Tổ tiên chúng ta vẽ hình voi ma mút, ngọn lửa và người ném lao...lên vách hang, ngày nay thay vì sử dụng những mẩu than, chúng ta dùng điện thoại thông minh với các hình hoạt họa, máy bay và người bắt tay nhau... Những biểu tượng nhỏ được biết dưới tên gọi emoji (ký hiệu hình ảnh) hay emoticon (biểu tượng cảm xúc), giờ đã trở thành một phần không thể thiếu của ngôn ngữ kỹ thuật số. Emoji và emoticon có nhiều nét tương đồng, hiện diện ở khắp nơi, trong các ứng dụng như Whatsapp, ở các diễn đàn, mạng xã hội như Facebook, Twitter, những công cụ nhắn tin như YM, skype hay thư điện tử.
Emoji xuất phát từ Nhật Bản nhưng giờ đã lan rộng ra toàn thế giới, bởi sự tiện lợi của nó. Chỉ cần chọn một biểu tượng, cắt và dán là bạn đã có thể dùng emoji trong hội thoại, thay vì một đống ký tự trên bàn phím. Chỉ riêng trên iPhone của Apple cho tới năm ngoái các emoji đã được tải xuống tới hơn 20 triệu lượt. Bạn có thể chọn từ hơn 720 biểu tượng trong kho cho điện thoại thông minh, từ truyền thống đến những biểu tượng mới nhất. Một số emoji giờ đây đã được tích hợp vào bảng mã Unicode, nhờ vậy có thể sử dụng khắp nơi một cách thuận tiện.
Được xem là cha đẻ của những emoticon mà chúng ta dùng ngày nay, năm 1982, Scott Fahlman, một kỹ sư khoa học máy tính tại Đại học Carnegie Mellon (Mỹ) lần đầu tiên đã đưa ra biểu tượng mặt cười, kết hợp từ dấu hai chấm, dấu gạch ngang và dấu đóng ngoặc :-). Đây là phương pháp đầu tiên để biểu thị cảm xúc trong những văn bản chỉ có các ký tự đơn thuần. Bên cạnh đó, Fahlman cũng tạo ra một khuôn mặt nhằm diễn tả sự khó chịu, tức giận hay không đồng tình :-(. Sau hơn 30 năm, diện mạo của những biểu tượng cảm xúc đã hoàn toàn thay đổi. Thay vì những ký tự đơn điệu và ít ỏi, ngày nay chúng ta được sử dụng những biểu tượng đa dạng và sinh động với những hình ảnh động đầy mầu sắc trên máy tính hay điện thoại di động. Những biểu tượng mới vẫn liên tục được cập nhật tạo thêm nhiều lựa chọn cho người sử dụng internet.
Một số nhà ngôn ngữ học lo ngại sự bùng nổ của các biểu tượng mặt cười và ngôn ngữ mạng dẫn tới sự suy thoái ngôn ngữ viết truyền thống. Những công dân thời kỹ thuật số sinh sau năm 2000, lớn lên với máy tính và internet như một phần không thể thiếu trong cuộc sống, có vẻ “lười” biểu lộ cảm xúc bản thân một cách chân thực bằng từ ngữ. Trong bối cảnh đó, những biểu tượng cảm xúc dường như là một lựa chọn ưu việt. Nhà tâm lý xã hội Tina Ganster nói emoji là một sáng tạo để nới rộng những giới hạn của giao tiếp kỹ thuật số. Nó cũng như những cách thức giao tiếp không lời khác trong đời sống thực tại như cử chỉ, ngôn ngữ cơ thể, giọng điệu... hầu như không thể chuyển tải trong một tin nhắn ngắn ngủi. Những biểu tượng mặt cười là cách thể hiện tình cảm tốt nhất trong một tin nhắn trực tuyến, từ đó tạo kết nối cảm xúc tới người trò chuyện. “Những biểu tượng này làm rõ hơn tin nhắn ý nghĩa thế nào, chúng có thể chuyển tải niềm vui, nỗi buồn, sự khó chịu hay mỉa mai, chế nhạo... và giúp chúng ta tránh sự hiểu lầm”.
