Từ những khu bảo tồn tự phát
Sau khi Anita Cajas và Vinicio Bacuilima canh tác trên mảnh đất nhỏ của mình, họ thường bị chim đến phá. Trong đại dịch Covid-19, tình cờ một người đàn ông đi qua ngỏ ý muốn chụp ảnh những chú chim này và gợi ý rằng, thay vì cố gắng xua đuổi đàn chim, họ nên học cách chung sống và Khu bảo tồn Maraksacha đã ra đời. Người đàn ông đó chính là nhiếp ảnh gia chụp hình chim nổi tiếng Manu Espinosa, người đã thay đổi cuộc sống của họ và giúp họ thuyết phục những người khác về tầm quan trọng sống còn của việc bảo tồn chim ở khu vực đặc biệt này. Bà Cajas nói: “Nằm trên con đường chính từ thủ đô Quito đến Mindo nên chúng tôi đón rất nhiều du khách, đặc biệt là các nhiếp ảnh gia chụp ảnh chim. Họ “thích ngồi trên hàng hiên, uống cà-phê và ngắm chim”.
Theo The Guardian, khi hoạt động kinh doanh phát triển, ngày càng có nhiều nông dân chuyển đổi đất nông nghiệp thành các khu bảo tồn chim, không chỉ mang lại lợi ích cho các loài chim mà còn cho cả nền kinh tế của đất nước.
Gia đình Avilas đã dành nhiều tâm huyết để bảo tồn một trong những loài chim kỳ lạ nhất Nam Mỹ: chim ô đen đuôi dài với chiếc yếm thõng dài dưới cổ. Ông Luis Avilas đã chuyển từ chăn nuôi bò sữa sang bảo tồn chim, trồng lại cây và quảng bá địa điểm này tới khách du lịch. Con trai ông cho biết: “Hình thức du lịch này mang lại lợi nhuận cao hơn nhiều so với trồng trọt, nhưng đó không phải là lý do duy nhất khiến chúng tôi thay đổi. Chúng tôi muốn giữ gìn không chỉ loài chim ô đen mà còn tất cả các sinh vật đặc biệt ở nơi này và bảo vệ chúng cho thế hệ tương lai”.
 |
Chim ô đen. |
Những dự án như vậy đủ điều kiện nhận tài trợ từ chính phủ. Chương trình Socio Bosque ra mắt năm 2008 cung cấp cho “các chủ đất rừng tư nhân và cộng đồng nghèo khoản chi trả hằng năm cho mỗi ha rừng che phủ”, với số tiền từ 30 USD đến 60 USD một ha. Quy trình đăng ký phức tạp và nguồn tài trợ có thể không thường xuyên nên một số chủ đất không đăng ký. Nhưng thu nhập từ nuôi chim mang lại vẫn thúc đẩy một số nông dân thực hiện mô hình bảo tồn thiên nhiên.
Vài năm trước, Favián Luna đã quyết định chuyển đổi trang trại cà chua rộng 120 ha của mình ở Thung lũng Tandayapa, thành khu bảo tồn rừng sương mù và nhà nghỉ có tên là Khu bảo tồn Alambi. Du khách đến chụp ảnh nhiều loài chim ruồi, bao gồm cả chim ruồi Andes mầu ngọc bích, có nguồn gốc từ vùng sinh thái Chocó của dãy Andes. Gần đó, tại Mashpi Amagusa, các cựu nông dân Doris Villalba và Sergio Basantes cũng đã xây dựng một khu bảo tồn có nhà nghỉ và vườn cây, nơi thu hút tới 260 loài chim bao gồm những loài đặc hữu quý hiếm như loài vẹt mặt hồng, loài chim hót mặt lửa lông xanh.
Ðến công việc kinh doanh đầy ý nghĩa
Nằm giữa dãy Andes và đường xích đạo ở phía bắc Ecuador, tỉnh Pichincha có hơn 850 loài chim, nhiều hơn số lượng được ghi nhận ở một trong hai quốc gia lớn nhất thế giới là Nga hoặc Canada. Trong đó, vùng Mindo được coi là một trong những điểm đến ngắm chim hàng đầu thế giới.
Ông Vinicio Pérez, người đã sống ở thị trấn 45 năm và là hướng dẫn viên chuyên nghiệp trong 34 năm, cho biết: “Tôi có thể nói rằng 50% dân số Mindo trực tiếp phục vụ cho hoạt động xem chim”. Kể từ khi bước vào sân chơi chim thế giới, dân số của thị trấn Mindo đã tăng gần gấp ba lần. Ông đã chuyển ra ngoài thị trấn đến một khu đất rộng 16 ha, với khu nhà nghỉ có 11 phòng liền kề rừng Mindo-Nambillo. Hàng chục khu bảo tồn tư nhân có chỗ nghỉ như của ông Pérez rải rác khắp vùng. Ở Ecuador, việc tham quan các khu bảo tồn thiên nhiên hiện trở thành niềm yêu thích của cả du khách trong nước và quốc tế.
