Sự quyến rũ của khoa học
Với mái tóc được chải chuốt gọn gàng, nụ cười tươi trẻ và phong cách ăn mặc đơn giản nhưng đầy tinh tế, Brian Cox chứng tỏ: một nhà khoa học không nhất thiết phải hói đầu, già nua với khuôn mặt ưu tư.
Lợi thế về ngoại hình đã biến Cox thành quân bài chiến lược trong mảng khoa giáo của đài truyền hình BBC. Chỉ trong chưa đầy bốn năm, ông đã cho ra đời năm loạt phim tài liệu khoa học, và đáng ngạc nhiên là một lĩnh vực tưởng chừng khô cứng như vậy lại nhanh chóng thu hút sự quan tâm của giới trẻ Anh. Theo thống kê của BBC, loạt phim truyền hình “Những kỳ quan…” gồm ba phần và 14 tập, do Cox đóng vai trò nhà sản xuất kiêm dẫn chương trình, thu hút trung bình gần bốn triệu người xem mỗi tập - một con số vô cùng ấn tượng so với những bộ phim tài liệu khác có nội dung tương tự.
Tầm ảnh hưởng của B.Cox, thực ra, còn mạnh mẽ hơn thế. Trong năm 2012, nước Anh đã chứng kiến một sự chuyển biến chưa có tiền lệ trong lĩnh vực khoa học cơ bản. Số lượng thiếu niên đăng ký học Vật lý ở các khóa dự bị đại học tăng lên 19,6% so với 5 năm trước, trong khi con số này ở các lĩnh vực Toán và Hóa học lần lượt là 40% và 19,4%. Các chuyên gia giáo dục đã nhanh chóng chỉ ra động lực đằng sau sự trỗi dậy ấy. “Mặc dù chúng ta chưa có bằng chứng rõ ràng, gần như chắc chắn Brian Cox là một động cơ chính thúc đẩy sự hứng thú đối với môn học này”, Giáo sư G.Uyn-tơ (Joe Winters) thuộc Viện Vật lý Anh nhận xét.
Từ nhạc rock tới Vật lý học
Sinh năm 1968 tại ngoại ô thành phố Manchester, Anh, ở một gia đình trung lưu làm việc trong ngành ngân hàng, ngay từ nhỏ Brian Cox đã cho thấy ông không hề hứng thú với việc tiếp nối công việc của cha mẹ mình. “Thú thực là khi còn học phổ thông tôi học khá kém môn Toán. Tôi bị điểm D suốt!” - Cox chia sẻ. Không có chút đam mê nào với môn Toán đã đành, nhà Vật lý tương lai cũng chỉ coi khoa học là “nghĩa vụ”, dù điểm số của cậu khá cao. Thứ duy nhất chiếm trọn thời gian của cậu thanh niên Cox khi đó, đáng ngạc nhiên, lại là nhạc rock. Cox cùng các thành viên trong ban nhạc của mình “lông bông” khắp mọi nơi, từ quê nhà Manchester cho đến Los Angeles (Mỹ), cho ra đời nhiều đĩa nhạc, và chỉ tan rã sau một trận ẩu đả tại một quán bar ở Berlin (Đức).
Tạm chia tay với rock, Brian Cox nộp hồ sơ vào khoa Vật lý thuộc Trường đại học Manchester khi đã 23 tuổi. Nhớ lại một thời “nông nổi”, ông thổ lộ: “Lúc đó tôi vẫn mang theo cả sách khoa học và đọc mỗi khi trên đường lưu diễn, để lỡ sau này có ngừng chơi nhạc thì tôi vẫn còn có kiến thức để phòng thân.” Sau đó, tại trường đại học, Cox đã chứng minh rằng ông có thể nghiên cứu khoa học “nuột” chẳng kém gì chơi đàn. Mặc dù nhập học muộn hơn hầu hết các bạn học, Cox hoàn thành chương trình đại học trong khoảng thời gian ngắn và thậm chí còn giành được bằng Tiến sĩ chỉ trong vòng chưa đầy ba năm. Trên một cương vị mới: học giả, một cuộc chơi mới chính thức bắt đầu.
“Đại chúng hóa” khoa học
Sự thành công của Brian Cox trên truyền hình khẳng định: Khoa học hoàn toàn có thể đóng vai trò trung tâm trong nền văn hóa đại chúng hiện đại. “Đã từng có thời kỳ người ta mời những người nổi tiếng tới góp vui trong các chương trình khoa học, nhưng giờ thì giới nghiên cứu chuyên nghiệp làm công việc đó”, ông phát biểu tại sự kiện truyền hình quốc gia Edinburgh hồi tháng 8-2012. “Tôi đi tới các trường học và thấy có rất nhiều trẻ em, gái cũng như trai, yêu thích khoa học và kỹ thuật. Đó là lời nhắn nhủ đối với tôi: Tôi cần phải làm điều gì đó to lớn để bù đắp sự thiếu hụt những nhà khoa học và kỹ sư, bởi đất nước của chúng ta cần những con người này nhằm cải thiện nền kinh tế trong thế kỷ 21”.
Mang trong mình tham vọng khơi gợi niềm đam mê khoa học cho giới trẻ, Cox bắt tay thực hiện loạt phim tài liệu khoa học “Những kỳ quan...”, bao gồm những thước phim giải thích các hiện tượng vật lý thông qua thế giới tự nhiên đầy sống động. Nếu “Những kỳ quan của Hệ Mặt trời” và “Những kỳ quan của Vũ trụ” đề cập đến những mối tương quan giữa con người và vũ trụ, cách vũ trụ chi phối nền văn minh của chúng ta như thế nào, thì “Những kỳ quan của cuộc sống” lại hướng đến tận cùng bí mật của sự sống ở cấp độ phân tử.
Với sự tham gia của Cox trong vai trò dẫn chương trình, mỗi tập phim dài 59 phút được tối giản hóa các lý thuyết phức tạp. Khi ra mắt khán giả, mỗi tập phim chỉ còn những hình ảnh trực quan đơn giản nhưng vẫn chứa đựng nhiều thông tin bổ ích. Với tâm thế của một người làm khoa học, ông cho rằng khoa học không chỉ phục vụ cho đào tạo – nghiên cứu, mà còn phải gần gũi với cuộc sống. Những thứ “xa tít tắp mù khơi” hay ngoài vũ trụ bao la ấy đã được Cox truyền cảm hứng cho mọi người một cách nhẹ nhàng, dễ hiểu, khiến những bộ phim của ông làm người xem không thể rời mắt.
Là cái nôi của cuộc cách mạng công nghiệp đầu tiên trên thế giới, song nước Anh đang dần tụt lại so với nhóm đầu trong lĩnh vực khoa học, công nghệ. Bởi vậy, những nỗ lực của các nhà khoa học như Brian Cox trong việc khơi dậy cảm hứng nghiên cứu đối với giới trẻ Anh đang là tín hiệu đáng mừng. Nhưng với Cox, “sứ mệnh” của ông chỉ đơn giản là đưa mọi người thoát ra khỏi “cái hang” của sự mê muội. “Chúng ta thoát ra khỏi hang động tăm tối và bước vào nền văn minh hiện đại thông qua quá trình tìm hiểu và suy nghĩ. Nhưng quá trình đó không phải bẩm sinh mà có. Bạn không nhất thiết phải đúng – nhưng bạn có nhiều khả năng đúng hơn so với những người không dành một giây cuộc đời để học hỏi”, Cox tâm niệm.
