Tư tưởng tự do, bình đẳng, bác ái mà các nhà lập quốc Hoa Kỳ đề cao trong Tuyên ngôn độc lập của Hoa Kỳ được nhân dân Việt Nam và các dân tộc khát khao hòa bình, độc lập chia sẻ. Tư tưởng ấy cũng được Chủ tịch Hồ Chí Minh trích dẫn trong Tuyên ngôn độc lập của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ngày 2-9-1945. Và chính trong Lễ Độc lập đầu tiên của Việt Nam, các bạn Hoa Kỳ là những vị khách quốc tế đầu tiên có mặt chia vui với nhân dân Việt Nam. Thời khắc lịch sử đó lẽ ra có thể khởi đầu một mối quan hệ tích cực giữa hai nước. Nhưng, thực tế lịch sử lại rẽ theo con đường khác. Nhân dân hai nước đã phải chứng kiến một chương buồn trong lịch sử, để lại di chứng nặng nề trong lòng hai dân tộc.
Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng dự Lễ cắt băng khánh thành và trao chìa khóa bàn giao chiếc máy bay thế hệ mới Boeing 787-9 Dreamliner. Ảnh: TRÍ DŨNG
Hai mươi năm chiến tranh để lại nhiều đau thương, mất mát (1955-1975). Hai mươi năm nỗ lực mới đến được thời khắc lịch sử - bình thường hóa quan hệ (12-7-1995). Và chưa đầy 20 năm sau nữa, quan hệ hai nước đã lên tầm Đối tác toàn diện (2013). Trong lịch sử bang giao giữa các dân tộc, 20 năm không phải khoảng thời gian dài, thậm chí chỉ như một khoảnh khắc. Điều vui mừng là, trong khoảnh khắc đó, quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ đã tiến những bước dài, đầy ấn tượng. Từ hai nước "cựu thù", Việt Nam và Hoa Kỳ thành bạn, rồi đối tác toàn diện - những bước tiến mà 20 năm trước ít ai dám tin có thể thành hiện thực. Thực tế, không nhiều quốc gia trên thế giới có thể thay đổi mối quan hệ một cách sâu sắc và trong một khoảng thời gian ngắn như vậy. Và trong tương lai, không ai có thể bác bỏ mối quan hệ đó sẽ phát triển hơn nữa, nhờ tư duy luôn hướng tới tương lai, nhờ tầm nhìn chiến lược, cùng nỗ lực của các nhà lãnh đạo và sự ủng hộ của nhân dân hai nước.
Diễn ra đúng dịp hai nước kỷ niệm 20 năm thiết lập quan hệ ngoại giao, chuyến thăm chính thức Hoa Kỳ của Tổng Bí thư Ban Chấp hành T.Ư Đảng Cộng sản Việt Nam Nguyễn Phú Trọng mang ý nghĩa lịch sử, có tính biểu tượng cao. Hai thập niên trước, không ai có thể hình dung tại phòng Bầu dục của Nhà trắng lại diễn ra cuộc gặp thú vị giữa Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam và Tổng thống Hoa Kỳ; và hai nhà lãnh đạo cấp cao nhất của hai quốc gia từng đối đầu và hiện có chế độ chính trị khác nhau đã trao đổi trên tinh thần xây dựng, thẳng thắn và cởi mở. Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng nhấn mạnh: Quá khứ không thể thay đổi, nhưng tương lai thuộc về trách nhiệm của chúng ta. Và Tổng thống B.Ô-ba-ma nêu rõ, hệ thống chính trị hai nước có những khác biệt, nhưng hai nước cùng hợp tác dựa trên nền tảng lợi ích và hạnh phúc của người dân...
