Đồng bằng chuyển mình
Cận kề thời khắc Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng, bức tranh hạ tầng cả nước thêm rõ nét khi 234 dự án, công trình đưa vào danh mục khởi công và khánh thành được Bộ Xây dựng tổng hợp và báo cáo. Trong gam màu chung ấy, Đồng bằng sông Cửu Long nổi lên như một điểm sáng với các công trình, dự án trọng điểm mang ý nghĩa kết nối, lan tỏa và kiến tạo động lực phát triển dài hạn. Từ vùng đất chịu nhiều thách thức về địa chất, hạ tầng kỹ thuật và biến đổi khí hậu, đồng bằng hôm nay đang bước vào giai đoạn tăng tốc mới khi các tuyến cao tốc, cầu vượt sông lớn và hạ tầng xã hội đồng loạt nên hình hài.
Ở phía đông, hợp phần một của tuyến cao tốc Cao Lãnh - An Hữu xuyên qua một phần Đồng Tháp Mười được đưa vào danh mục khánh thành. Điểm nhấn lớn nhất nằm ở trục dọc Bắc Nam phía tây, vốn là “mạch giao thông” quan trọng của vùng. Tuyến cao tốc Cần Thơ - Cà Mau dài hơn 100km khánh thành, thông xe kỹ thuật hôm 19/12. Khi đưa vào sử dụng, tuyến cao tốc này sẽ rút ngắn thời gian đi từ Thành phố Hồ Chí Minh đến Cà Mau còn khoảng 3,5-4 giờ, đồng thời giảm tải lớn cho trục giao thông huyết mạch hiện hữu. Trong khi đó, cao tốc Châu Đốc - Cần Thơ - Sóc Trăng tiếp tục bứt phá, đoạn thành phần qua An Giang hoàn thành đúng tiến độ, mở rộng trục liên kết từ biên giới đến trung tâm vùng và ra cửa biển Trần Đề. Đây là tuyến giao thông huyết mạch kết nối cả khu vực từ tây sang đông của Đồng bằng sông Cửu Long.
Giao thông đi trước mở đường phát triển. Mỗi ki-lô-mét cao tốc không chỉ là con đường của phương tiện, mà còn là con đường của cơ hội. Khi độ mở không gian phát triển được khơi thông, các dòng chảy thương mại, du lịch và dịch vụ sẽ lan tỏa theo những mạch giao thông mới.
Kết nối không gian, tạo động lực mới
Đồng bằng, nhiều thập niên qua là “vùng trũng” hạ tầng giao thông, đang chuyển mình mạnh mẽ. Vậy nên, với tổng mức đầu tư của các dự án khởi công, khánh thành của miền Tây Nam Bộ lần này lên đến hàng trăm nghìn tỷ đồng, cho thấy quyết tâm mạnh mẽ của Trung ương trong việc tạo đột phá nền tảng ở vùng đất này.
Bên cạnh các tuyến cao tốc, hai cây cầu chiến lược Đại Ngãi 2 và cầu trên tuyến ven biển Cái Lớn - Cái Bé cũng mở ra không gian kết nối mới giữa các tỉnh ven sông và ven biển, giúp hành trình từ trung tâm vùng đến các tỉnh duyên hải Đông Nam Bộ thông suốt hơn.
Cầu Cái Lớn - Cái Bé được khởi công sẽ thiết lập trục phát triển hướng biển phía tây, tạo đà cho kinh tế biển, du lịch sinh thái và các ngành dịch vụ mới. Hạ tầng không chỉ được nhìn như một công trình bê-tông mà còn là sự mở rộng tầm nhìn chiến lược của vùng với hệ sinh thái kinh tế biển ngày càng có vai trò lớn.
Trong lĩnh vực xã hội, Bệnh viện Ung bướu Cần Thơ quy mô 500 giường cũng được tái khởi động và tăng tốc triển khai là điểm nhấn quan trọng. Đây sẽ là trung tâm điều trị ung thư của các tỉnh miền Tây, giảm mạnh tình trạng quá tải tại Thành phố Hồ Chí Minh và tạo điều kiện tiếp cận dịch vụ y tế chất lượng cao ngay tại trung tâm vùng. Khi hạ tầng xã hội được nâng tầm, chất lượng sống của người dân sẽ được cải thiện, góp phần giữ chân và thu hút nguồn nhân lực chất lượng cao đến làm việc tại đồng bằng.
Hạ tầng giao thông, hạ tầng xã hội và hạ tầng dịch vụ tác động theo cơ chế “kép”, vừa tạo nền tảng phát triển trước mắt, vừa hình thành không gian kinh tế mới, thúc đẩy quá trình đô thị hóa và chuyển dịch cơ cấu kinh tế của toàn vùng. Đặc biệt, khi các tuyến cao tốc đi vào khai thác đồng bộ, chi phí logistics dự kiến giảm mạnh, nhất là với các mặt hàng nông sản chủ lực như lúa gạo, trái cây, thủy sản. Đồng bằng sẽ có cơ hội bứt phá trong chuỗi giá trị, nhất là khi hướng đến mô hình nông nghiệp xanh, kinh tế tuần hoàn và chế biến sâu.
Mở hướng phát triển mới
Sự trỗi dậy của hạ tầng không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn tạo thế phát triển bền vững cho Đồng bằng sông Cửu Long, trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng gay gắt. Khi các công trình giao thông lớn hình thành, vùng có cơ hội tái cấu trúc lại mô hình tăng trưởng theo hướng bền vững và linh hoạt hơn. Các địa phương ven biển có điều kiện phát triển kinh tế biển, năng lượng tái tạo và du lịch sinh thái. Hạ tầng kết nối mạnh giúp các trung tâm chế biến, logistics và nông nghiệp công nghệ cao thu hút đầu tư, tạo chuỗi liên kết vùng vững chắc hơn.
Tuy vậy, thách thức cũng không nhỏ. Năng lực hấp thụ vốn của một số địa phương còn hạn chế, trong khi yêu cầu về quản trị dự án ngày càng cao. Hạ tầng giao thông phải được triển khai song hành với quy hoạch đô thị, công nghiệp và logistics để tránh tình trạng đường đã mở nhưng các không gian phát triển dọc tuyến chưa sẵn sàng. Môi trường tự nhiên của đồng bằng rất nhạy cảm, đòi hỏi thiết kế công trình phải hài hòa với thủy văn, đất yếu và xu hướng sụt lún. Tất cả đặt ra yêu cầu quản trị phát triển vùng phải đồng bộ, liên kết và dựa trên dữ liệu.
Để tận dụng cơ hội từ mảng sáng hạ tầng, đồng bằng cần một cách tiếp cận tổng thể hơn. Hội đồng Điều phối vùng cần thực sự phát huy vai trò trung tâm trong ưu tiên các dự án liên kết liên tỉnh. Hệ thống quy hoạch phải được kết nối với nguồn lực đầu tư và chính sách phát triển đô thị, công nghiệp, nông nghiệp. Vốn tư nhân, vốn chuyển đổi xanh và các nguồn lực quốc tế về biến đổi khí hậu cần được huy động mạnh mẽ để bổ sung cho đầu tư công. Cùng với đó, vai trò giám sát của cộng đồng, chuyên gia cần được phát huy để bảo đảm tiến độ, chất lượng cũng như hiệu quả đầu tư. Đây là thời điểm để đồng bằng nắm bắt thời cơ, chuyển hóa lợi thế thành động lực, và tiếp tục khẳng định mình trong chiến lược phát triển đất nước giai đoạn mới ■
