Câu mực
Tôi được anh Ba Hồng, chủ ghe câu mực ở ấp 3, xã Khánh Tiến (U Minh, Cà Mau) cho đi theo ghe. Khoảng hai giờ chiều, ghe rời cửa biển Khánh Hội nhắm hòn Củ Chon mà đến. Theo kinh nghiệm, mực luôn quần tụ đông đảo ở bãi gạn (bãi có cát, đá) mực không đi ăn ở bãi trũng (bãi có bùn). Ðể xác định bãi, họ dùng sợi dây dài bên dưới cột miếng sắt thả xuống đáy biển, nhẹ nhàng kéo dây lên, bùn dính vào miếng sắt là bãi trũng, cát dính vào là bãi gạn. Khoảng sáu giờ, cho máy nổ, pha đèn lên kiểm tra máy móc, đèn đóm có gì trục trặc phải sửa trước khi trời tối. Sau một lúc pha đèn sáng lên, mỗi ghe có từ 8 - 12 hộp đèn, mỗi hộp thường là ba bóng đèn nê-on dài 1,2 m. Ðèn chiếu sáng mực, cá quần tụ lại.
Cần câu mực là cây trúc dài chừng 2 m, buộc khoen sắt tròn ở đầu cần câu có thể kéo dài hay thu ngắn dễ dàng. Lưỡi câu là một chùm lưỡi được kết nối lại và bao quanh bằng những sợi chỉ mầu kim tuyến óng ánh, thả xuống nước biển chiếu sáng ngời đập vào mắt mực. Mồi câu là một con tôm bằng nhựa dẻo có râu, chân càng, cột bên trên nhìn vào y như con tôm thật đang bơi. Ðiều ngạc nhiên là trên ghe ngư phủ cùng ngồi câu, người thì giật mực lia lịa, người thì lâu lâu mới giật được một con. Tôi thắc mắc, rồi liền lại gần anh Hai Lu, người câu nhiều nhất hỏi:
- Sao anh câu trúng mực hoài, còn người ngồi cạnh anh mực ăn ít quá?
- Bí quyết nhà nghề mà anh!
Thấy tôi ngồi im, anh kề tai nói nhỏ:
- Anh không phải trong nghề nên tôi nói cho anh biết, nhưng phải bí mật à nghen. Chỉ một chút kinh nghiệm thôi, mực đi ăn theo lằn nước, khi giựt được con mực đầu tiên, ta nhớ làm dấu ngay lằn nước, thả cước vô định dưới biển thì khó mà câu được nhiều.
Càng về khuya trời càng lạnh, những điếu thuốc cháy đỏ tiếp nối ở các miệng ngư phủ. Ðúng lúc đó, chủ ghe chế cà-phê đem ra cho anh em dùng qua cơn buồn ngủ. Trong cái lạnh của biển khơi, nhắp ngụm cà-phê đen thật ấm áp vô cùng và tình cảm ngư phủ trên đầu sóng ngọn gió xích lại gần nhau hơn.
Bán cá mực dưới biển
Càng về khuya, cá mực càng quần tụ đông đảo. Mặt biển như một bức tranh vô cùng sinh động, cá mực lội nhởn nhơ, những con cá lớn ngang nhiên lội cạnh lườn ghe.
Tôi thấy Ba Hồng chủ ghe dùng đèn pin bấm sáng ba lần ra tín hiệu.
Chừng 20 phút sau, có chiếc ghe bao với trọng tải lớn cả trăm tấn chạy đến. Một người trên ghe dùng thuyền thúng bơi sang ghe mực. Bấy giờ tôi mới biết là hai chiếc ghe này bàn nhau mua, bán những con cá mực đang lội nhởn nhơ dưới biển, cứ tưởng như chuyện hoang đường, nhưng đó là sự thật trước mắt tôi.
Chủ ghe bao lên tiếng:
- Bằng tiền hay hiện vật? Nếu bằng hiện vật thì tôi sáu phần, anh bốn phần?
- Anh xem kỹ rồi 'mão' bằng tiền, đêm nay cộm lắm đó - Ba Hồng nói.
Ông chủ ghe bao leo lên trần ghe câu, nhìn sâu xuống biển, bên trái, bên phải rồi nói:
- Không cộm lắm đâu, giờ anh muốn bao nhiêu?
- Anh cho triệu rưỡi đi.
- Mình dứt khoát cho mau - Một triệu ba khỏi thêm bớt, chim trời cá nước còn gặp nhau dài dài.
Ba Hồng gật đầu. Hợp đồng mua bán xem như xong. Tiếp theo là những công đoạn bắt cá mực dưới biển.
Ghe bao cho chạy ghe đậu cạnh ghe câu mực, thả mành đèn xuống biển, mành đèn là một khối hình chữ nhật có phao xốp, cạnh chừng 1,5 m nổi trên mặt nước. Bên trong là những bóng đèn sáng chiếu xuống mặt biển, phía trên mành đèn được che lớp kim loại mỏng tránh phát sáng lên. Ghe bao bắt đầu thả lưới bao tròn chung quanh, hai ghe từ từ di chuyển ra khỏi vùng lưới bao (lưới bao nặng chừng 30 tấn, chiều dài 500 m, dạo sâu 40 sải trị giá hơn ba cây vàng).
Một tiếng hô lớn, âm vang lồng lộng giữa biển khơi: - 'Xên tùng'.
Máy nổ trên ghe bao bắt đầu kéo rút vòng lưới từ từ nhỏ lại, ngư phủ ghe bao tiếp kéo tùng chì và khoen sắt của lưới bao lên ghe, còn lại trong tùng lưới là cá, mực. Công việc cuối là dùng vợt vớt cá mực lên ghe, chưa đầy nửa giờ là hoàn tất. Chủ ghe bao gởi lại cho ghe câu mực một số cá mực nấu cháo ăn khuya.
Nồi cháo nghi ngút khói được bưng ra. Giữa biển cả bao la, những con cá, con mực tươi roi rói trở thành đặc sản mà ít ai có cơ may thưởng thức.
