Với những tính năng ưu việt cùng nguồn tài nguyên số vô tận, không gian mạng (KGM) mang đến những thay đổi sâu sắc trong mọi mặt đời sống xã hội, làm thay đổi phương thức con người tương tác với thế giới. Mạng lưới viễn thông và Internet băng thông rộng phủ sóng khắp cả nước tạo nền tảng phát triển kinh tế số, xã hội số với hơn 78 triệu người dùng Internet và hơn 168 triệu kết nối di động.

Bên cạnh những thời cơ, thuận lợi cũng đã xuất hiện những nguy cơ, thách thức mới đối với bảo vệ Tổ quốc, bảo đảm an ninh mạng (ANM). Nghị quyết số 147/NQ-CP của Chính phủ nhấn mạnh những đe dọa an ninh phi truyền thống do hoạt động tiêu cực của con người, đặc biệt là tội phạm sử dụng công nghệ cao, KGM, lợi dụng quá trình toàn cầu hóa để gia tăng các hành vi phạm tội với phương thức, thủ đoạn mới ngày càng tinh vi, phức tạp.

Đảng, Nhà nước đã ban hành nhiều văn bản hoàn thiện cơ sở chính trị, pháp lý về bảo vệ an ninh trật tự, trong đó có ANM. Công tác tuyên truyền, giáo dục, phát động toàn dân bảo vệ an ninh trên KGM được đẩy mạnh, góp phần nâng cao ý thức cảnh giác trước âm mưu, thủ đoạn của tội phạm; thu hút sự chung tay, ủng hộ của những chuyên gia công nghệ thông tin, các KOLs... Lực lượng chức năng triển khai nhiều phương án bảo đảm vững chắc an ninh, an toàn hệ thống mạng thông tin quốc gia; trấn áp mạnh mẽ tội phạm, góp phần xây dựng môi trường mạng an toàn, lành mạnh.

Tuy nhiên, bảo đảm an toàn thông tin, bảo đảm ANM còn không ít hạn chế, bất cập, đối mặt nhiều thách thức mới. Nhân Dân hằng tháng xây dựng tiêu điểm “Bảo đảm an toàn không gian mạng: Thích ứng linh hoạt, chủ động phòng ngừa” số tháng 10 góp phần kiến giải và đề xuất các giải pháp nhằm xây dựng môi trường mạng an toàn, lành mạnh trong kỷ nguyên số.

Không gian mạng hiện đã trở thành không gian sống mới của nhân loại, là bộ phận tất yếu của đời sống chính trị, kinh tế, xã hội và quốc phòng-an ninh. Trước thực tế các cuộc tấn công mạng gia tăng về quy mô, tính chất và mức độ tinh vi, an ninh mạng được xác định là yếu tố then chốt để bảo đảm vững chắc an ninh quốc gia, giữ gìn trật tự, an toàn xã hội; là vấn đề có ý nghĩa sống còn đối với đất nước. Bảo đảm an ninh mạng là nhiệm vụ chiến lược, gắn liền với sự trường tồn của chế độ, sự phát triển bền vững của dân tộc.

Cơ hội và thách thức

An ninh mạng (ANM) là bộ phận cốt lõi của an ninh quốc gia. Các hệ thống thông tin trọng yếu phục vụ sự lãnh đạo của Đảng, quản lý của Nhà nước, điều hành kinh tế-xã hội, quốc phòng-an ninh đều dựa trên nền tảng số. Các cuộc tấn công mạng có thể đánh cắp bí mật nhà nước, bí mật quốc gia, mặt khác có thể phá hủy, làm tê liệt hạ tầng điện, nước, tài chính, giao thông, y tế, ảnh hưởng trực tiếp đến sự ổn định chính trị, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ. ANM cũng là điều kiện tiên quyết cho phát triển kinh tế-xã hội bền vững. Bảo vệ an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội trên không gian mạng (KGM) là cơ sở để kinh tế số, thương mại điện tử, tài chính ngân hàng, chính phủ điện tử phát triển vững chắc, tạo dựng niềm tin số - tài sản quý giá trong thời đại mới.

KGM giờ đây không chỉ là môi trường thông tin, mà là không gian sống thứ hai của xã hội hiện đại - nơi con người học tập, lao động, tương tác và hình thành các quan hệ xã hội. ANM gắn trực tiếp với an ninh con người và trật tự xã hội. Lộ lọt dữ liệu cá nhân, tội phạm mạng lừa đảo, chiếm đoạt tài sản, khủng bố mạng, tin giả, thông tin xấu độc... đều tác động đến đời sống của từng công dân, từng gia đình.

