Những vụ việc như vậy để lại những tổn thương lâu dài và không chỉ đến thể chất mà còn tâm lý, tình cảm, lòng tự trọng của các em, thậm chí dẫn đến những phản ứng tiêu cực như hoảng sợ, bỏ học, thậm chí tự vẫn. Làm gì để ngăn chặn tình trạng bạo lực học đường, cũng như cung cấp cho các em những kỹ năng xử lý tình huống khi là nạn nhân của bạo lực là câu hỏi rất cần được giải đáp từ phía các chuyên gia tâm lý, luật sư, các nhà giáo dục, xã hội học... và là tiêu điểm của Nhân Dân hằng tháng số tháng 11: Ngăn chặn bạo lực học đường.
Từ bạo lực học đường đến tội phạm vị thành niên?
Nhờ sự tiếp sức của điện thoại thông minh và mạng internet, bạo lực học đường (BLHĐ) đã không còn đơn thuần là những hành vi gây rối, xích mích đánh nhau, gầm ghè thượng cẳng chân hạ cẳng tay... của học sinh mà thành một hiện tượng xã hội đáng báo động theo chiều hướng tiêu cực. Bắt đầu từ mâu thuẫn nho nhỏ trong lớp, trong trường, từ bất đồng khó hòa giải, được kích động bởi sự a dua của bạn bè và máu yêng hùng vốn sẵn trong tâm tính lứa tuổi thiếu niên, vị thành niên, một số học sinh mà không ít trong số đó là nữ đã hẹn nhau ra ngoài cổng trường đấm đá, túm tóc tạt tai, thậm chí lột đồ... để cho bạn bè khác chứng kiến, hò reo cổ vũ, quay clip và tung lên mạng...
Chả vì lý do gì... cũng đánh
Đầu tháng 10, câu chuyện một nam sinh lớp 8 ở Yên Bái được cho là tự tìm đến cái chết sau khi clip em bị các bạn đánh hội đồng, bắt quỳ giữa đường lan truyền rộng rãi, đã khiến cộng đồng mạng rúng động, dấy lên mối quan ngại âm ỉ bấy lâu nay về BLHĐ. Cái chết tức tưởi của H để lại nỗi đau không dễ gì bù đắp được cho gia đình, nỗi day dứt, hoang mang, cả bất an của những người đang sống bởi tai họa có thể giáng xuống đầu con em mình bất cứ lúc nào đồng thời cảnh báo về môi trường học đường đang dần thiếu an toàn... Khó ai biết, mỗi ngày cắp cặp tới trường, con em mình sẽ phải bị gánh chịu nhẹ là sự kỳ thị, tẩy chay, trấn lột, nặng hơn là mắng chửi, xâm phạm đến thân thể, làm tổn thương nặng nề tâm hồn của từng cá nhân trong lúc thầy, cô giáo không hề biết gì. Học sinh có thể đánh nhau, dùng hung khí tấn công nhau vì bất cứ lý do gì, thậm chí... chả cần đến lý do nữa.
Theo khảo sát của tác giả Đỗ Văn Thanh (Học viện Cảnh sát nhân dân), học sinh đánh nhau có thể vì... không ưa (24%), vì bị khiêu khích (16%), vì lý do tình cảm (13,3%), do người khác nhờ đánh (20%) hoặc đơn giản, không vì lý do gì, chỉ thích là đánh (12%)... Nhiều em nhỏ ở độ tuổi cuối cấp 2 sang cấp 3 hồn nhiên cho rằng, đánh nhau chả ảnh hưởng gì vì thầy cô không biết, các bạn không mách lẻo... Thậm chí, có em cù nhầy: Đánh con nhỏ đó cho bõ ghét, cùng lắm là đuổi học... Tra từ khóa “bạo lực học đường” trên google, sẽ ra cả triệu kết quả chỉ trong giây lát. Thậm chí, nháy vào lựa chọn video, cũng bạt ngàn những clip đám trẻ teen teen đánh lộn lẫn nhau, đánh hội đồng một nạn nhân... ngay trong lớp học hoặc ngoài đường phố. Bản đồ BLHĐ lan ra hầu khắp các tỉnh, thành và mức độ sát phạt nhau ngày một tăng cao. Trớ trêu, số vụ BLHĐ mà đối tượng liên quan là nữ luôn chiếm tỷ lệ lớn hơn nam. Thiếu tướng Hồ Sỹ Tiến, Cục trưởng Cục Cảnh sát hình sự (Bộ Công an) cũng nhìn nhận, đang có tình trạng trẻ em gái vi phạm pháp luật nhiều hơn trẻ em trai và “Những vụ việc mà đánh nhau thậm tệ, tàn bạo vô cảm thì các cháu gái gây ra nhiều hơn”. Thống kê (chưa đầy đủ) của Bộ Giáo dục và Đào tạo, mỗi năm cả nước có khoảng 1.600 vụ việc học sinh liên quan đến BLHĐ. Số liệu của UNODC (Cơ quan phòng chống tội phạm của Liên hiệp quốc) chỉ ra, hằng năm trên thế giới có chừng bốn triệu bé gái và sáu triệu bé trai là nạn nhân hoặc thủ phạm của BLHĐ... Chứng tỏ, BLHĐ là chuyện không mới, chỉ “nóng” hơn xưa vì được truyền thông rộng rãi trên các phương tiện thông tin đại chúng, nhất là có góp sức sự phổ biến của youtube, các trang mạng xã hội. Tại kỳ họp Quốc hội đang diễn ra, BLHĐ thành vấn đề nhức nhối, thu hút sự chú ý của các đại biểu. Đích thân Bộ trưởng Giáo dục và Đào tạo Phùng Xuân Nhạ đã xác nhận đây là vấn đề có thật, đang có xu hướng gia tăng, đồng thời, Bộ trưởng cũng nhận trách nhiệm với cương vị người đứng đầu ngành giáo dục...
