Chính vì vậy, vị thế của nhà giáo phải được đặt tương xứng các nhu cầu được thể hiện ở mục đích, mục tiêu giáo dục.
Chính danh- nhu cầu bức thiết
Thực trạng hiện nay, thuật ngữ nhà giáo chưa được định danh đầy đủ, tường minh trong các văn bản luật hiện hành. Một số khái niệm cốt lõi về nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục chưa được quy định cụ thể. Do đó, kéo theo một số chính sách về nhà giáo chưa được quy định đồng bộ, rõ ràng, gây ra nhiều tâm tư cho nhà giáo (thí dụ như chính sách phụ cấp thâm niên đối với cán bộ quản lý giáo dục và một số phụ cấp khác).
Chúng ta cũng chưa có quy phạm pháp luật đầy đủ để xây dựng chế độ tiền lương tương xứng với vị thế và tính chất đặc thù lao động của nhà giáo. Một số vấn đề khác liên quan đến nhà giáo cũng chưa được quy định cụ thể, như: Chế độ tuyển dụng và sử dụng nhà giáo theo Luật Viên chức chưa thể hiện được đặc thù lao động của nhà giáo; Quy hoạch phát triển đội ngũ nhà giáo; Quyền của nhà giáo trong bối cảnh phân cấp và giao quyền tự chủ cho các cơ sở giáo dục,…
Chúng ta vẫn thấy có sự phân biệt trong chế độ đãi ngộ với giáo viên của hệ thống các trường dân lập và công lập. Trong khi đó, đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục ở các cơ sở giáo dục ngoài công lập chiếm tỷ lệ tương đối lớn so tổng số nhà giáo đang hoạt động trong ngành giáo dục (khoảng 10%). Xu hướng trong tương lai, đội ngũ nhà giáo ngoài công lập sẽ tiếp tục tăng lên rất nhanh và chiếm tỷ trọng đáng kể trong ngành.
Vì vậy, Luật Nhà giáo (dự kiến sắp được ban hành lần đầu tại nước ta) đang được kỳ vọng sẽ tháo gỡ những bất cập, hạn chế trong quy định pháp luật hiện hành về nhà giáo; đồng thời phát huy vai trò quản lý nhà nước về giáo dục, bảo đảm sự quản lý thống nhất của Nhà nước đối với các hoạt động của đội ngũ nhà giáo, không phân biệt công lập và ngoài công lập; đẩy mạnh phân cấp, phân quyền trong quản lý nhà nước về nhà giáo. Trong đó, đẩy mạnh tự chủ trong phát triển và nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo; đồng thời tiếp thu có chọn lọc kinh nghiệm quốc tế để nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên, đáp ứng việc dạy học trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư.
Luật sẽ xác định các khái niệm về nhà giáo một cách đầy đủ, tường minh, làm cơ sở để xác định phạm vi điều chỉnh và đề xuất các chính sách về nhà giáo; các vấn đề cơ bản liên quan đến chuẩn nghề nghiệp, chuẩn chức danh nhà giáo làm cơ sở để quản lý và sử dụng nhà giáo, bảo đảm sự bình đẳng giữa nhà giáo trong các cơ sở giáo dục công lập và nhà giáo trong các cơ sở giáo dục ngoài công lập. Đồng thời, có giải pháp để quản lý nhà giáo hoạt động tự do thông qua chứng chỉ nhà giáo.
Luật cũng sẽ xác định các vấn đề về tiêu chuẩn và tuyển dụng nhà giáo. Trong đó có tính toán đến các yếu tố đặc thù về nghiệp vụ, đạo đức nghề nghiệp làm cơ sở để các cơ sở giáo dục tổ chức tuyển dụng nhà giáo, đặc biệt là tuyển dụng, thu hút được những người giỏi, có năng lực chuyên biệt đáp ứng yêu cầu trở thành nhà giáo.