Công nghệ mới vừa mở ra cơ hội phát triển vừa tiềm ẩn nhiều nguy cơ. Trí tuệ nhân tạo, Internet vạn vật, dữ liệu lớn, điện toán đám mây, thậm chí điện toán lượng tử đem đến những phương thức quản lý, sản xuất mới, hiện đại, nhưng đồng thời cũng làm gia tăng bề mặt tấn công, khiến phương thức phạm tội ngày càng tinh vi và khó kiểm soát. Công nghệ AI Deepfake khiến tội phạm lừa đảo tăng nhanh, công cụ mã hóa, tiền mã hóa khiến việc truy vết tội phạm gặp khó khăn. Công nghệ lượng tử khiến các thuật toán mã hóa, bảo mật có nguy cơ bị bẻ gẫy.
Một trong những rào cản là năng lực làm chủ công nghệ trong nước còn hạn chế. Sự phụ thuộc vào công nghệ, sản phẩm, dịch vụ nước ngoài khiến nguy cơ bị lộ lọt thông tin và bị chi phối ngày càng lớn. Bên cạnh đó, nhiều hệ thống kỹ thuật trong nước chưa được đầu tư đầy đủ, đồng bộ, tình trạng giải pháp cũ - mới còn chắp vá, thiếu khả năng tích hợp, vận hành phức tạp, dễ tạo ra các điểm yếu để tin tặc khai thác. Nhiều cơ quan, tổ chức không có đủ đội ngũ chuyên gia ANM, thiếu cả về số lượng lẫn chất lượng.

Hệ thống pháp luật về ANM tuy đã hình thành nhưng chưa theo kịp tốc độ phát triển của công nghệ số. Các quy định điều chỉnh đối với trí tuệ nhân tạo, blockchain, Internet vạn vật còn thiếu, trong khi chế tài xử lý nhiều hành vi vi phạm chưa đủ sức răn đe. Cơ chế phối hợp giữa các bộ, ngành, địa phương đôi lúc còn chồng chéo, thiếu thống nhất, khiến ứng phó sự cố gặp khó khăn. Sự tuân thủ quy định pháp luật của các nhà cung cấp dịch vụ xuyên biên giới còn hạn chế, gây khó khăn cho các cơ quan quản lý nhà nước.

Sự nỗ lực và chủ động của Việt Nam trong bảo đảm ANM cho thấy thích ứng kịp thời với điều kiện mới trong thời đại số. Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều chủ trương bảo vệ chủ quyền số và an toàn thông tin quốc gia, xây dựng chiến lược ANM quốc gia với tầm nhìn dài hạn. Bộ Công an đã hình thành lực lượng chuyên trách về ANM và phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao từ Trung ương đến địa phương chính quy, hiện đại, chủ động phát hiện, ngăn chặn, xử lý nhiều vụ việc nghiêm trọng. Các doanh nghiệp công nghệ trong nước từng bước làm chủ công nghệ, phát triển sản phẩm “Make in Vietnam”.

Những năm qua, Việt Nam đã chủ động, tích cực hợp tác quốc tế về ANM, góp phần thúc đẩy một trật tự mạng công bằng, minh bạch, hợp tác cùng phát triển- nơi mà chủ quyền của mỗi quốc gia được tôn trọng và quyền an ninh số của mỗi người dân được bảo đảm. Việc đăng cai tổ chức Lễ mở ký Công ước của Liên hợp quốc về chống tội phạm mạng góp phần khẳng định vai trò chủ động, tích cực và trách nhiệm của Việt Nam trong tham gia và đóng góp vào các sáng kiến đa phương của Liên hợp quốc, đặc biệt trong xây dựng khuôn khổ pháp lý quốc tế về phòng, chống tội phạm mạng, thể hiện cam kết của Việt Nam trong việc thúc đẩy thực thi các nghĩa vụ quốc tế và củng cố hợp tác toàn cầu trong bảo đảm an ninh, an toàn KGM. Việc được tín nhiệm lựa chọn là nước chủ nhà của Lễ mở ký Công ước không chỉ thể hiện sự ghi nhận của cộng đồng quốc tế đối với vai trò, uy tín và năng lực ngày càng cao của Việt Nam, mà còn là cơ hội chiến lược để khẳng định vị thế, thể hiện trách nhiệm và thúc đẩy các sáng kiến ANM vì một KGM an toàn, lành mạnh. Các quốc gia, tổ chức quốc tế, doanh nghiệp và chuyên gia trong lĩnh vực ANM, công nghệ thông tin của Việt Nam và quốc tế cùng nhau trao đổi kinh nghiệm, chia sẻ sáng kiến, phát triển các giải pháp sáng tạo và thúc đẩy chuyển giao công nghệ phục vụ mục tiêu chuyển đổi số và triển khai hiệu quả Công ước.

