của Afghanistan”. Tác phẩm đầu tiên mà nhóm này thể hiện xuất hiện vào tháng bảy vừa qua, tại lối vào phía trước của Cơ quan An ninh quốc gia. Đó là một đôi mắt đẹp của người con gái nhìn chằm chằm từ các bức tường nham nhở, như một cảnh báo đối với các quan chức tham nhũng. Đôi mắt này gây cảm giác mạnh đối với cư dân địa phương và người ta lập tức hiểu được ý nghĩa của nó. Cùng với tình trạng thất nghiệp, tham nhũng là một trong những vấn đề nan giải nhất mà người Afghanistan đang phải đối mặt. Tình nguyện viên Maryam Kohi hằng ngày giúp sơn các bức tường bộc bạch: “Afghanistan đang trải qua một cuộc chiến kéo dài và thành phố Kabul bị ô nhiễm bởi bụi bẩn và tham nhũng. Với những bức tranh tường này, chúng tôi muốn đưa thông điệp chống tham nhũng đến người dân”.
Bức vẽ Những người dọn dẹp phố phường 1.
| Nhóm Art Lords muốn thêm một cái gì đó khác vào lịch sử, chẳng hạn đưa thêm cả những người tham gia đóng góp cho sự phát triển của thành phố và của đời sống nói chung. |
Tổng thống Afghanistan Ashraf Ghani gọi tham nhũng là một “khối ung thư” đe dọa sự sống còn của đất nước và cảm thấy xấu hổ khi Afghanistan liên tục bị Tổ chức Minh bạch quốc tế liệt vào danh sách một trong những quốc gia tham nhũng nhất thế giới. Ông nói rằng Chính phủ Afghanistan đã soạn thảo một kế hoạch toàn diện để đối phó vấn nạn tham nhũng thông qua cải cách và trấn áp tham nhũng.
Nhóm Art Lords mới đây sơn một bức tranh tường gồm những người quét dọn đường phố mặc áo khoác mầu da cam và quàng chiếc khăn truyền thống trên một bức tường bê-tông chung quanh trụ sở của Sở Mật vụ Afghanistan ở Kabul. Cạnh đó là một khẩu hiệu lớn mà người tham gia giao thông có thể dễ dàng nhìn thấy: “Những anh hùng của thành phố của tôi - Những người dọn dẹp phố phường”. Ngắm bức tranh tường trong một chiều nắng đẹp, Ahmad Jan, một người lao động 26 tuổi, nói: “Thật thú vị cho người Afghanistan. Mọi người qua đường đều nhìn và đọc thông điệp trên, sau đó mỗi người đều đưa ra quan điểm riêng của mình”.
Theo nghệ sĩ Mokamel, ngoài tệ tham nhũng thì Kabul còn đối phó hàng loạt tệ nạn khác, như thói đạo đức công sở kém, hay tệ lái xe nguy hiểm và quấy rối phụ nữ... Ban đầu Kabul được xây dựng cho 450.000 người, là một nơi hòa hợp và vui vẻ. Nhưng dân số hiện nay của thành phố này đã tăng gấp mười lần, nhảy vọt lên khoảng 4,5 triệu người, các cơ sở hạ tầng như giao thông, hệ thống nước và xử lý nước thải không thể theo kịp. Mokamel nhớ lại, ở Kabul trước đây mọi người đều rất tin cậy và thân thiện. Nhưng nay những giá trị này đã biến mất vì cuộc xung đột kéo dài đằng đẵng và sự phá vỡ các hành vi và chuẩn mực thông thường của xã hội.
Mokamel hy vọng sẽ gieo trồng lại các giá trị của thành phố như thời kỳ trước chiến tranh. Đó là động cơ đưa ông trở về Kabul vào năm 2010. “Tôi đã học được rất nhiều ở nước ngoài và tôi muốn mang kiến thức học được trở về phụng sự quê hương đất nước,” ông nói.
