Thúc đẩy các giải pháp đồng bộ

Để hiện thực hóa lộ trình tăng mức thanh toán bảo hiểm y tế và miễn viện phí cơ bản từ năm 2030, các cơ quan chức năng đang xây dựng chiến lược tài chính bền vững, kiểm soát lạm dụng dịch vụ và cụ thể hóa gói dịch vụ y tế phù hợp với điều kiện nước ta.

Bảo hiểm y tế làm trụ cột

Những năm gần đây, nhu cầu chăm sóc sức khỏe của người dân không chỉ là được điều trị khi ốm đau còn bao gồm quyền được phòng ngừa bệnh tật và tiếp cận dịch vụ chất lượng mà không chịu gánh nặng tài chính. Tuy tỷ lệ bao phủ bảo hiểm y tế đạt 94,29%, chi tiêu trực tiếp từ tiền túi người dân vẫn chiếm hơn 40% tổng chi phí khám, chữa bệnh, cao hơn mức khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), gây nguy cơ nghèo hóa do bệnh tật, đặc biệt với người nghèo, nhóm yếu thế và bệnh nhân mạn tính.

Theo ước tính của Viện Chiến lược và Chính sách Y tế, tổng chi phí người bệnh cùng chi trả hiện khoảng 21,5 nghìn tỷ đồng/năm, trong khi chi phí dự kiến thực hiện miễn viện phí cơ bản còn tăng do nhu cầu khám, chữa bệnh cũng dự kiến sẽ tăng lên.

Chính sách miễn viện phí cơ bản dựa trên bảo hiểm y tế toàn dân, kết hợp ngân sách Nhà nước và nguồn lực xã hội hóa, được kỳ vọng giảm bớt gánh nặng này. Thứ trưởng Thường trực Bộ Y tế Vũ Mạnh Hà nhấn mạnh: Ngân sách Nhà nước và Quỹ Bảo hiểm y tế sẽ chi trả các chi phí y tế cơ bản, thiết yếu, giảm tối đa gánh nặng tài chính cho người dân, trước hết là đối tượng chính sách xã hội, người yếu thế và nhóm thu nhập thấp. Dịch vụ y tế vượt mức cơ bản vẫn do người bệnh chi trả để nâng cao ý thức sử dụng dịch vụ hợp lý.

Cũng theo Thứ trưởng Vũ Mạnh Hà, Bộ Y tế đề xuất lộ trình miễn viện phí triển khai theo ba giai đoạn. Giai đoạn từ năm 2026: Người dân được khám sức khỏe định kỳ hoặc sàng lọc miễn phí ít nhất một lần/năm, tùy nhóm đối tượng và ưu tiên lộ trình. Người tham gia bảo hiểm y tế thuộc hộ cận nghèo, người từ 75 tuổi trở lên hưởng trợ cấp hưu trí xã hội được chi trả 100% chi phí khám, chữa bệnh trong phạm vi quyền lợi. Giai đoạn 2026-2027: Nâng mức chi trả bảo hiểm y tế cho thuốc, trang thiết bị và kỹ thuật khám, chữa bệnh.

Giai đoạn 2028-2030: Giảm chi tiền túi xuống dưới 30%, mở rộng danh mục thuốc, thiết bị và kỹ thuật được bảo hiểm y tế thanh toán; thí điểm sàng lọc hai, ba bệnh có chi phí hiệu quả; chi trả dịch vụ phòng bệnh từ Quỹ Bảo hiểm y tế; nâng tỷ lệ bao phủ bảo hiểm y tế trên 95%. Từ năm 2030, thử nghiệm bảo hiểm y tế bổ sung với đa dạng gói quyền lợi, hướng tới bảo hiểm y tế toàn dân, miễn viện phí trong phạm vi gói dịch vụ cơ bản và sàng lọc ba đến năm bệnh phổ biến. Từ năm 2032, hoàn thiện y tế cơ sở và hệ thống thanh toán bảo hiểm y tế thông minh, đa tầng, đa gói quyền lợi.

Đại diện nhiều cơ sở y tế đánh giá: Chủ trương này là một tuyên ngôn về chiến lược chăm sóc sức khỏe nhân dân, chuyển từ bị động chữa bệnh sang chủ động phòng bệnh và phát hiện sớm. Đây sẽ là bước tiến quan trọng trong công tác an sinh xã hội, nếu có sự quyết tâm của toàn Đảng, toàn dân và cả hệ thống chính trị, cùng một lộ trình bài bản, khoa học.

Theo tính toán của Bộ Y tế, chi phí khám sức khỏe định kỳ bình quân khoảng 250.000 đồng/lần; với 100 triệu dân, ngân sách cần khoảng 25.000 tỷ đồng/năm. Nếu toàn bộ người tham gia bảo hiểm y tế đều đi khám định kỳ, Quỹ Bảo hiểm y tế có thể chi trả phần lớn, phần còn lại có thể từ ngân sách hoặc xã hội hóa. Với các giải pháp đồng bộ, việc triển khai miễn viện phí cơ bản hoàn toàn khả thi.

Tuy nhiên, triển khai miễn viện phí cơ bản cũng còn tiềm ẩn không ít thách thức. Nguy cơ lạm dụng dịch vụ y tế có thể gây bội chi Quỹ Bảo hiểm y tế. Chi phí khám, chữa bệnh vẫn tăng cao với số lượt khám bảo hiểm y tế đến tháng 11/2025 đạt 177,8 triệu lượt, tăng 10,2 triệu lượt so với cùng kỳ, chi phí thanh toán tăng 16,2%. Chi phí chiếm tỷ trọng cao gồm tiền giường tăng 26,3%, vật tư y tế tăng 21,5%, thuốc tăng 10,1%, chi phí khám tăng 31,6%, chi phí xét nghiệm, chẩn đoán hình ảnh tăng 22,2%. Các cơ quan bảo hiểm y tế đã kiểm tra các cơ sở có chi phí tăng bất thường để bảo đảm tuân thủ quy trình giám định và thanh toán.