Nhà ngôn ngữ học Peter Scholobinski, Đại học Leibnis (Đức) cũng đồng ý rằng, emoji không tạo ra mối đe dọa nào với ngôn ngữ truyền thống. “Những biểu tượng này không phải được sử dụng mọi nơi, mọi lúc. Chúng được sử dụng cho một dạng giao tiếp đặc biệt - trong tin nhắn và trong các ứng dụng “chat”. Những biểu tượng truyền thống vẫn được sử dụng nhiều nhất và thông dụng nhất. Emojitracker.com quét tất cả các tweet trên Twitter tìm những biểu tượng cảm xúc và kết quả cho thấy trái tim đỏ chiếm vị trí số một, được sử dụng hơn 242 triệu lần. Sau đó là nước mắt vì vui mừng (153 triệu lần) và mặt cười đứng thứ ba (86 triệu lần).
Tuy nhiên, những nước khác nhau có emoji khác nhau. Nhà ngôn ngữ học Schlobinski nói mọi người đều sử dụng biểu tượng cảm xúc để tiết kiệm lời nói. Sao lãng phí những đặc tính đó với cả câu dài khi một biểu tượng cảm xúc có thể nói tất cả? Tuy nhiện lựa chọn sử dụng một emoji tùy thuộc vào văn hóa mỗi vùng và cảm xúc. “Chẳng hạn ở châu Á, emoji trông hơi khác, mắt to hơn”. Emoji đặc biệt được ưa chuộng ở Trung Quốc và Nhật Bản, bởi ngôn ngữ truyền thống của họ dựa trên biểu tượng hơn là từ ngữ.
Đầu tháng 5 vừa qua, những biểu tượng cảm xúc kiểu châu Phi lần đầu tiên được một công ty thiết kế ứng dụng điện thoại ở châu Phi mang tên “Oju” (khuôn mặt - theo tiếng Yoruba của Nigeria) tạo ra. Những biểu tượng này đã thêm sự đa dạng về chủng tộc cho những biểu tượng trên điện thoại trước đây, hiện được thiết kế để sử dụng trên những thiết bị Android và sắp tới là iOS. Hiện nay đã có tới 16.000 lượt tải xuống hầu hết là từ Mỹ. Giám đốc Công ty Alpesh Patel cho biết: Hiện đang thiếu những mặt cười mầu đen, các điện thoại hiện đều có mặt cười mầu vàng, vậy tại sao chúng ta không có thêm một số biểu tượng hay mặt cười thích hợp với những người chúng tôi đang phục vụ?
Nhưng hãy thận trọng bởi emoji có thể minh họa những cử chỉ có ý nghĩa khác nhau trong những nền văn hóa khác nhau. Chẳng hạn như biểu tượng những thợ lặn sử dụng để nói “OK” là ngón cái và ngón trỏ làm thành vòng tròn và các ngón còn lại duỗi thẳng. Đó có thể là một cử chỉ hay ở một số nước, nhưng ở Brazil đó lại là sự xỉ nhục. Bất chấp hàng trăm biểu tượng cảm xúc đã tồn tại, đôi lúc chúng ta vẫn hoàn toàn có khả năng bị hiểu nhầm như trong đời thực. Vì vậy, hãy thận trọng trước khi gửi một biểu tượng cảm xúc.
Thay vì những ký tự đơn điệu và ít ỏi, ngày nay chúng ta được sử dụng những biểu tượng đa dạng và sinh động với những hình ảnh động đầy mầu sắc trên máy tính hay điện thoại di động.
“Những biểu tượng này cho làm rõ hơn tin nhắn ý nghĩa thế nào, chúng có thể chuyển tải niềm vui, nỗi buồn, sự khó chịu hay mỉa mai, chế nhạo... và giúp chúng ta tránh sự hiểu lầm”.
