Hoang phí và nghịch lý
Vượt qua những con phố đông đúc, ngột ngạt, tôi “rơi” vào một nơi thật lạ. Đó là ba tòa nhà tái định cư (TĐC) sáu tầng ở Khu đô thị (KĐT) mới Sài Đồng (quận Long Biên), thuộc quản lý của Công ty CP Xây dựng số 3 Hà Nội (Hanco 3). Phần nhiều diện tích khuôn viên, sân thì cỏ mọc ken dày, thi thoảng có khoảnh đất người dân tận dụng trồng rau xanh. Nhìn lên, những khối nhà bong tróc, không người sinh sống. Thử gọi to một tiếng, đáp lại chỉ là tiếng vọng, âm âm, đánh động lũ chuột chạy. Dự án được xây dựng từ năm 2001, 5 năm sau hoàn thành, và rồi bị bỏ hoang từ đó đến nay. Tìm hỏi một người dân sống cạnh khu này, ông bảo: “Cũng không hiểu sao mấy tòa này xây lên rồi bỏ đó làm ổ cho chuột ở, trong khi nhiều người dân lại khốn khổ vì không có nhà để ở !”.
Nhà N7 Khu TĐC Đồng Tàu sụt lún nghiêm trọng.
Theo tìm hiểu, được biết đề xuất phá bỏ ba tòa nhà bỏ hoang này để chuyển đổi mục đích sử dụng đất mới được Hanco 3 đưa ra đang gây bức xúc lớn trong dư luận, về sự lãng phí trong đầu tư 150 căn hộ trong hơn 10 năm qua.
Một dự án cũng “gan lì” không kém là KĐT Pháp Vân -Tứ Hiệp (quận Hoàng Mai) với một số tòa nhà xây cao ngất ngưởng nhưng mãi gần chục năm vẫn chưa được hoàn thiện, bỏ hoang. Trong đó, có khu nhà ở sinh viên gồm sáu khối nhà 19 tầng bề thế, nhiều năm để cỏ dại mọc. Chỉ có ba khối nhà được đưa vào sử dụng vào năm 2015 nhưng thưa vắng học sinh, sinh viên. Nhiều chỗ trở thành tụ điểm chích hút của các đối tượng nghiện ngập. Theo Sở Xây dựng Hà Nội, dự án được khởi công từ tháng 9-2009 với mức đầu tư ban đầu khoảng 1.900 tỷ đồng, nhằm đáp ứng chỗ ở cho khoảng 22 nghìn học sinh, sinh viên. Đến tháng 7-2017, Bộ Xây dựng và các cơ quan chức năng đồng ý chuyển tòa A2, A3 từ nhà ở cho học sinh, sinh viên sang nhà ở xã hội (NƠXH) thuộc sở hữu nhà nước.
Nghịch lý hơn nữa là dự án 4A Tạ Quang Bửu, với tòa nhà 20 tầng “ngự” ở khu đất vàng đã nhiều năm qua không có người ở. Xuôi xuống phường Vĩnh Tuy (quận Hai Bà Trưng), tìm hiểu tại hai tòa nhà A1 và A2 chung cư Cánh Đồng Mơ, xây dựng cách đây hơn 10 năm cũng thưa thớt người ở. Đặc biệt, ở tòa A2, tường đã bong tróc, chân tường ngấm nước, nền sụt lún và điều đáng nói là các căn hộ luôn trong cảnh “vắng như chùa Bà Đanh”!
Nhiều khu TĐC khác có tới 50% căn hộ cửa đóng then cài là nhà A 14 KĐT Nam Trung Yên; các khối nhà CT1A, B, C của khu TĐC thành phố giao lưu(quận Bắc Từ Liêm)…
Theo Sở Xây dựng Hà Nội, thành phố hiện có 1.138 căn hộ chung cư bỏ hoang, đây là một nghịch lý ở thời buổi tấc đất tấc vàng, nhu cầu sử dụng nhà ở căng thẳng.
Bất cập khó giải
Vì sao lại có nghịch lý người dân “khát” nhà mà vẫn quay lưng với căn hộ TĐC? Sở Xây dựng Hà Nội cho rằng, do nhiều dự án giải phóng mặt bằng (GPMB) gặp vướng mắc, khiếu kiện như dự án đường vành đai 2 (đoạn Ngã Tư Sở - Ngã Tư Vọng), đường sắt trên cao tuyến Nhổn - Ga Hà Nội, một phần đường vành đai 3… nên dân chưa nhận nhà TĐC.
Còn theo nhiều chuyên gia, đó là bởi có sự lệch pha giữa nhà đầu tư dự án với người sử dụng. Các đơn vị quy hoạch, các DN chỉ quan tâm đến việc hoàn thành công trình và giao nhà, chứ chưa chú ý đến nhu cầu chính đáng của người dân.
Trao đổi với chúng tôi, KTS Phạm Thanh Tùng, Chánh văn phòng Hội KTS Việt Nam cho rằng, riêng khu TĐC Sài Đồng được xây dựng quá máy móc, không tham khảo ý kiến người dân nên không được người dân đồng thuận. Còn ông Vũ Ngọc Đạm, Trưởng phòng Phát triển đô thị (Sở Xây dựng Hà Nội) chỉ ra cụ thể: “Trước đây chính sách nhà TĐC có sự bất cập lớn, là Nhà nước ứng tiền đầu tư xây dựng các dự án, rồi giao cho Công ty TNHH Quản lý và Phát triển nhà Hà Nội. Bản thân công ty này phải tiếp nhận quản lý, vận hành những khối nhà mà không phải do mình xây dựng từ đầu, cũng không phải lo bán nhà, nên cuối cùng việc vận hành các nhà TĐC có vấn đề…”.
