Từ lòng yêu kính Bác
- Tôi vẫn còn nhớ cảm giác xúc động, khi lần đầu được xem bộ phim Người bạn thầm lặng của Bác. Và luôn tự hỏi, mối duyên gắn kết đạo diễn và ông R. Ô-brắc (Raymond Aubrac) - người bạn luôn lặng lẽ sát cánh bên Việt Nam trong suốt cả hai cuộc kháng chiến thần thánh khởi nguồn từ đâu?
- Xuất phát từ nhiệm vụ phải có một bộ phim tài liệu để phát sóng vào đúng dịp kỷ niệm Ngày sinh nhật lần thứ 117 của vị cha già dân tộc, từ ý tưởng ban đầu, làm phim về Bác Hồ trên đất Pháp của ông Trần Bình Minh (lúc đó là Phó Tổng Giám đốc VTV), nhóm làm phim rất gọn nhẹ của chúng tôi khởi hành tới Pa-ri (Paris) ngày 3-5-2007, trước thời điểm phải có tác phẩm lên sóng vẻn vẹn chưa đầy nửa tháng!
Với cái đích đặt ra từ ở nhà, chúng tôi đã hoàn thành phần quay tiền kỳ cho tập phim có dung lượng 30 phút mang tựa đề Hồ Chí Minh với bạn bè Pháp chỉ trong có ba ngày. Nhưng nhận thấy ông R.Aubrac là một nhân vật “trong mơ” mà người làm phim tài liệu không mấy khi được may mắn tiếp cận trong đời, chúng tôi mạo muội xin được gặp ông thêm hai lần nữa. Và đó chính là tiền đề để Người bạn thầm lặng của Bác, bộ phim thứ hai, với thời lượng tương đương hai tập ra đời.
 Đạo diễn, NSƯT Trần Cẩm thuộc “quân số” của Trung tâm sản xuất phim tài liệu và phóng sự - Đài truyền hình Việt Nam. Giải thưởng Hoa Sơn Trà tại Liên hoan truyền hình các nước châu Á tại Côn Minh (Trung Quốc) năm 2010 cho phim tài liệu nghệ thuật Hạ Long xanh. Phim tài liệu chính luận Vươn ra biển lớn đoạt giải Vàng tại liên hoan phim các nước có biển tại Liên bang Nga 2012. Hai giải A Giải Báo chí quốc gia cho các phim tài liệu: Hoa của thép (năm 2007) và Tượng đài Bác giữa Thủ đô nước Nga (trong series 8 tập Hồ Chí Minh với nước Nga) năm 2012. Giải Cánh diều Vàng năm 2008 cho phim tài liệu Người bạn thầm lặng của Bác. Và 10 Huy chương Vàng, 16 Huy chương Bạc Liên hoan truyền hình Toàn quốc cùng nhiều giải thưởng khác cho nhiều thể loại phim. |
- Điều khán giả có thể cảm nhận sâu sắc, đó là mọi đóng góp lặng thầm và vĩ đại của ông Aubrac đều xuất phát từ lòng yêu mến và cảm phục nhân cách lớn Hồ Chí Minh?
- Một tình bạn thủy chung, son sắt đã hình thành từ năm 1946, khi Hồ Chủ tịch có sáu tuần lễ làm khách quý trong căn nhà của ông tại ngoại ô Pa-ri. Con gái Ê-li-da-bét (Elisabeth) của ông được Bác Hồ nhận đỡ đầu. Sau này, tuy bận trăm nghìn công việc, Bác vẫn nhớ gửi quà cho cô con gái yêu, vẫn đón tiếp nồng hậu ông Aubrac - mỗi khi có dịp gặp gỡ.
Hàng trăm bức ảnh quý giá về Bác, bình dị, gần gũi trong sinh hoạt đời thường vẫn được gia đình Aubrac gìn giữ, nâng niu. Và chính ông cũng từng chia sẻ, ngày được gặp Bác đã đánh dấu một bước ngoặt trong cuộc đời, để có thể gắn bó với dải đất hình chữ S, bằng cả trái tim mình, tới tận những giây phút cuối cùng: Giúp đỡ ký kết Bản thỏa thuận thương mại Việt - Pháp đầu tiên (năm 1955), bắc nhịp cầu chuyển thông điệp giữa Hà Nội và Oa-sinh-tơn (Washington) nhằm tiến tới chấm dứt vô điều kiện việc Mỹ ném bom miền bắc (năm 1967), kêu gọi và góp phần chấm dứt việc Mỹ ném bom xuống hệ thống đê sông Hồng (năm 1972), lấy được và trao tặng Chính phủ Việt Nam tấm bản đồ chi tiết hệ thống hàng rào điện tử Mắc Na-ma-ra (Mac Namara) để giúp rà phá bom mìn hiệu quả và nhanh chóng tái thiết đất nước sau chiến tranh. Ông đã đề nghị Chính phủ Pháp cấp kinh phí để sáu nhà khoa học, do ông làm trưởng nhóm sao chụp Vi Film toàn bộ bản đồ, thiết kế các công trình cầu đường, bến cảng, sân bay, cấp thoát nước, cây con - vật nuôi do người Pháp nghiên cứu suốt hơn 100 năm về Việt Nam để chuyển cho chúng ta... Người bạn thầm lặng ấy đã làm tất cả, vì một lý do duy nhất - lòng cảm phục và yêu mến vị lãnh tụ kính yêu của chúng ta.
