Các hợp tác xã ngày càng chủ động, năng động, sáng tạo trong sản xuất, quảng bá. Nhờ đó, ngày càng nhiều hợp tác xã khẳng định vị thế, mang lại thu nhập cao, ổn định.
Những hạt nhân tiêu biểu
Ở xã Thượng Minh, không ai không biết tới Hợp tác xã Yến Dương. Đặc biệt với đồng bào dân tộc Dao ở thôn Phiêng Phàng thì Hợp tác xã Yến Dương thật sự là động lực, niềm tin để khôi phục, mở rộng sản xuất giống lúa nếp Tài, đặc sản tưởng như đã thoái hóa.
Nếp Tài là giống lúa cho gạo thơm ngon, mang tính bản địa, không vùng nào khác có. Tuy nhiên, do canh tác manh mún, mang tính tự cung, tự cấp nên nhiều năm liền, giống lúa này luôn đứng trước nguy cơ bị thoái hóa cao.
Nhận thấy tiềm năng, giá trị của giống lúa này, năm 2018, chị Ma Thị Ninh, Giám đốc Hợp tác xã Yến Dương lặn lội lên các bản đồng bào Dao để vận động, bàn bạc với bà con cách liên kết sản xuất lúa nếp Tài. Được sự hỗ trợ của hợp tác xã, bà con trong bản biết cách trồng lúa theo hướng hữu cơ, đưa gạo nếp Tài trở thành hàng hóa.
Cho đến nay, tổng diện tích cấy lúa nếp Tài ở các bản đồng bào Dao ở Thượng Minh đã lên tới 25ha với năng suất trung bình hơn 4 tấn/ha. Nhờ canh tác theo hướng hữu cơ cho sản phẩm sạch, ngon nên giá trị thu được tăng gấp hai lần. Điều đặc biệt là việc thu hoạch lúa nếp Tài vẫn được bà con gìn giữ cách hái từng bông lúa theo cách truyền thống chứ không dùng phương pháp gặt. Từng bông lúa được thu hái, nâng niu, bảo đảm chất lượng tốt nhất.
Theo Giám đốc Hợp tác xã Yến Dương Ma Thị Ninh, từ năm 2025, hợp tác xã đã mở rộng liên kết sản xuất lúa nếp Tài ở nhiều thôn ở Thượng Minh, Chợ Rã và một số xã phía bắc với diện tích khoảng 30ha. Hợp tác xã bao tiêu toàn bộ sản lượng cho người dân. Hợp tác xã đang tích cực phối hợp với Sở Khoa học và Công nghệ khảo sát để xây dựng chứng nhận chỉ dẫn địa lý cho lúa nếp Tài.
Với sự hỗ trợ và nỗ lực của Hợp tác xã Yến Dương, sản phẩm gạo nếp Tài đã đạt chứng nhận OCOP 4 sao; được chứng nhận nhãn hiệu tập thể; chứng nhận hữu cơ tiêu chuẩn quốc gia về nông nghiệp hữu cơ; tiêu chuẩn nông nghiệp Nhật Bản cho trồng trọt hữu cơ; chứng nhận hữu cơ.
Tại Thượng Minh và một số xã lân cận, Hợp tác xã Yến Dương còn là đầu mối liên kết sản xuất và tiêu thụ nhiều sản phẩm nông nghiệp khác cho nông dân, nhất là bí xanh thơm và miến dong. Cả bí xanh thơm và miến dong đều là những sản phẩm đặc sản, đặc hữu của vùng đất này. Người trồng, người chế biến đều an tâm khi đã có Hợp tác xã đứng ra hỗ trợ và bao tiêu sản phẩm.
Điều đáng ghi nhận ở Hợp tác xã Yến Dương, một hợp tác xã nông nghiệp ở vùng cao, vùng xa không chỉ là sự nhiệt tình với người nông dân, mà còn ở tính chủ động, sẵn sàng đổi mới để theo kịp xu thế phát triển.