Ông Martin Schaefer, Giám đốc điều hành của Quỹ Jocotoco cho biết: “Nhận thức về thiên nhiên và bảo tồn đã thay đổi đáng kể trong hơn 20 năm qua. Người dân Ecuador đã nhận thức được các vấn đề về môi trường từ biến đổi khí hậu đến ô nhiễm”. Jocotoco hiện có 16 khu bảo tồn trên khắp Ecuador, bảo vệ tới 10% loài chim, trong đó nhiều loài thuộc dạng quý hiếm như vẹt xanh đuôi dài hay chim sẻ đầu xanh. Vào tháng 8 năm ngoái, người dân Ecuador đã bỏ phiếu tán thành lệnh cấm khai thác dầu ở Công viên Quốc gia Yasuni và cấm khai thác ở thượng nguồn Chocó.
 |
Ông Martin Schaefer. |
Yanacocha, một trong những khu bảo tồn của Jocotoco bao phủ hơn 1.200 ha rừng mây mù. Hàng nghìn du khách mỗi năm tới đây để chiêm ngưỡng chim ruồi, trong đó có những loài đặc biệt như chim ruồi mỏ kiếm có chiếc mỏ dài bằng cả thân chim hay loài Puffleg ngực đen nằm trong danh sách cực kỳ nguy cấp, một loài chim ruồi nhỏ chỉ còn tồn tại ở đây và vùng lân cận. Khu bảo tồn này nằm trên con đường từ Quito đến khu vực Mindo. Dọc theo con đường này hơn 30 năm trước, Richard và Gloria Parsons đã thành lập Khu bảo tồn tư nhân đầu tiên của đất nước. Trong những năm qua, nhiều khu bảo tồn tư nhân khác mọc lên dọc theo con đường này tạo nên “tuyến đường sinh thái” độc đáo.
Ông Martin Schaefer cho rằng: “Với các nhà nghỉ trong khu bảo tồn, Jocotoco giúp du khách chiêm ngưỡng môi trường sống và các loài sinh vật tuyệt vời mà họ hiếm khi được gặp. Đối với nhiều người dân Ecuador, đây là cơ hội ít có để chiêm ngưỡng vẻ đẹp và sự đa dạng của môi trường chung quanh”.
Kiểm đếm chim dịp Giáng sinh
Có một phong trào đầy ý nghĩa mà những người hướng dẫn du lịch của Mindo dẫn đầu và từ đó lan rộng ra khắp đất nước. Patiño, người tình nguyện làm việc này nhiều năm, cho biết: “Bắt đầu với Lễ đếm chim Giáng sinh, chúng tôi đã giúp thực hiện việc đếm chim ở các vùng khác của Ecuado với tư cách là người dẫn đầu và chia sẻ kinh nghiệm”.
Lễ đếm chim Giáng sinh hằng năm (CBC) bắt đầu ở Mỹ và Canada vào năm 1900, nhằm mục đích kiểm đếm chim mùa đông để chống lại các cuộc săn chim truyền thống trong dịp lễ. CBC đầu tiên của Ecuador diễn ra vào năm 1994 tại khu vực Mindo. Sau đó, hàng chục người nuôi chim đã thống kê được 250 loài chim trong và chung quanh thị trấn. Kể từ đó, số loài chim của khu vực này thường đứng đầu bảng xếp hạng. Thí dụ: 134 người tham gia nhóm Hướng dẫn du lịch thiên nhiên của Mindo đã thống kê được 389 loài chim vào ngày 18/12/2021 - cao nhất trong số 2.621 CBC trong năm đó.
 |
Chim ruồi mỏ kiếm. |
Hai năm sau lần kiểm đếm đầu tiên, Guy M. Kirwan và Tim Marlow đã xuất bản một bài báo trên tạp chí Cotinga cung cấp bản kiểm kê đầy đủ đầu tiên cho thị trấn Mindo và các khu vực chung quanh kèm theo hướng dẫn cho du khách. Trong số 334 loài được ghi nhận, 41% là loài đặc hữu của vùng sinh thái Chocó, chạy từ phía tây Colombia đến phía tây Ecuador.
Nhờ những hoạt động mang tính thực tiễn như vậy, bản hướng dẫn thực địa chính xác về các loài chim ở Ecuador đã được xuất bản. Sau hơn 20 năm thực hiện, cuốn Các loài chim của Ecuador (The Birds of Ecuador) của Robert S. Ridgely và Paul J. Greenfield được xuất bản với “hy vọng rằng số người Ecuador tiến hành nghiên cứu hoặc đơn giản là đi quan sát ngày càng tăng” và việc thưởng thức các loài chim sẽ tiếp tục tăng lên.
Đến thăm Yanacocha hoặc Mindo bạn sẽ có cảm giác háo hức khi khám phá được một phần bí mật của tự nhiên. Khi đa dạng sinh học của hành tinh phải đối mặt với những thách thức lớn hơn bao giờ hết, có lẽ không có nơi nào tốt hơn để chứng kiến cách cân bằng giữa việc kinh doanh du lịch và bảo tồn các loài chim quý, đồng thời đưa con người trở lại với thiên nhiên như ở Ecuador này.
 |
Du khách đi ngắm và chụp ảnh chim trong khu bảo tồn. |