Hướng tới giảm gánh nặng tài chính cho người dân

Theo thống kê của Bảo hiểm xã hội Việt Nam, Quỹ Bảo hiểm y tế hiện chi trả 87-89% tổng chi phí khám, chữa bệnh, phần còn lại 11-13% người dân sẽ đồng chi trả. Nếu triển khai miễn viện phí cơ bản, gánh nặng tài chính sẽ giảm mạnh, giúp người dân dễ dàng tiếp cận dịch vụ y tế. Dù tỷ lệ chi tiền túi của người dân đã giảm từ 60-70% (đầu những năm 2000) xuống còn 41- 46% giai đoạn 2016-2022, viện phí vẫn là gánh nặng lớn với người nghèo, người mắc bệnh nặng hoặc mạn tính.

Để chính sách triển khai hiệu quả, đặc biệt ở tuyến y tế cơ sở, các chuyên gia nhấn mạnh, cần đầu tư đủ về nhân lực, cơ sở vật chất và có lộ trình rõ ràng, bền vững. Tính khả thi của chính sách phụ thuộc vào ba yếu tố: Đầu tư đúng mức cho hệ thống y tế cơ sở; Cải thiện chính sách về nhân lực y tế một cách thực chất; Tổ chức khám sức khỏe định kỳ linh hoạt, sáng tạo, ứng dụng khoa học-công nghệ và mô hình khám lưu động.

Bộ Y tế đang thúc đẩy các giải pháp đồng bộ nhằm triển khai chính sách miễn viện phí cơ bản, hướng tới giảm gánh nặng tài chính cho người dân cũng như nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực y tế. Theo đó, việc nâng cao chất lượng dịch vụ tại tuyến y tế cơ sở, áp dụng công nghệ số và cơ chế thanh toán thông minh được xem là trọng tâm.

Để giảm quá tải bệnh viện tuyến trên và giúp người dân tiếp cận chăm sóc ban đầu ngay tại cộng đồng, Bộ Y tế đề xuất tăng cường năng lực cho các trạm y tế, bao gồm đầu tư đồng bộ về nhân lực, cơ sở vật chất và trang thiết bị. Việc nâng cao chất lượng khám, chữa bệnh tại tuyến y tế cơ sở được xem là biện pháp quan trọng nhằm triển khai miễn viện phí hiệu quả.

TS Hà Anh Đức, Cục trưởng Quản lý khám chữa bệnh (Bộ Y tế) cho biết: Các đơn vị đang xây dựng đề án chi tiết, quy định danh mục xét nghiệm và cận lâm sàng thiết yếu, với mục tiêu thiết kế gói khám sức khỏe định kỳ vừa hiệu quả, vừa tiết kiệm, bảo đảm mọi người dân đều được kiểm tra sức khỏe. Ngoài ra, việc áp dụng hồ sơ sức khỏe điện tử cùng hệ thống thanh toán thông minh giúp theo dõi tình hình sử dụng dịch vụ, phát hiện và ngăn chặn lạm dụng, trùng lặp xét nghiệm hoặc kê đơn không cần thiết. Đồng thời, các chỉ tiêu về chất lượng và hiệu quả khám, chữa bệnh được gắn với cơ chế thanh toán, nhằm bảo đảm nguồn lực y tế được sử dụng đúng mục đích và có trách nhiệm.

Còn theo Phó Giám đốc Bảo hiểm xã hội Việt Nam Nguyễn Đức Hòa: Các cơ sở khám, chữa bệnh cần tuân thủ nghiêm quy trình giám định và thanh toán, kiên quyết không thanh toán chi phí không hợp lý. Dự báo chi phí khám, chữa bệnh bảo hiểm y tế sẽ còn tiếp tục tăng trong tháng cuối năm, vì vậy các địa phương cần nâng cao chất lượng giám định, kiểm tra và bảo đảm các cơ sở thực hiện đúng các cam kết trong hợp đồng khám, chữa bệnh.

Một yếu tố then chốt để triển khai miễn viện phí cơ bản hiệu quả là xây dựng gói dịch vụ y tế cơ bản phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội. Gói dịch vụ này xác định rõ các dịch vụ thiết yếu mà Quỹ Bảo hiểm y tế và Nhà nước chi trả, trước hết là các dịch vụ khám, chữa bệnh thông thường, sàng lọc và chẩn đoán sớm. Việc xác định danh mục dịch vụ, kỹ thuật và thuốc phải dựa trên nghiên cứu khoa học, hiệu quả chi phí và tầm quan trọng y tế, vừa mang lại quyền lợi thiết thực, vừa bảo đảm quỹ tài chính không quá tải. Chính sách ưu tiên cho các nhóm yếu thế gồm người nghèo, người cận nghèo, người cao tuổi và các đối tượng chính sách xã hội, nhằm hiện thực hóa mục tiêu không để ai bị bỏ lại phía sau.

Cuối cùng, nhằm bảo đảm tính bền vững, cần thiết tăng mức đóng bảo hiểm y tế theo lộ trình, đồng thời Nhà nước hỗ trợ một phần cho các nhóm yếu thế. Bên cạnh đó, việc đa dạng hóa nguồn tài chính như bảo hiểm y tế bổ sung, bảo hiểm sức khỏe thương mại và khuyến khích xã hội hóa được xem là giải pháp hiệu quả để chia sẻ gánh nặng tài chính ■