Chuyến thăm của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng là minh chứng rõ nét cho nỗ lực gác lại quá khứ, vượt qua khác biệt. Bởi, việc Hoa Kỳ mời thăm và đón tiếp trọng thị đối với Tổng Bí thư Đảng Cộng sản - chức danh không có trong hệ thống quản trị của Hoa Kỳ - đã thể hiện sự tôn trọng đầy đủ của Hoa Kỳ đối với thể chế chính trị của Việt Nam. Nói như đồng chí Hoàng Bình Quân, Ủy viên T.Ư Đảng, Trưởng Ban Đối ngoại T.Ư: Hệ thống chính trị Việt Nam không phản chiếu hệ thống chính trị của Hoa Kỳ, nhưng bằng những cách thức quan trọng, hai nước đang tìm cách đi đúng hướng. Với tinh thần "gác lại quá khứ, hướng tới tương lai", hai nước đang hành động theo tầm nhìn của Chủ tịch Hồ Chí Minh: Hai dân tộc, độc lập, hợp tác với tư cách đối tác khi có lợi ích tương đồng.
Vượt lên tầm mức song phương, quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ đã và đang có những đóng góp ngày càng quan trọng vào hòa bình, hợp tác và phát triển ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương và trên thế giới. Thực tế hợp tác giữa hai nước đã chỉ ra rằng, hòa bình và thịnh vượng ở Đông - Nam Á, rộng hơn là châu Á - Thái Bình Dương, được duy trì khi quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ phát triển thuận lợi; và rằng quan hệ hữu nghị và hợp tác toàn diện Việt Nam - Hoa Kỳ phù hợp lợi ích chung của khu vực.
Quy mô và tốc độ tiến triển ấn tượng trong quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ trong 20 năm qua là cơ sở vững chắc để hai nước đưa quan hệ bước sang giai đoạn phát triển mới, ổn định, thực chất và bền vững. Trên con đường phát triển đất nước, chủ động và tích cực hội nhập quốc tế, Việt Nam kiên trì đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, đa phương hóa, đa dạng hóa quan hệ quốc tế; là bạn và đối tác tin cậy của các nước, vì hòa bình, độc lập và phát triển. Trong đó, Việt Nam coi trọng quan hệ với Hoa Kỳ, coi Hoa Kỳ là một trong những đối tác quan trọng hàng đầu. Với Hoa Kỳ, Việt Nam có thể là một điểm chính trong nỗ lực xoay trục hướng đến châu Á, có vai trò quan trọng trong chính sách kinh tế, địa chính trị của Chính quyền Tổng thống Ô-ba-ma.
Cũng như trong bất kỳ mối quan hệ giữa các quốc gia trên thế giới, giữa Việt Nam và Hoa Kỳ còn những khác biệt trong một số lĩnh vực nhận thức về dân chủ, quyền con người, rào cản thương mại. Tuy nhiên, khác biệt đó không phải là cốt lõi, bởi các đối tác mạnh, những người bạn tốt, không nhất thiết phải là những người tương đồng nhất, mà là người có thể chấp nhận lẫn nhau và sẵn sàng đối thoại thẳng thắn về những gì còn khác biệt. Điều cần làm là duy trì đối thoại cởi mở, trên tinh thần xây dựng để tăng cường hiểu biết, thu hẹp khác biệt, từng bước xây dựng lòng tin, và nhất là bảo đảm những khác biệt không gây trở ngại quan hệ song phương.
Chuyến thăm chính thức Hoa Kỳ của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đang mở ra những cơ hội mới và quan trọng trong quan hệ hai nước. Tuyên bố về Tầm nhìn Việt Nam - Hoa Kỳ vừa được ký kết nêu rõ: Hai nước khẳng định tiếp tục triển khai quan hệ sâu sắc, bền vững và thực chất, trên cơ sở tôn trọng Hiến chương LHQ, luật pháp quốc tế và thể chế chính trị, độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ của nhau; hợp tác vì lợi ích của nhân dân hai nước, đóng góp vào hòa bình, ổn định, hợp tác và thịnh vượng ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương và trên thế giới.