Theo Giám đốc Hợp tác xã Ma Thị Ninh, đơn vị đã ứng dụng công nghệ ghi nhật ký sản xuất điện tử. Theo cách này, quá trình sản xuất được ghi lại minh bạch, dễ dàng cung cấp, minh chứng cho người tiêu dùng.
Hợp tác xã còn xây dựng hệ thống tích hợp thông tin vị trí địa lý, diện tích, loại cây trồng, quy trình sản xuất… Hợp tác xã tập trung quảng bá, bán sản phẩm nông sản qua các sàn thương mại điện tử, như: Postmart, Sendo, Shopee và qua cả mạng xã hội Zalo, Facebook.
Nhờ kênh bán hàng trên không gian số, quy mô sản xuất, số lượng và doanh thu của Hợp tác xã Yến Dương trong thời gian qua tăng 10 đến 20%. Những sản phẩm nổi bật của Hợp tác xã đã đi đến nhiều vùng miền trên cả nước, như: bí xanh thơm, trà bí xanh thơm, gạo nếp Tài, miến dong…
Hiện tại, số lượng sản phẩm bán qua không gian số của Hợp tác xã đang chiếm khoảng 80%, Hợp tác xã đang phấn đấu sẽ sớm đạt tỷ lệ 100% trong thời gian tới.
Nói tới Thái Nguyên phải nhắc tới cây chè và các hợp tác xã chè. Trong đó, phát triển thành công, trở thành hạt nhân đưa cây chè thành sản phẩm chủ lực, hướng tới gắn với phát triển du lịch là Hợp tác xã chè Hảo Đạt. Kiên trì theo đuổi trồng chè theo tiêu chuẩn VietGAP, hữu cơ; đầu tư công nghệ chế biến, đóng gói và không ngừng cải tiến bao bì, mẫu mã sản phẩm.
Hợp tác xã Chè Hảo Đạt thành công với nhiều sản phẩm OCOP tiêu biểu, trong đó có sản phẩm chè tôm nõn đạt tiêu chuẩn OCOP năm sao. Năm 2024, đơn vị đạt doanh thu gần 45 tỷ đồng, giải quyết việc làm cho hơn 50 lao động và hàng trăm hộ liên kết sản xuất trong vùng.
Trên địa bàn các xã phía nam của tỉnh Thái Nguyên hiện có 34 hợp tác nông nghiệp và dịch vụ kết hợp với du lịch, chủ yếu trong lĩnh vực sản xuất chè. Các hợp tác xã này tạo việc làm cho khoảng hơn 1.000 thành viên và hơn 650 lao động.
Theo Ủy ban nhân dân tỉnh Thái Nguyên, đến năm 2025, toàn tỉnh có hơn 600 hợp tác xã nông nghiệp. Tỉnh có 575 sản phẩm OCOP đạt từ 3 sao đến 5 sao, trong đó có 10 sản phẩm đạt 5 sao thì chủ yếu do các hợp tác xã làm chủ.
Chủ động thích ứng
Các hợp tác xã ở Thái Nguyên không chỉ khẳng định vai trò hạt nhân thúc đẩy sản xuất ở nông thôn, vùng cao mà còn chủ động hội nhập với xu thế thời đại.
Việc ứng dụng công nghệ cao của các hợp tác xã được đẩy mạnh, tập trung vào các khâu quản lý vùng nguyên liệu qua bản đồ số, giám sát môi trường trồng trọt bằng cảm biến IoT, điều khiển tưới tiêu tự động, truy xuất nguồn gốc sản phẩm bằng mã QR, ứng dụng phần mềm quản lý và kết nối thị trường qua các sản phẩm thương mại điện tử…
Trên địa bàn xuất hiện ngày càng nhiều các hợp tác xã điển hình về chè an toàn, nông nghiệp công nghệ cao, sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP... đã cho thấy hiệu quả rõ rệt cả về năng suất, chất lượng và giá trị gia tăng.