Nâng cao năng lực phòng thủ,
tạo lá chắn bảo vệ vững chắc

KGM đã trở thành “chiến trường mới” trong cạnh tranh chiến lược toàn cầu. Hoạt động gián điệp mạng, chiến tranh mạng, chiến tranh thông tin, thao túng dư luận, phá hoại hạ tầng số diễn ra với cường độ cao, mức độ tinh vi. Nhiều quốc gia sử dụng tấn công mạng là vũ khí để tấn công, thu thập thông tin, gây sức ép chính trị, phá hoại kinh tế, an ninh đối phương. Việt Nam, với vị trí địa - chính trị quan trọng và tốc độ chuyển đổi số nhanh, đang đứng trước nguy cơ trở thành mục tiêu của các chiến dịch tấn công có chủ đích, nhằm vào hạ tầng trọng yếu và cơ sở dữ liệu quốc gia. Các thế lực thù địch, phản động triệt để lợi dụng mạng xã hội để xuyên tạc chủ trương, chính sách, gieo rắc hoài nghi, chia rẽ khối đại đoàn kết toàn dân tộc, làm suy giảm niềm tin của nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng, quản lý của Nhà nước.

Đất nước đang tiến bước vào kỷ nguyên mới, với định hướng về phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số quốc gia và ANM chính là “xương sống”, trụ đỡ quan trọng. Đòi hỏi đặt ra là tiếp tục nâng cao năng lực bảo vệ và chủ động kiểm soát KGM quốc gia, đủ sức ngăn chặn và vô hiệu hóa từ sớm, từ xa mọi hành vi xâm phạm; xây dựng hệ sinh thái ANM toàn diện, vững chắc cả về con người, công nghệ và thể chế.

Trước hết, tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật đồng bộ, đầy đủ, tạo hành lang pháp lý vững chắc cho bảo vệ ANM, các cơ chế chính sách và quy định kỹ thuật phù hợp thực tiễn số hóa, bảo đảm chặt chẽ, khả thi, có tính dự báo cao.
Một hệ thống ANM hiệu quả thể hiện ở khả năng “chống đỡ” các cuộc tấn công, dự báo, phát hiện nhanh, phản ứng linh hoạt, xử lý kịp thời và ngăn chặn có trọng điểm các nguy cơ trong tương lai. Xây dựng tiềm lực ANM quốc gia vững mạnh, đầu tư hiện đại hóa hạ tầng kỹ thuật, phát triển các năng lực phòng thủ sâu, kiến trúc an toàn đa tầng và hình thành hệ thống giám sát thông minh, cảnh báo sớm góp phần kịp thời ứng phó, ngăn chặn các sự cố mất ANM, tạo lá chắn vững chắc bảo vệ KGM quốc gia. Do đó, cần hiện đại hóa lực lượng chuyên trách bảo đảm ANM. Mở rộng hợp tác công tư, tranh thủ các nguồn lực, sự tham gia của các tập đoàn, doanh nghiệp, xây dựng chính sách thu hút, đào tạo, đãi ngộ xứng đáng để hình thành đội ngũ chuyên gia ngang tầm khu vực là hướng mở khả quan.

Một quốc gia mạnh trên KGM là quốc gia có thể bảo vệ được mình, chủ động phát triển và góp phần định hình trật tự mạng toàn cầu. Cùng với tăng cường hợp tác quốc tế, tích cực tham gia xây dựng quy tắc ứng xử chung, hợp tác điều tra tội phạm xuyên biên giới, chia sẻ thông tin, kinh nghiệm, cần đẩy mạnh tuyên truyền giáo dục an toàn thông tin cho cán bộ, đảng viên, doanh nghiệp và người dân, biến nhận thức thành kỹ năng tự bảo vệ, chung tay xây dựng môi trường số an toàn và tin cậy. Việc xây dựng các quy phạm đạo đức trong KGM làm cơ sở hình thành chuẩn mực ứng xử số lành mạnh, có văn hóa, phù hợp bản sắc dân tộc và xu thế toàn cầu cần được chú trọng.

Cùng với đó, quan tâm xây dựng công nghiệp ANM vững mạnh, làm chủ công nghệ, bảo đảm tự chủ - tự cường. Tập trung phát triển doanh nghiệp, viện nghiên cứu, trung tâm đổi mới sáng tạo trong nước, từng bước hình thành hệ sinh thái sản phẩm, dịch vụ ANM của Việt Nam có sức cạnh tranh quốc tế. Nhà nước cần có cơ chế, chính sách hỗ trợ đồng bộ để khuyến khích nghiên cứu, phát triển, sản xuất và thương mại hóa các sản phẩm, dịch vụ ANM. Mục tiêu không chỉ đáp ứng nhu cầu trong nước, bảo vệ hạ tầng số quốc gia, mà còn từng bước đưa sản phẩm, dịch vụ ANM của Việt Nam ra thị trường khu vực và toàn cầu, khẳng định vị thế trên bản đồ ANM thế giới.

Tổ chức thực hiện :
Ban Nhân Dân hằng tháng
Nội dung :
Nguyễn Minh Chính-Hồng Châu-Minh Trung-Tuấn Anh-Thiện Minh
Trình bày mỹ thuật :
Duy Thanh
Ảnh :
Bộ công an, Thành Đạt, nguồn internet.