Nghịch cảnh…
Thời gian qua, để đưa các Trạm Y tế xã đạt chuẩn quốc gia, phục vụ công tác chăm sóc sức khỏe nhân dân ngay từ tuyến cơ sở, nhiều Trạm Y tế ở Bắc Cạn được trang bị một số thiết bị y tế hiện đại.
Năm 2015, Trạm Y tế xã Công Bằng, huyện Pác Nặm được trang bị một máy siêu âm và một máy điện tim hiện đại. Nhưng cũng từ đó đến nay, chiếc máy này chưa một lần được đưa vào sử dụng. Phó Trạm trưởng Triệu Thị Bé cho biết, các y, bác sĩ của trạm không có chuyên môn sử dụng những máy móc này nên đành phủ vải để đó, thi thoảng có cắm điện vào để máy khỏi hỏng hóc.
Ở cảnh tương tự là chiếc máy siêu âm được trang bị cho Trạm Y tế xã Nhạn Môn. Trạm trưởng Chu Thị Phương cho biết, từng được cử đi đào tạo về sử dụng máy siêu âm từ năm 2016. Nhân lực có, thiết bị sẵn, bệnh nhân cần nhưng ngặt nỗi chi phí điện tim, siêu âm cấp xã lại không có trong danh mục thanh toán của cơ quan bảo hiểm. Cả năm, Trạm chỉ có 36 triệu tiền quỹ bảo hiểm, nếu siêu âm đồng bộ cho người dân thì chắc chắn sẽ “vỡ quỹ”.
Năm 2015, năm Trạm Y tế xã của huyện Pác Nặm là Nhạn Môn, Công Bằng, Cổ Linh, An Thắng, Nghiên Loan được đầu tư hàng loạt các thiết bị đắt tiền như máy siêu âm xách tay, máy điện tim, kính hiển vi… Vào thời điểm được trang bị, một chiếc máy siêu âm có giá khoảng 60 triệu đồng, máy điện tim giá 30 triệu đồng/máy. Đó là chưa kể tới một số thiết bị khác cũng được cho là có giá trị. Tuy nhiên, đầu tư hiện đại, cũng không có nghĩa là công tác chăm sóc sức khỏe cho người dân sẽ được nâng lên cùng với giá trị của những chiếc máy đắt tiền này. Bởi theo ngành y tế địa phương từ khi được trang bị đến nay các máy móc hầu như không được sử dụng.
Tại huyện Ngân Sơn, nhiều thiết bị y tế ở các trạm y tế xã cũng không được đưa vào sử dụng. Tại Trạm Y tế xã Thượng Quan, để bảo quản chiếc máy siêu âm đắt tiền, cán bộ trạm phải tháo rời từng khối máy, đem cất vào trong tủ. Tại Trạm Y tế xã Hương Nê, chiếc máy siêu âm cũng bỏ không. Trạm Trưởng Y tế xã Hương Nê Hà Thị Huyến cho biết, Hương Nê là xã vùng sâu của huyện, đi đến Trung tâm Y tế huyện rất vất vả trong khi người dân, đặc biệt là chị em phụ nữ trong thai kỳ rất cần khám thai định kỳ nhưng vẫn phải đi vài chục cây số để siêu âm, rất mất an toàn. Trạm không có nhân lực sử dụng được máy siêu âm, đành để lãng phí như vậy.
… Và hệ lụy
Qua tìm hiểu, được biết, năm 2014, từ hai dự án cấp thiết bị y tế cho tuyến xã của Bộ Y tế, tỉnh Bắc Cạn được cấp hơn 25 máy siêu âm và một số máy điện tim khác. Số thiết bị này được phân bổ về một số trạm y tế ở tất cả các huyện trên địa bàn. Tuy nhiên, phần lớn chưa phát huy được hiệu quả, một số không sử dụng.
Năm 2014, Bắc Cạn đã đào tạo được 61 bác sĩ để sử dụng số máy siêu âm đã được cấp. Tuy nhiên, học xong, có chứng chỉ, tay nghề, nhiều cán bộ được đào tạo lại luân chuyển đi công tác ở các xã khác hoặc lên Trung tâm Y tế huyện, dẫn tới thiếu vẫn hoàn thiếu. Ngoài ra, hiện nay quỹ bảo hiểm y tế của các trạm y tế xã rất thấp, các bác sĩ không thể thực hiện các thủ thuật siêu âm, điện tim.
Không chỉ gây lãng phí, việc không siêu âm được ngay từ tuyến dưới đã khiến bệnh nhân phải “đổ” về tuyến trên. Ở các thôn vùng sâu, vùng xa việc phải di chuyển cung đường quá xa để đến bệnh viện huyện cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro. Bên cạnh đó, đây cũng là kẽ hở để một số đơn vị lợi dụng khám, chữa bệnh “chui” cho bà con. Vừa qua, Công ty CP Tư vấn và thiết bị y tế Sài Gòn - Hà Nội SHB đã “phù phép” giấy phép tổ chức các buổi hội thảo thành khám, chữa bệnh dù không có đầy đủ trang thiết bị, y bác sĩ và bán nhiều lượng thuốc với giá “cắt cổ” cho người dân. Đặc biệt, công ty này sử dụng máy siêu âm để khám cho người dân dù không có cán bộ chuyên môn theo quy định. Không chỉ “lòe bịp” người dân ở TP Bắc Cạn, Công ty CP Tư vấn và thiết bị y tế Sài Gòn - Hà Nội SHB còn “len lỏi” đến nhiều xã vùng sâu, vùng xa ở các huyện khác để khám, chữa bệnh và bán thuốc thu lời. Tại huyện Ngân Sơn, công ty này cũng dùng “chiêu” tương tự tại xã Thuần Mang, một xã rất khó khăn, đời sống người dân còn nghèo. Tại xã Nguyên Phúc và Quân Bình, huyện Bạch Thông, công ty này thực hiện bán thuốc sau khi tổ chức quảng cáo, bán thêm thuốc khác hồ sơ đã đăng ký. Kiểm tra, phát hiện hành vi của công ty, cả UBND huyện Ngân Sơn và Bạch Thông đều đã ra văn bản đình chỉ tổ chức hội thảo của công ty này trên địa bàn.
Giám đốc Sở Y tế Bắc Cạn Nguyễn Đình Học thừa nhận, quỹ bảo hiểm thấp khiến các huyện cũng không khuyến khích các trạm y tế xã đưa vào sử dụng những máy móc hiện đại này. Trước mắt, sở sẽ tiếp tục đào tạo, tiến tới tất cả các bác sĩ ở trạm y tế xã sẽ có chứng chỉ để sử dụng được các loại máy móc này. Bên cạnh đó sẽ chỉ đạo trung tâm y tế các huyện điều tiết bác sĩ có chuyên môn cho những xã có máy siêu âm và điện tim đã được cấp. Đồng thời có thể luân chuyển số máy móc này cho các xã khác, hoặc trung tâm y tế huyện để bảo đảm sử dụng hiệu quả.