Và những tội phạm vị thành niên
Từ chuyện bộc phát đánh nhau, bè phái, tấn công nhau bằng lời lẽ và vũ lực đến án phạt kỷ luật của nhà trường dành cho học sinh mắc lỗi là đình chỉ học, hoặc đuổi học... rất dễ là căn nguyên cho hàng loạt hệ lụy khôn lường. Tổng cục Cảnh sát phòng chống tội phạm (Bộ Công an) liên tục đưa ra số liệu dẫn chứng cho tình trạng tội phạm vị thành niên đang trở nên đáng quan ngại. Do tâm sinh lý lứa tuổi, do sự thiếu chăm sóc của gia đình và thiếu tu dưỡng bản thân, do cả những cám dỗ từ môi trường sống... nhiều học sinh mới hôm qua còn khoác đồng phục tới trường, hôm nay đã biến thành tin “hot” trên báo do là nghi can của trọng án... Thiếu tướng Hồ Sĩ Tiến nhấn mạnh, mối quan hệ hữu cơ giữa gia đình và nhà trường là nền tảng cho việc hướng thiện cho học sinh, để các em tham gia vào các hoạt động tích cực, tránh xa tiêu cực, tệ nạn. Vụ việc đau lòng vừa diễn ra, hai trẻ đầu xanh ở Hải Dương, hai “oắt con” chưa đầy 15 tuổi thiếu tiền chơi game, đã ra tay sát hại người trông chùa để cướp tài sản là vụ việc mới nhất điền thêm vào số liệu cho các bản thống kê về tội phạm vị thành niên. Con đường trở thành tội phạm của hai đối tượng này cũng có mẫu số chung quen thuộc, phổ biến: gia đình tan vỡ, bố mẹ bỏ bê không quan tâm, trở thành học sinh cá biệt ở trường, chán học, bỏ học..., trở thành kẻ nghiện game, và kết cục là một tội ác khủng khiếp đã diễn ra, ngay trong sự đã lường được kết cục của chính những người lớn, những người làm cha, làm mẹ và các thầy, cô giáo... Những đốm lửa nhỏ sẽ bùng phát thành đám cháy lớn nếu không được phát hiện và ngăn chặn lập tức, những học sinh quen tay đánh bạn, quen xưng hùng xưng bá ở trường và cả những em là nạn nhân, quen bị bạn đánh... rất có thể trở nên bạo lực hơn vì phải sống trong bầu không khí bạo lực ngay từ những ngày cắp sách. Từ “bạo lực học đường” đến “tội phạm vị thành niên”, con đường hoàn toàn có thể rất ngắn nếu cả gia đình, nhà trường và xã hội đều chưa ý thức rõ rệt mầm họa hiểm nguy...
Luật sư tư vấn pháp luật về phòng chống bạo lực học đường cho học sinh Trường THCS Bế Văn Đàn (Hà Nội). Ảnh | TRẦN THANH
| Về chế tài xử lý về hình sự, do đặc thù riêng về độ tuổi của người chưa thành niên phạm tội và nhằm thể hiện tính chất nhân đạo của pháp luật xã hội chủ nghĩa, việc xử lý người chưa thành niên phạm tội chủ yếu nhằm giáo dục, giúp đỡ người vi phạm sửa chữa sai lầm, phát triển lành mạnh và trở thành công dân có ích cho xã hội. Trong mọi trường hợp điều tra, truy tố, xét xử hành vi phạm tội của người chưa thành niên, các cơ quan nhà nước có thẩm quyền phải xác định khả năng nhận thức của họ về tính chất nguy hiểm cho xã hội của hành vi phạm tội, nguyên nhân và điều kiện gây ra tội phạm. Về độ tuổi chịu trách nhiệm hình sự, Điều 12 Bộ luật Hình sự quy định: người từ đủ 16 tuổi trở lên phải chịu trách nhiệm hình sự về mọi tội phạm. Người từ đủ 14 tuổi trở lên, nhưng chưa đủ 16 tuổi phải chịu trách nhiệm hình sự về tội phạm rất nghiêm trọng do cố ý hoặc tội phạm đặc biệt nghiêm trọng. Tội phạm rất nghiêm trọng là tội phạm gây nguy hại rất lớn cho xã hội mà mức cao nhất của khung hình phạt đối với tội ấy là đến 15 năm tù; tội phạm đặc biệt nghiêm trọng là tội phạm gây nguy hại đặc biệt lớn cho xã hội mà mức cao nhất của khung hình phạt đối với tội ấy là trên 15 năm tù, tù chung thân hoặc tử hình. Ngoài các chế tài xử lý đã nêu ở trên, gia đình có học sinh vi phạm, xâm hại đến sức khỏe, danh dự, nhân phẩm của bạn khác còn phải chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại về dân sự như tiền khám chữa bệnh, tiền viện phí, tiền bồi dưỡng phục hồi sức khỏe cho người bị thiệt hại theo quy định của Bộ luật Dân sự năm 2005 và các văn bản hướng dẫn thi hành. Văn phòng luật sư Đa Phúc |