Tôi cũng gặp lại tình cảm trân trọng, trong ánh mắt rưng rưng của những nhân sĩ trí thức Pháp từng gặp Bác ngày ấy, dù thời gian thấm thoắt đã hơn sáu thập kỷ. Người lưu giữ trên giá sách khá nhiều tác phẩm viết về Hồ Chí Minh, người nâng niu món quà (chiếc đồng hồ dây da và vòng đeo tay bằng ngà voi) do Bác tặng bà Ray-mông-điêng (Raymonde Dien)... Qua lăng kính của họ, tôi được thấy Bác ở góc nhìn bao quát hơn. Và vì thế, khách quan và giàu sức thuyết phục hơn.
- Và cũng qua lăng kính của những người bạn ở xứ sở bạch dương, ông đã có động lực để cho ra đời thêm một series tám tập Hồ Chí Minh với nước Nga, trong đó có tập phim rất xúc động về Tượng đài Bác giữa Thủ đô nước Nga?
- Tôi nhớ, năm 2011, lãnh đạo Đài tiếp tục giao nhiệm vụ thực hiện xê-ri này trong thời gian rất gấp gáp. Nhìn vào lịch trình làm việc (di chuyển qua gần 30 thành phố trong 30 ngày, thực hiện hơn 100 cuộc phỏng vấn với các nhân chứng trên hầu khắp lãnh thổ vô cùng rộng lớn của Liên bang Nga), bạn sẽ hiểu đoàn làm phim phải căng mình tác nghiệp để hoàn thành khối lượng công việc khổng lồ đến cỡ nào. Chúng tôi chỉ có thể ngủ trên máy bay, trong thời gian di chuyển tới điểm quay kế tiếp.
Nhân dân Nga luôn trân trọng và ghi nhận tình cảm sâu sắc, một lòng mà Bác đã nâng niu, gìn giữ suốt cả cuộc đời với quê hương của lãnh tụ Lê-nin. Vì thế, qua bao thăng trầm cùng những biến thiên thời cuộc, những dấu mốc Hồ Chí Minh vẫn vẹn nguyên, trường tồn cùng năm tháng. Như tấm biển ghi nhớ nơi đồng chí Nguyễn Ái Quốc từng làm việc từ năm 1923 đến 1924 ở Mát-xcơ-va (Moskva); như bức tượng cùng Viện Hồ Chí Minh tại Trường đại học tổng hợp Xanh Pê-técbua (Saint Peterburg); như đại lộ Hồ Chí Minh ở Ulianôpxcơ (Ulianovsk) hay cây đoàn kết Bác trồng trong Công viên Hữu nghị Xô-chi (Sochi)... Tôi vô cùng ấn tượng khi được chiêm ngưỡng tượng đài Bác trên quảng trường Hồ Chí Minh ở ngay giữa Thủ đô Mát-xcơ-va. Một bức phù điêu rất lớn bằng đồng cao năm mét, đặt trên bệ đồng dài sáu mét, độ dày nửa mét được khắc hàng chữ “Không có gì quý hơn độc lập, tự do” bằng tiếng Nga. Đây là tác phẩm của nhà điêu khắc, NSND Liên Xô V.Si-gan (V.Tsigal). Đặt trong bối cảnh năm 1990, khi rất nhiều tượng đài lãnh tụ cách mạng bị tàn phá trên khắp châu Âu, việc nhân dân Nga quyết định xây dựng và bảo vệ nguyên vẹn tác phẩm nghệ thuật độc đáo này đã chứng tỏ con người, nhân cách Hồ Chí Minh luôn sống mãi trong trái tim của họ.
Luôn đau đáu với nghề
- Làm phim về đề tài này thường bị cuốn theo lối mòn, thiếu cá tính và rất khó hay?
- Thường là vậy. Nhưng tôi quan niệm, luôn đau đáu với nghề, luôn trăn trở từng ngày từng giờ với nó, ta vẫn có thể tìm ra những ngã rẽ đầy hứng khởi, ngay chính trên lộ trình từng in dấu chân bao người trước đó.
Bằng kinh nghiệm của mình, tôi nhận ra rằng, bắt tay vào mỗi bộ phim đồng nghĩa với việc bạn có một cơ hội vàng được tiếp cận với những kho tư liệu vô giá, những con người có số phận vô cùng đặc biệt mà bình thường một nhà báo có nằm mơ cũng không thấy. Tác phẩm Người bạn thầm lặng của Bác kể trên, hay một số bộ phim được đánh giá cao như Nhà báo Võ Nguyên Giáp, Cuộc chiến chống phong tỏa, Tiền Cụ Hồ qua các thời kỳ..., tôi đều tìm thấy đề tài trong quá trình xới tung những “kho tư liệu vô giá”, để thực hiện những bộ phim được giao nhiệm vụ, được “đặt hàng” trước đó với tiêu đề nghe qua rất đỗi khô khan như Nửa thế kỷ hành quân cùng đất nước, Chuyện những người gác đèn trên Biển Đông, Ngân hàng Việt Nam đồng hành cùng đất nước...
- Trân trọng cảm ơn ông về cuộc trò chuyện thú vị này.
