Áo blouse trắng giữa vòng vây bạo lực

Những người lặng lẽ giữ sự sống đôi khi lại phải tự tìm cách bảo vệ chính mình. Khi phòng cấp cứu ở bệnh viện - nơi thời gian tính bằng giây - bị che phủ bởi sợ hãi và nghi ngờ, câu hỏi trở nên day dứt: Làm sao để bác sĩ được an toàn ngay trong chính nơi họ đang cứu người?

Báo động nạn hành hung nhân viên y tế

Sáng 23/10/2025, tiếng la hét xé toang hành lang Khoa Sơ sinh, Bệnh viện Sản Nhi Nghệ An. Một người đàn ông lao vào phòng chăm sóc trẻ, mang theo dao, trong cơn kích động giằng lấy một trẻ sơ sinh và dọa ném qua cửa sổ tầng 3. Điều dưỡng Trần Thị Hồng kịp lao tới giật lại cháu bé; các nhân viên y tế bị thương trong lúc khống chế hung thủ. Hình ảnh các bàn tay trắng dính máu, các em bé đang khóc và tiếng khóc của người nhà vẫn còn ám ảnh dư luận. Nhưng vụ án này không phải là một sự cố đơn lẻ, mà là một mắt xích trong chuỗi vụ việc bạo lực nhắm vào nhân viên y tế thời gian gần đây.

Con số mà Bộ Y tế công bố cho thấy tình hình không thể xem nhẹ: từ đầu năm 2025 đến thời điểm ghi nhận, đã có 6 vụ hành hung nhân viên y tế được thống kê trên cả nước. Các vụ này có xu hướng “gia tăng cả về tần suất lẫn mức độ nguy hiểm”, theo nhận xét của cơ quan chức năng. Đáng chú ý, phần lớn các vụ xảy ra tại khoa Cấp cứu, Hồi sức- nơi “chạy đua từng phút” bảo toàn tính mạng bệnh nhân.

Nhìn lại những vụ việc được báo chí và cơ quan chức năng ghi nhận gần đây, mô-típ lặp lại rõ ràng: lời qua tiếng lại, chậm trễ hay hiểu nhầm trong chăm sóc, chữa trị rồi leo thang thành xúc phạm, sau đó là hành hung dùng tay chân, hung khí hoặc tổ chức đông người tới “giải quyết”. Ở Đồng Nai, chồng sản phụ lao vào đấm bác sĩ tại phòng chờ, dẫn tới án tù; tại Bình Giang (Hải Phòng) và Chư Sê (Gia Lai) có vụ bác sĩ bị đấm, gãy sống mũi, điều dưỡng bị đạp vào bụng khi đang cấp cứu; ở Ninh Bình clip ghi lại hình ảnh điều dưỡng bị đánh ngay trong khu hồi sức tích cực. Những dẫn chứng nêu trên đã phản ánh một bức tranh rải rác nhưng nhất quán: bạo lực xuất hiện ở nhiều tuyến bệnh viện, nhiều khoa phòng khác nhau, không còn là “tai nạn” mà là một hiện tượng xã hội có quy mô.

Thống kê hoạt động y tế cũng cho thấy một áp lực hệ thống. Ngành y cả nước tiếp nhận khoảng 200 triệu lượt khám ngoại trú mỗi năm; ở một số bệnh viện tuyến Trung ương, có ngày số lượt người đến lên tới hàng chục nghìn. Cường độ công việc lớn, quá tải bệnh nhân cùng với những ca cấp cứu nặng - nơi thời gian tính bằng phút - tạo ra điều kiện dễ dẫn tới xung đột khi người nhà bệnh nhân lo lắng, sốt ruột hoặc chịu mất mát. Trong bối cảnh ấy, việc một lời giải thích chưa kịp, một thông tin chưa rõ ràng có thể trở thành ngòi nổ cho hành vi manh động.

Phân tích nguyên nhân từ các nguồn tin chính thức và ý kiến chuyên gia cho thấy một cấu trúc đa nguyên nhân, gồm ít nhất ba nhóm lớn. Thứ nhất, yếu tố cơ học, đó là quá tải bệnh nhân, nhân lực hạn chế, áp lực thời gian ở các khoa cấp cứu/hồi sức. Khi hệ thống không đáp ứng được khối lượng công việc, lỗi, trễ hẹn, hoặc cảm nhận “bác sĩ làm chậm” dễ dẫn tới bức xúc của người nhà.

Thứ hai, yếu tố giao tiếp và kỳ vọng: y tế là dịch vụ có tính cảm xúc cao, người nhà bệnh nhân thường ở trạng thái hoảng sợ, đòi hỏi thông tin rõ ràng và sự an ủi. Khi thông tin không được cung cấp kịp thời hoặc cách nói chuyện của nhân viên y tế chưa phù hợp, mâu thuẫn nảy sinh. Nhiều ý kiến chuyên gia nêu thực tế có “rào cản giao tiếp” giữa nhân viên y tế và người bệnh/người nhà, khiến hiểu lầm dễ bùng phát thành xung đột.

