Sự phụ thuộc quá lâu vào dòng phim siêu anh hùng
Cuối 2022, phần 2 siêu phẩm Avatar của James Cameron trỗi dậy "như một vị thần", vượt mặt Top Gun: Maverick, trở thành phim ăn khách nhất toàn cầu. Tính đến cuối tháng 1/2023, doanh thu phim cán mốc 2 tỷ USD (theo số liệu do hãng Disney cung cấp).
Các kỷ lục kế cận lần lượt được xác lập: Top Gun: Maverick với 1,488 tỷ USD, Jurassic World: Dominion gây bất ngờ với 1,003 tỷ USD, Doctor Strange in the Multiverse of Madness theo sát với 955,8 triệu USD, serie hoạt hình vui nhộn Minions: The Rise of Gru cũng đạt đến 939 triệu USD... (theo số liệu của Box Office Mojo).
Điểm sáng lớn nhất thuộc về doanh thu phòng vé cuối năm, không ngoài dự đoán, vẫn gần như phụ thuộc hẳn vào dòng phim giải trí, hành động siêu anh hùng với nội dung nhạt nhòa, dễ đoán. Những tác phẩm danh giá nhất tại Oscar và Cannes bị lu mờ hoàn toàn. Thêm nữa, gần như tất cả các phim lọt top đều là phần "ăn theo" hay tiếp nối các series đã thành công từ trước đó, vắng bóng hẳn phim mới hoặc phim theo chủ đề tình cảm gia đình, xã hội… Siêu phẩm á quân phòng vé Top Gun: Maverick được coi như đáng mong đợi nhất năm 2022 nhưng thực tế, phim "ăn khách" nhờ gương mặt ngôi sao Tom Cruise cùng chất lượng của âm nhạc và hình ảnh quay. Hay bom tấn Thor: Love and Thunder thậm chí đã bị xem như là sản phẩm "sáo rỗng, khoa trương, ồn ào với những bảng màu sặc sỡ".
Một số đạo diễn lẫy lừng như James Cameron, Tony Scott đều phải dùng đến quân bài "hoài niệm", tận dụng các phim trước kia như một phần ký ức thanh xuân để kéo khán giả đến rạp. "Người xem ra rạp vì tuổi trẻ của chính họ, không phải vì bản thân bộ phim"-một cây bút kỳ cựu của tạp chí Variety nhận định.
Những bộ phim tiếp nối như trò chơi khéo léo và khôn ngoan trong việc "ăn mày dĩ vãng", ít sáng tạo và không tạo ra xu hướng mới mẻ. Sự cố gắng đổi mới của hình thức thể hiện, công nghệ, hay kỹ xảo chưa thể bù đắp nổi cho sự thiếu chỉn chu về mặt nội dung. Thậm chí, có ý kiến cho rằng, dòng phim siêu anh hùng trong những năm gần đây khiến không ít khán giả liên tưởng đến phim truyền hình, mà khi đã "trót xem" thì đành "theo dõi cho hết".
Trong dòng phim tiểu sử, hai bộ phim đình đám được trông đợi về mặt câu chuyện gốc trong 2022 là Blonde, phim về cuộc đời ngôi sao màn bạc Marylin Monroe và Elvis (về ông hoàng nhạc rock Elvis Presley) đều vụt sáng trong hào nhoáng rồi nhanh chóng bị rơi vào quên lãng bởi nội dung hời hợt.
Một vài điểm sáng với những đóng góp sâu sắc hơn về nội dung, để lại nhiều suy ngẫm cho khán giả như các phim Everything Everywhere All at Once của Daniel Scheinert và Daniel Kwan, Tár của Todd Field, The Menu của Mark Mylod, hay Decision to Leave của Park Chan Wook… Tuy nhiên, bấy nhiêu chưa đủ để cân bằng lại bức tranh điện ảnh thế giới đang bị đè nặng bởi cuộc chiến thương mại đang ở giai đoạn mệt mỏi.
