Những Tết Việt trên đất Pháp

Tết xưa vì quê hương

So với các nước khác, cộng đồng người Việt tại Pháp có nhiều khác biệt về thành phần cũng như lịch sử ra đời. Tuy đến Pháp trong những giai đoạn khác nhau và phải bươn chải lo toan cho cuộc sống ở xứ người, nhưng phần đông vẫn gìn giữ tập tục và bản sắc văn hóa của người Việt, đặc biệt thể hiện rõ trong nét sinh hoạt truyền thống của ngày Tết, ngày sum họp của mọi gia đình, của cộng đồng người Việt.

Nhớ lại những cái Tết khi xưa, ông Nguyễn Văn Bổn - nguyên Phó Chủ tịch Hội người Việt Nam tại Pháp cho biết: Trước năm 1975, không có chợ Tết như bây giờ, chỉ có vài cửa hàng bán đồ châu Á. Những người như chúng tôi sang đây học, rồi đi làm suốt nên cũng không có thời gian để chuẩn bị chu đáo như bây giờ. Có đón Tết thì chỉ nấu một vài món rồi thắp hương tổ tiên, không làm mứt hay gói bánh chưng, múa hát rộn ràng, không được đi lễ chùa đầu năm... Khi đất nước bước vào giai đoạn chiến tranh ác liệt, phong trào Việt kiều đấu tranh cho quê nhà lên cao. Tết trong giai đoạn này là cơ hội để bà con quây quần, không chỉ vui đón năm mới mà còn khơi dậy tinh thần yêu nước trong đồng bào, có cả bạn bè Pháp đến chia vui. Rồi báo chí bắt đầu đưa tin về Tết Việt và được nhiều người biết tới. Tết hòa bình năm 1973, Tết dân tộc năm 1974 hay Tết thống nhất năm 1975 đều để lại cảm xúc mạnh mẽ trong lòng những người xa quê khi được xem những màn trình diễn múa cờ bừng khí thế chiến thắng, hay những làn điệu dân ca mượt mà, những ca khúc xuân như hòa cùng nguồn cảm xúc đón năm mới...

Mọi người đều chuẩn bị các món ăn ngày Tết nhưng ai cũng mong tới ngày tổ chức Tết chung. Bà Thu Lan, sang Pháp từ năm 1963, nhớ lại: Lúc mới sang đây, tôi nhớ da diết hương vị Tết quê nhà, nhớ lúc được theo mẹ đi chợ mua đồ Tết, chuẩn bị cúng ông Công, ông Táo, hồi hộp chờ đến lúc giao thừa... Còn sang đây Tết bớt náo nức nhưng là dịp rất quan trọng, có nhiều ý nghĩa để tranh thủ sự ủng hộ của dư luận Pháp, đấu tranh cho việc lập lại hòa bình ở Việt Nam. Ai cũng cố sắp xếp công việc để dự cái Tết chung hàng nghìn người. Điểm nổi nhất là chương trình văn nghệ với những bài ca, thơ, tuồng... ca ngợi tinh thần yêu nước, ý chí của cha ông trong việc bảo vệ Tổ quốc. Tham gia ngày Tết mới thấy trào dâng niềm tự hào về tinh thần Việt, ai cũng có chung suy nghĩ là Tết ở đây vui nhưng bà con ở quê nhà vẫn phải hứng chịu bom đạn, mất mát, chia lìa... Vậy nên không ai thấy mệt, ngược lại còn muốn có thêm cơ hội để quyên góp, vận động, đấu tranh cho đất nước được thống nhất, hòa bình được lập lại.

Tết nay lan tỏa sức sống văn hóa Việt

Những năm sau này, bà con Việt kiều tại Pháp có điều kiện đi lại dễ dàng, có thể mua sắm đủ các đồ chuẩn bị cho Tết chẳng khác mấy ở nhà. Sinh viên sang Pháp học tập ngày càng nhiều và vẫn mang theo nhiều thói quen, tập tục như ở nhà nên không khí Tết càng rõ nét hơn và các thế hệ người Việt sinh trưởng ở đây cũng được ‘‘hưởng lây’’. Tết ở Pháp bây giờ là dịp để cộng đồng người Việt quây quần sum họp và lan tỏa bản sắc dân tộc của mình qua những nếp ăn nếp ở và những phong tục đẹp đầu xuân. Người lớn tuổi nhắc nhở lớp con cháu gìn giữ truyền thống, nhớ công ơn tổ tiên, ông bà, cha mẹ ; sống đoàn kết, hòa thuận, yêu thương nhau, làm những việc tốt đẹp. Các thế hệ người Việt sinh trưởng ở Pháp tuy tiếp thu văn hóa phương Tây nhưng vẫn thiết tha tìm về nguồn cội, về bản sắc văn hóa của mình.