Mục tiêu của Luật lần này đề ra cũng sẽ xác định các vấn đề trong chính sách đãi ngộ, tôn vinh, khen thưởng nhà giáo, làm động lực để thu hút người giỏi tham gia trở thành giáo viên, tạo động lực cho đội ngũ nhà giáo đã vào ngành cống hiến, tận tâm với nghề. Thí dụ như, sẽ giải quyết các vấn đề cơ bản về chính sách tiền lương, phụ cấp, trợ cấp của nhà giáo; chế độ hưu trí, khám chữa bệnh, bảo hiểm xã hội; các chính sách đối với nhà giáo công tác ở trường chuyên biệt, vùng sâu, vùng xa, vùng kinh tế-xã hội đặc biệt khó khăn; chính sách hỗ trợ về nhà ở, nhà công vụ đối với nhà giáo; Ngày Nhà giáo Việt Nam; các danh hiệu thi đua, khen thưởng đối với nhà giáo.
Xác định các vấn đề về đào tạo, bồi dưỡng, sử dụng, quản lý nhà giáo đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục và hội nhập quốc tế trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0; tạo điều kiện cho nhà giáo tự do học thuật, phát triển chuyên môn liên tục và có cơ hội hợp tác quốc tế một cách thực chất, hiệu quả. Thí dụ như các nguyên tắc sử dụng nhà giáo; điều động, biệt phái, thuyên chuyển nhà giáo; đánh giá, xếp loại nhà giáo; bổ nhiệm, thăng hạng nhà giáo; nhà giáo ra nước ngoài giảng dạy, nghiên cứu và trao đổi học thuật; người nước ngoài giảng dạy tại Việt Nam; việc liên kết, hợp tác quốc tế trong đào tạo, bồi dưỡng nhà giáo.
 |
| Đội ngũ giáo viên thường xuyên phải cập nhật phương pháp giảng dạy mới. Trong ảnh: Ngày hội khám phá STEAM "STEAMese Festival 2023" . Ảnh: UNICEF |
Phương hướng cốt lõi
Với những tiêu chuẩn về người giáo viên được luật hóa thời gian tới, các cơ sở đào tạo cũng cần tiếp tục điều chỉnh cập nhật chương trình đào tạo giáo viên.
Trong bối cảnh hiện tại, chương trình đào tạo giáo viên sẽ phải cân đối trọng số giữa năng lực sư phạm (năng lực dạy học) để tăng cường trọng số cho năng lực giáo dục, năng lực định hướng sự phát triển của người học, năng lực hoạt động xã hội và năng lực phát triển nghề nghiệp, tự học suốt đời.
Để có thể ảnh hưởng tích cực đến người học, chương trình đào tạo giáo viên cũng phải trang bị được cho giáo sinh năng lực ứng dụng tâm lý học để hiểu người học. Phải bố trí thời gian trải nghiệm nghề nghiệp đủ dài để giáo sinh rèn luyện các phẩm chất quan trọng của nghề giáo đó là yêu thương học sinh và có niềm tin vào học sinh, yêu nghề và tự hào về nghề dạy học; hành xử trung thực và tin cậy; tận tâm và có trách nhiệm bảo vệ danh xưng nhà giáo.
Bản thân người giáo viên muốn rèn luyện cho học sinh những năng lực mới của thế kỷ 21 như năng lực tự chủ và thích ứng linh hoạt với sự thay đổi, năng lực lãnh đạo, giao tiếp và hợp tác; tư duy phản biện; nhận thức về văn hóa xã hội và chấp nhận sự khác biệt thì những chương trình đào tạo giáo viên cũng phải có những học phần, những hoạt động để giúp cho sinh viên đạt được những năng lực này.
Nếu sớm được hoàn thiện và ban hành, bộ luật này được kỳ vọng sẽ là dấu ấn cho sự phát triển của đội ngũ nhà giáo; tạo điều kiện cho việc thực hiện khâu đột phá chiến lược về phát triển nguồn nhân lực, nhất là nhân lực chất lượng cao của đất nước.