Thứ ba, yếu tố xã hội: sự manh động, sử dụng rượu, ma túy, tâm lý “dùng vũ lực để giải quyết” trong một bộ phận xã hội; cùng với đó là quan niệm ứng xử với người thi hành nhiệm vụ chưa đầy đủ ràng buộc xã hội. Một số vụ thể hiện rõ hành vi côn đồ: người thân tập trung đông người, có hung khí, hoặc tấn công tập thể nhân viên y tế. Những hành vi này không chỉ gây thương tích trước mắt mà còn tạo nên một môi trường “bất an” dai dẳng cho người hành nghề.

Cuối cùng, có một “khoảng trắng pháp lý và thực thi” được nhắc tới nhiều lần trong các bài báo và phát ngôn của lãnh đạo ngành: nhiều vụ chỉ được xử lý ở mức gây rối trật tự công cộng hoặc xử phạt hành chính, chưa có chế tài đủ mạnh, kịp thời để răn đe. Điều này góp phần làm cho một số đối tượng đánh giá thấp rủi ro pháp lý khi hành hung nhân viên y tế, kể cả khi hành vi bị lên án, hệ thống xử lý chưa tạo ra hậu quả đủ nặng để ngăn chặn lặp lại.

Để bệnh viện trở thành nơi an toàn

Đại biểu Trần Khánh Thu (công tác tại Sở Y tế tỉnh Hưng Yên) tại diễn đàn Quốc hội đã nói một câu khiến nhiều người lặng đi: “Đừng để bác sĩ vừa cứu người vừa sợ bị tấn công”. Nỗi sợ đó vốn chỉ nên có trong những vùng xung đột lại đang len vào những nơi lẽ ra an toàn nhất: bệnh viện.

Chia sẻ sau đó ở nghị trường, Bộ trưởng Y tế Đào Hồng Lan thẳng thắn nhìn nhận: Các vụ hành hung bác sĩ không còn là hiện tượng đơn lẻ mà là dấu hiệu cảnh báo về sự xuống cấp trong ứng xử xã hội và những “lỗ hổng” trong an toàn nghề nghiệp y tế. Bộ trưởng khẳng định, Bộ Y tế sẽ phối hợp với Bộ Công an để tăng cường lực lượng bảo vệ, đồng thời hoàn thiện hành lang pháp lý để bảo vệ nhân viên y tế như bảo vệ người thi hành công vụ.

Luật sư Nguyễn Hồng Bách (Đoàn Luật sư Hà Nội) cho rằng, cần sớm có quy định coi hành vi hành hung nhân viên y tế khi họ đang làm nhiệm vụ là “chống người thi hành công vụ”. “Nếu bác sĩ đang trong ca cấp cứu, họ đại diện cho quyền được sống của người bệnh và hành động cản trở hay tấn công họ phải bị xử lý nghiêm khắc như với lực lượng công quyền”, ông Bách phân tích.

Ở góc độ quản trị, GS, TS Nguyễn Hữu Tú, Hiệu trưởng Trường đại học Y Hà Nội nhấn mạnh: Ngoài khung pháp lý, phải cải thiện môi trường làm việc trong bệnh viện. “Nhiều xung đột bắt nguồn từ quá tải, từ mệt mỏi và hiểu lầm. Khi bệnh nhân phải chờ hàng giờ, bác sĩ bị dồn áp lực liên tục, thì chỉ một va chạm nhỏ cũng có thể bùng nổ”.

Các chuyên gia y tế cho rằng, ngoài việc tăng cường an ninh, cần chú trọng đào tạo kỹ năng giao tiếp, quản trị khủng hoảng và tâm lý ứng xử cho nhân viên y tế, đồng thời phổ biến kiến thức y khoa cơ bản cho người dân để họ hiểu và chia sẻ hơn với rủi ro nghề nghiệp của bác sĩ.

Bên cạnh đó, theo nhiều đại biểu Quốc hội, vấn đề sâu xa nằm ở nhận thức xã hội: khi niềm tin vào y đức bị xói mòn, mỗi vụ việc dù nhỏ cũng dễ biến thành “ngòi nổ”. Vì thế, cần khôi phục lại sự tôn trọng dành cho người thầy thuốc, bằng cả truyền thông tích cực lẫn chính sách đãi ngộ xứng đáng.

Theo bác sĩ Hà Anh Đức, Cục trưởng Quản lý Khám, chữa bệnh, từ năm 2014, Bộ Y tế đã ký quy chế phối hợp với Bộ Công an để bảo đảm an ninh, trật tự trong các cơ sở y tế. Đây là một trong những bước quan trọng nhằm phòng ngừa và xử lý kịp thời các tình huống bạo lực trong bệnh viện. Ông đề nghị các giám đốc bệnh viện tăng cường lực lượng bảo vệ, nhất là tại khu vực cấp cứu và hồi sức - nơi thường xuyên xảy ra căng thẳng. Bộ Y tế cũng sẽ tiếp tục tham mưu Chính phủ và trong phạm vi thẩm quyền của Bộ trưởng, ban hành những chính sách cụ thể để bảo vệ an toàn cho nhân viên y tế, giúp họ yên tâm hành nghề và toàn tâm cứu chữa người bệnh.