Dù vậy, tín hiệu về việc khán giả bắt đầu trở lại rạp chiếu phim, sau thời gian dài chìm đắm vào các nền tảng chiếu phim trực tuyến, cũng là những dấu hiệu đáng mừng.
 |
| The Fabelmans giành giải Phim điện ảnh chính kịch xuất sắc nhất tại Quả cầu vàng 2023. Ảnh: VARIETY |
Cần bật đèn xanh cho "trật tự thế giới mới"?
Vài năm trở lại đây, cuộc chạy đua khốc liệt với nền tảng streaming khiến các hãng phim trăn trở không ngừng trong việc tạo ra những trải nghiệm hoành tráng nhất để kéo khán giả ra rạp. Thực tế cách thức đắt đỏ này hướng đến sự hiếu kỳ nhiều hơn là những giá trị đích thực của điện ảnh. Tuy nhiên, chiêu trò quen thuộc để kéo khách đến rạp trong nhiều năm qua của Hollywood cũng đang dần mất tác dụng, doanh thu phòng vé toàn cầu liên tục giảm trong những năm qua (tất nhiên không thể không kể đến những tổn thất đáng kể do sự đóng cửa của thị trường Nga, và người xem đang trở nên "lười biếng" hơn).
Trước những kiệt quệ, nhiều "ông lớn" đã chấp nhận nhượng bộ với việc phát hành song song hoặc đa nền tảng, như Warner Bros., Disney, Marvel, DC, hay Universal… Thức thời hơn tất cả, Netflix mạnh tay chi 20 tỷ USD cho việc tạo ra các nội dung trực tuyến độc quyền, tăng thêm ba tỷ USD so năm 2021. Đây là một động thái tích cực cho người xem.
Nói riêng ở địa hạt phim trực tuyến, các "đại gia mới" của điện ảnh như Netflix, Sony plus, Disney, Amazon, hay HBO… đã xác lập một con đường nhạy bén và khôn khéo: đưa ra những nội dung mà người dùng thích thú. Điện ảnh của thời đại công nghệ được AI chắp cánh, đáp ứng nhu cầu người xem chỉ sau một cú nhấp chuột hoặc chạm màn hình. Nhưng những "thao tác thông minh" này phần nào khiến các nhà làm phim tự giới hạn sức sáng tạo; họ chú trọng tạo ra sản phẩm đáp ứng nhu cầu thị trường thay vì kể những câu chuyện hay, xúc động và có tính nguyên bản. Năm 2022, Netflix lần đầu chứng kiến sự sụt giảm số lượng người đăng ký sử dụng dịch vụ.
Thực tế, khi "quả bóng" công nghệ và dữ liệu lớn đạt đến cực đại, mọi trải nghiệm "ảo" mất dần sức hút. Người xem lại tìm về với những nội dung "thật" nhất, người nhất, đó là cảm xúc-điều mà không có bất cứ công nghệ "metaverse" hay trải nghiệm "thực tế ảo" nào có thể tạo ra được.
Đầu năm 2022, chiến thắng của CODA (tên phim tiếng Việt: Giai điệu tình yêu) giữa những ồn ào đáng tiếc của Will Smith tại Lễ trao giải Oscar. Tại giải Quả cầu vàng 2023, đã có cuộc vượt mặt của The Fabelmans trước hai siêu phẩm Avatar: The Way of Water và Top Gun: Maverick, cùng thành công của Tár. Bên cạnh đó là dấu ấn của Everything Everywhere All at Once trước thềm Oscar 2023 với 11 đề cử, trong đó có nhiều đề cử quan trọng như Phim hay nhất, Nam/Nữ diễn viên chính xuất sắc… Tất cả phần nào chứng minh cho sự mong đợi của khán giả về những sản phẩm vượt ra khỏi vùng an toàn, giàu dấu ấn cá nhân sau những cuộc đua đắt đỏ về công nghệ trong ngành công nghiệp điện ảnh.
Nhưng trước mắt, những dấu hiệu dịch chuyển dần trong sáng tạo nội dung, sự bắt tay của các ông lớn ngành điện ảnh có lẽ sẽ hứa hẹn những chuyển mình đáng kể và có tính cốt lõi hơn. "Hollywood phải tìm ra các loại phim để bật đèn xanh cho "trật tự thế giới mới"- Tim League, người sáng lập Alamo Drafthouse nói