Nhiều ý kiến khác cho biết thêm, có nghịch lý là do chủ trương chưa gắn liền với thực tế. Đúng ra ở ngoại thành, có quỹ đất nên bố trí cho người dân TĐC bằng nhà mặt đất, đằng này lại đưa họ lên cao, đẩy họ xa môi trường kiếm sống nên không thu hút người dân về sinh sống được.
Để tìm câu trả lời khách quan cho các vấn đề đặt ra nói trên, chúng tôi đã nhiều lần làm việc với Công ty TNHH Quản lý và Phát triển nhà Hà Nội, Xí nghiệp Quản lý và khai thác KÐT, đơn vị chịu trách nhiệm về nhiều khu TÐC, nhưng chỉ nhận được những câu trả lời quẩn quanh, không làm rõ được vấn đề.
Tìm hiểu đời sống của bà con các khu TĐC nhiều năm qua, chúng tôi ghi nhận nhiều nỗi niềm bức xúc, nhọc nhằn của họ khi phải sống trong những căn hộ xuống cấp trầm trọng, trong khi đó công tác bảo trì lại… như rùa bò. Điều đó dẫn đến số hộ được TĐC thật sự sống gắn bó chỉ chiếm 30%, còn lại đã bán chuyển đến nơi ở khác. Nhiều người dân thốt lên: Đến nơi ở mới mà khổ hơn nơi ở cũ quá nhiều, quá chênh lệch thì làm sao không bức xúc!? Đơn cử như khu TĐC Đồng Tàu thuộc phường Hoàng Liệt (quận Hoàng Mai), từ năm 2014, Sở Xây dựng đã có kết luận thanh tra, yêu cầu xử lý các đơn vị liên quan. Trong đó yêu cầu Công ty tư vấn thiết kế xây dựng và Công ty CP Tư vấn kiến trúc đô thị Hà Nội kiểm điểm trách nhiệm đối với các tổ chức, cá nhân có liên quan đến công tác thiết kế công trình, không thực hiện đúng quy chuẩn TCXD 45-78, không tính toán nền công trình để đưa ra giải pháp thiết kế nền phù hợp với nền đất yếu, là nguyên nhân dẫn đến sụt lún nền công trình trong quá trình sử dụng. Hiện tượng lún sàn, vỡ ống nước tại các tòa nhà có thể được xử lý, nhưng cốt nền, móng các tòa nhà yếu, mỗi ngày lại nứt rộng hơn thì xử lý thế nào đến nay vẫn là một câu hỏi chưa được trả lời thỏa đáng.
Vẫn ngổn ngang câu trả lời
Từ nay đến năm 2020, Hà Nội đứng trước nhiệm vụ phải hoàn thành GPMB nhiều dự án, bố trí TĐC cho hơn 20 nghìn hộ dân. Quỹ nhà TĐC ở Hà Nội khá lớn, song sẽ phải triển khai như thế nào vẫn là câu hỏi khó! Bởi trước hết cần phải giải được những bất cập quanh nhà TĐC hiện có đang gây bức xúc trong dân.
Trả lời về việc xử lý ba tòa nhà TĐC ở KĐT mới Sài Đồng ra sao, ông Vũ Ngọc Đạm cho biết, trước đề xuất của Hanco 3, thành phố đã giao cho Sở Xây dựng và một số đơn vị khác xem xét. Thành ủy Hà Nội cũng đã yêu cầu chủ đầu tư lập hai phương án, trong đó có cải tạo, sửa chữa khu nhà để làm NƠXH hoặc là phá bỏ hoàn toàn để xây dựng quỹ nhà mới. “Cải tạo cũng khó. Hiện ba tòa nhà không có thang máy, không có hầm để xe. Diện tích căn hộ đều hơn 100 m2. Trong khi theo quy định, NƠXH chỉ dưới 70 m2. Việc ngăn lại phòng ra sao là một vấn đề không đơn giản”, ông Đạm phân tích.
Để không tiếp tục vướng vào những bất cập trong chính sách TĐC, lãnh đạo Sở Xây dựng Hà Nội cho biết, đang trình xin ý kiến thành phố cho phép nếu nhà TĐC sau hai năm không có người ở sẽ bố trí cho hộ dân khác. Ngoài ra trong quá trình đền bù, có hình thức trả bằng tiền để người dân tự đi mua nhà.
Trở lại với các hộ dân tại các tòa TĐC, khi đời sống còn nhiều nỗi lo toan chưa được khỏa lấp, đã nêu lên kiến nghị rằng cần đền bù bằng tiền thỏa đáng cho người dân. “Nếu cứ thực hiện theo chế độ “hàng đổi hàng”, nghĩa là thu nhà và trả lại căn nhà khác nhưng thậm chí chất lượng kém hơn thì người dân không nghe đâu! Sẽ lại sinh ra bất cập thôi!”, một người dân ở khu TĐC Đồng Tàu bày tỏ.
Sở Xây dựng Hà Nội đã xin ý kiến UBND thành phố Hà Nội và được chấp thuận, trong thời gian tới không đầu tư tiền xây nhà TĐC, mà sẽ mua nhà thương mại của các chủ đầu tư để bố trí TĐC. Như thế, các chủ đầu tư nhà thương mại sẽ chịu trách nhiệm vận hành tòa nhà, chất lượng quản lý và bảo trì sẽ được nâng lên.