Tại thành phố Dreux cách Paris khoảng 80 km có một người miệt mài quảng bá văn hóa Việt suốt mấy chục năm qua. Rời Việt Nam theo cha đến Pháp từ khi chưa đầy 10 tuổi, nhưng bà Cécile Minh chưa bao giờ quên mình là một người Việt và tâm hồn luôn hướng về quê hương. Sau lần trở về nước năm 1991 sau bao năm xa cách, bà thành lập Hội Ái hữu Pháp - Việt ở Pháp với mục đích vận động những người Pháp giúp đỡ những những hoàn cảnh khó khăn ở Việt Nam. Và cũng thông qua những hoạt động từ thiện đó, bà giới thiệu về đất nước, con người và văn hóa Việt Nam. Cứ Tết đến, bà lại tổ chức những cuộc gặp gỡ với các bạn Pháp. Bà kỳ công chuẩn bị các món ăn truyền thống dịp Tết như bánh chưng, giò, nem, bóng... cùng với các loại mứt Tết hoa quả. Trong những buổi gặp gỡ ấy, bà thường trò chuyện về ý nghĩa của những phong tục tập quán trong ngày Tết cổ truyền như bữa cơm tất niên, lễ cúng giao thừa, tục lễ chùa, hái lộc đầu xuân... Từ lâu, các thành viên của Hội coi đây là một hoạt động truyền thống đón Xuân. Gặp lại bà dịp cuối năm, câu chuyện dường như không dứt về những hoạt động quyên góp cho quê nhà, rồi chuẩn bị cho Tết cổ truyền sắp tới.

Nhờ những hoạt động tích cực của kiều bào và các hội đoàn của người Việt ở Pháp mà không ít người Pháp dần hiểu và yêu mến văn hóa Việt. Bà Anne Schork, sống gần Paris là một trong những người thường xuyên dự Tết cổ truyền Việt Nam tại Paris và đã sang thăm Việt Nam hơn chục lần. Bà giờ không chỉ am hiểu văn hóa Việt, mà còn có thể giảng giải cho bạn bè mình về phong tục ngày Tết như một người Việt thực thụ vậy. Bà nói: ‘‘Càng tìm hiểu, tôi càng ‘‘mê’’ cái Tết Việt. Gia đình tôi may mắn được một lần ăn Tết ở Việt Nam nên tôi biết không khí đón Tết cổ truyền ra sao. Các món ăn của các bạn rất ngon nhưng phong phú hơn và có hương vị đặc biệt trong ngày Tết. Phong tục ngày Tết rất ý nghĩa, từ việc chọn người xông nhà, đi lễ cầu may đầu năm, hay bỏ qua những điều không tốt của năm cũ... Chúng tôi cũng có truyền thống đoàn tụ vào dịp Giáng sinh và năm mới. Nhưng Tết của người Việt cầu kỳ hơn. Qua giao thừa người Việt gặp nhau là chúc những điều tốt lành, sức khỏe, may mắn, làm ăn bằng mấy lần năm cũ. Ai đến nhà cũng phải uống chút rượu, nếm vài món ăn nếu không sẽ bị giông cả năm... Tôi rất ấn tượng với cách chúc thọ trong ngày đầu năm mới của người Việt. Điều này không chỉ để bày tỏ tình cảm, lòng hiếu thảo đối với người lớn tuổi mà còn thể hiện nét đẹp trong văn hóa ứng xử. Cuộc sống hiện đại buộc chúng ta nhiều lúc phải bớt đi những thủ tục rườm rà nhưng tôi thấy việc giữ gìn những nét văn hóa truyền thống như vậy thật đáng trân trọng.

Một năm cũ qua đi, năm mới lại về, người Việt trên đất Pháp chờ đón thời khắc thiêng liêng trong niềm thương nhớ người thân, bà con ở quê nhà. Sau những biến cố lớn trong năm qua trên đất Pháp, một năm mới đến với những hy vọng về một sự khởi đầu mới trong bình an và hạnh phúc.

Ảnh trong bài: Kiều bào chung vui đón Tết cổ truyền ở Paris.