Chủ tịch Hồ Chí Minh từng nói "Tiếng nói là thứ của cải vô cùng lâu đời và vô cùng quý báu của dân tộc. Chúng ta phải giữ gìn nó, quý trọng nó, làm cho nó phổ biến ngày càng rộng khắp" (Trích bài nói chuyện tại Đại hội lần thứ III của Hội Nhà báo Việt Nam ngày 8/9/1962).
Tuy ở những mức độ khác nhau, nhưng tiếng Việt luôn nhận được sự quan tâm của mọi người, mọi giới. Gần đây, Đài Truyền hình Việt Nam có mở chương trình "Vua tiếng Việt" thu hút một lượng người xem đáng kể. Ngoài một vài vấp váp có thể tránh được nếu chuẩn bị kỹ hơn thì nhìn chung, chương trình có nội dung tốt và tạo được sức hút. Ủy ban Nhà nước về người Việt Nam ở nước ngoài, Bộ Ngoại giao, cũng vừa tổ chức Hội thảo lấy ý kiến đề xuất "Ngày tôn vinh tiếng Việt trong cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài" nhằm hưởng ứng kết luận 12 của Bộ Chính trị.
Trên mạng xã hội, một nhóm trí thức trẻ người Việt ở Việt Nam, Nhật Bản, Nga và nhiều nước khác cũng đã lập nhóm "Tiếng Việt giàu đẹp" với gần 14.000 thành viên. Năm ngoái nhóm đã đề xuất ý tưởng "Ngày tôn vinh tiếng Việt" và có nhiều hoạt động sôi nổi để lan tỏa ý tưởng này. Đài Truyền hình Việt Nam và nhiều báo cũng đã đưa tin về ý tưởng ấy.
Với cá nhân tôi: "Không phải không có ngày tôn vinh tiếng Việt thì tiếng Việt sẽ mai một và ít người yêu tiếng Việt đi. Tuy nhiên, nếu có một ngày để tôn vinh tiếng Việt, chúng ta sẽ thấy sự yêu quý đó có biểu hiện cụ thể hơn, có tiêu điểm hơn. Sẽ có nhiều hoạt động để hưởng ứng ngày đó, sẽ là một thời điểm cụ thể trong một năm để người Việt thể hiện tình cảm trân quý của mình với tiếng Việt có tính cộng hưởng và lan tỏa hơn, góp phần vào sự gìn giữ, phát triển tiếng Việt, văn hóa Việt và bản sắc Việt". Cũng như ở Hàn Quốc, có ngày chữ Hangul (Hangul Nal), một ngày lễ quan trọng.
Chúng ta vẫn thường nghe và nói "tiếng Việt giàu và đẹp", nhưng cụ thể giàu và đẹp ở chỗ nào thì không nhiều người làm rõ được. Người ta chỉ biết nói là ừ, tiếng Việt hay thật, lạ thật, nghe kiểu nó không giống tiếng nào hết nhưng nếu bảo giải thích thì chả giải thích được. Ta có thể nói "Đây là gà", rồi lại nói "Đây là con gà", và nói "Tôi thích gà" hay "Tôi thích thịt gà", nhưng không mấy ai nói "Tôi thích con gà". Vậy là người Việt cũng phải học tiếng Việt, đọc sách ngữ pháp tiếng Việt để hiểu và để nói viết cho đúng hơn.
Trong thuyết trình tại Diễn đàn Ngôn ngữ-Văn học châu Á, tháng 9 năm ngoái cũng như tại Hội thảo lấy ý kiến xây dựng đề án ngày tôn vinh tiếng Việt trong cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài vào tháng 11 sau đó, tôi đã nêu lên 12 đặc trưng của tiếng Việt - cũng chính là những nét cơ bản nhất làm nên bản sắc riêng của tiếng Việt, góp phần truyền tải, lưu giữ phát triển cả một nền văn hóa.
Trong 12 đặc trưng đó, có những minh chứng rất rõ ràng cho sự phong phú, chặt chẽ, giàu đẹp của tiếng Việt. Thí dụ, đặc trưng thứ hai, tiếng Việt là ngôn ngữ có thanh điệu. Tất nhiên cũng có nhiều ngôn ngữ khác có thanh điệu như tiếng Hán, tiếng Lào, tiếng Thái… Tuy nhiên, với sáu thanh của tiếng Việt, cha ông ta đã dựa vào luật bằng trắc sáng tạo nên thể thơ lục bát thật tài tình, góp phần hình thành kho tàng ca dao Việt, nguồn "dữ liệu" vô tận của những lời ru mà mỗi người con Việt đều được Mẹ ru từ thuở nằm nôi đầu đời. Mới đây, Đen Vâu, ca sĩ nhạc rap nổi tiếng, đã công bố bài hát "dậy sóng" Mang tiền về cho mẹ cũng nhắc đến lời ru của mẹ "Bài hát hay nhất trần đời là lời mẹ ru giữa trưa nắng hè".
Còn với đặc trưng thứ 11, tiếng Việt có hệ thống từ láy phong phú. Chúng ta có thể lấy Truyện Kiều làm minh chứng. Chính từ láy đã giúp Nguyễn Du viết nên những câu thơ "tuyệt bút" miêu tả tâm trạng và khung cảnh Kiều ở Lầu Ngưng Bích:
Buồn trông cửa biển chiều hôm
Thuyền ai thấp thoáng cánh buồm xa xa
Buồn trông ngọn nước mới sa
Hoa trôi man mác biết là về đâu
Buồn trông nội cỏ dầu dầu
Chân mây mặt đất một màu xanh xanh
Buồn trông gió cuốn mặt duềnh
Ầm ầm tiếng sóng kêu quanh ghế ngồi.
Tiếng Việt và văn hóa Việt gắn chặt với nhau, góp phần tạo nên sức mạnh nội sinh của dân tộc, tạo nên một hệ giá trị tinh thần đặc biệt của người Việt mà suốt hành trình hàng nghìn năm lịch sử, dân tộc này dù đã trải qua bao cơn binh lửa, vẫn trường tồn cùng tiếng Việt mến yêu.
Tôi vẫn có một mong mỏi: Các nhà ngôn ngữ học Việt Nam hãy viết ra một vài quyển ngữ pháp tiếng Việt dễ hiểu để nhiều người đọc có thể hiểu được, kiểu như những cuốn "Việt Nam văn phạm" hay "Việt ngữ nghiên cứu" của các học giả thời đầu và giữa thế kỷ 20.