Hợp tác xã chè Hảo Đạt là đơn vị đi đầu trong ứng dụng khoa học công nghệ vào sản xuất. Đơn vị đã tự nghiên cứu cải tiến và đưa ống diệt men chè vào quy trình chế biến truyền thống tại cơ sở của mình. Thiết bị này được chế tạo từ inox cao cấp, gia nhiệt đồng đều trong lòng ống kín, điều khiển tự động nhiệt độ và tốc độ quay, giúp bất hoạt hoàn toàn enzym polyphenol oxidase và peroxidase, những yếu tố quyết định màu sắc và hương vị của chè xanh.
So với phương pháp chế biến bằng chảo thủ công, ống diệt men rút ngắn thời gian mỗi mẻ xuống chỉ 3-5 phút, lá chè chín đều, mềm dẻo, giữ nguyên màu xanh sẫm tự nhiên và hương thơm đặc trưng. Quá trình quay tròn nhẹ nhàng giúp lá không bị nát vụn, tỷ lệ chè cám giảm tối đa. Một ống diệt men có thể thay thế tới 8 chảo thủ công, giảm 2 lao động/mẻ, tăng sản lượng gấp 3 đến 5 lần.
Trong khâu quảng bá, tiêu thụ sản phẩm, các hợp tác xã cũng năng động, mạnh dạn tiếp cận và hòa nhập với thương mại điện tử. Đến nay, trên địa bàn toàn tỉnh Thái Nguyên đã có khoảng gần 50 phòng livestream được các hợp tác xã đầu tư trang thiết bị để phục vụ bán hàng online. Các hợp tác cũng chủ động tham gia tập huấn kỹ năng livestream trên các nền tảng số.
Điểm đáng ghi nhận là các hợp tác xã nông nghiệp đã mạnh dạn hướng tới xuất khẩu, thay đổi tư duy trong sản xuất, hướng tới mục tiêu lớn. Tại xã Đồng Phúc, Hợp tác xã rượu men lá Thanh Tâm đã kiên trì theo đuổi mục tiêu xuất khẩu sản phẩm sang Nhật Bản. Trải qua hành trình dài hoàn thiện hồ sơ, thủ tục, vượt qua kiểm tra chất lượng khắt khe, sản phẩm của Hợp tác xã đã tới thị trường khó tính Nhật Bản.
Theo Giám đốc Hợp tác xã Nông Thị Tâm, được sự hỗ trợ của tỉnh về cơ sở hạ tầng, kết nối, hợp tác xã đã xuất khẩu được sản phẩm. Nhờ đó, hợp tác xã đã kết nối sản xuất cho hàng trăm hộ nấu rượu truyền thống ở địa bàn.
Tương tự, tại xã Côn Minh, Hợp tác xã miến dong Tài Hoan cũng mạnh dạn đầu tư vốn mở rộng sản xuất, nhà xưởng chế biến hiện đại để hướng tới xuất khẩu. Với sự kiên trì, sản xuất hiệu quả, Hợp tác xã đã xuất khẩu sản phẩm sang thị trường châu Âu. Hợp tác đang tiếp tục lộ trình thực hiện mục tiêu xuất khẩu sang Hàn Quốc, Nhật Bản và Trung Đông.
Có thể nói, các hợp tác xã ở Thái Nguyên đã dần hình thành, củng cố tư duy sản xuất hiện đại, chất lượng đi đôi với thương hiệu. Các hợp tác xã đã mạnh dạn thay đổi để thích ứng, chủ động tham gia các kênh thương mại mới.
Hiện tại, tỉnh Thái Nguyên cũng đang nghiên cứu để xây dựng, ban hành đề án, chính sách hỗ trợ phát triển kinh tế tập thể trên địa bàn giai đoạn 2026-2030. Với sự chủ động của các hợp tác xã và những cơ chế, chính sách mới của tỉnh thì các hợp tác xã ở Thái Nguyên sẽ ngày càng lớn mạnh, khẳng định vị trí hạt nhân trong chuỗi liên kết sản xuất mang lại giá trị cao.
