Chia sẻ nhiều, hậu quả lớn
Chỉ có 32% số người dân Mỹ nói rằng họ có niềm tin truyền thông “cung cấp tin tức đầy đủ, chính xác và công bằng” trong năm 2016, theo cuộc trưng cầu ý kiến do Gallup tiến hành. Đó là mức thấp nhất trong lịch sử thăm dò của Gallup- từ khi câu hỏi này được hỏi hằng năm từ 1997 - và thấp hơn tám điểm so với 2015.
Tin giả, tin sai sự thật đã có lịch sử lâu đời, nhưng đặc biệt nổi lên năm 2016 với cuộc chạy đua vào Nhà Trắng. Kết quả của một phân tích của BuzzFeed News cho thấy ba tháng trước cuộc bầu cử Mỹ những tin giả được tạo ra còn hấp dẫn người đọc hơn những câu chuyện hàng đầu từ các phương tiện truyền thông chính thống. Top 20 câu chuyện ngụy tạo có tới 8,7 triệu lượt chia sẻ và bình luận, trong khi top 20 câu chuyện thật chỉ có 7,3 triệu lượt.
Niềm tin vào truyền thông cũng sút giảm trên khắp các nước EU năm 2015, một khảo sát của Liên hiệp phát thanh truyền hình châu Âu cho biết. Ông Alexios Mantzarlis, Giám đốc Mạng kiểm chứng sự thật tại Viện nghiên cứu báo chí Poynter của Mỹ giải thích rằng khoảng một nửa những câu chuyện được chia sẻ rộng rãi trên Facebook trước cuộc trưng cầu dân ý ở Italy vào năm ngoái là giả mạo.
Truyền thông dòng chính ở Đức đang căng thẳng về tác động của tin giả lên cuộc bầu cử mùa thu tới. Những tin đồn thất thiệt về Thủ tướng Angela Merkel đã tung ra đầy rẫy trên mạng. Đầu năm nay vụ bé gái 13 tuổi gốc Nga tên là Liza F bị cưỡng hiếp bởi những người di cư từ Trung Đông đã nhận được sự quan tâm đặc biệt của truyền thông Nga và Đức. Được chia sẻ rộng rãi trên mạng xã hội, hàng trăm người đã đổ ra đường phản đối vụ “tấn công” này. Vụ việc thậm chí gây căng thẳng quan hệ ngoại giao giữa hai nước. Tuy nhiên cảnh sát trưởng Berlin chỉ rõ câu chuyện chỉ là hư cấu. Theo văn phòng công tố Berlin, cô gái dành 30 giờ với người quen và xét nghiệm y tế sau đó chứng tỏ cô bé hoàn toàn không bị tấn công. Trước vấn nạn tin giả hoành hành, bà Merkel nói: “Ngày nay chúng ta có những trang giả mạo, những robot mạng (bot), những kẻ đăng thông tin gây tranh cãi (troll)- những thứ tự tái sinh, củng cố dư luận bằng những thuật toán nhất định, chúng ta phải học cách xử lý chúng”.
Anh Samuel Laurent, người đứng đầu phòng kiểm định sự thật của báo Le Monde nói rằng ở Pháp không có nhiều tin giả được tạo ra để kiếm tiền qua quảng cáo như Mỹ, nhưng ngày càng có nhiều vụ việc bóp méo thông tin đặc biệt trong thời gian tranh cử. Trong cuộc đua nhằm chọn ra ứng cử viên tổng thống của phe cánh hữu ở Pháp, có một chiến dịch cho rằng ứng cử viên trung hữu Alain Juppe có liên quan tới tổ chức Anh em Hồi giáo. Thậm chí trên một website phe cực hữu, ông Juppe bị cho là muốn xây dựng một nhà thờ Hồi giáo ở Bordeaux, nơi ông là thị trưởng. Ông nói đó là một “chiến dịch kinh tởm” nhằm chống lại ông.
Chung tay chống tin giả
Bà Renate Schoroeder, Chủ tịch Liên đoàn nhà báo châu Âu nói rằng các nước “nên thật cẩn trọng khôn khéo” và tìm cách để cân bằng sự tự do thể hiện và tự do báo chí với việc đấu tranh với những phát biểu hằn học và tin giả. Bà nói,”quan điểm của chúng tôi là đấu tranh với những luận điệu đó, với tin giả đó, chúng ta cần đầu tư vào báo chí”. Bà nhấn mạnh thêm rằng tác động của tin giả là bao gồm cả việc nó lan rộng trên truyền thông xã hội thế nào và vấn đề lâu dài nó gây ra cho các tổ chức truyền thông trên thế giới bao gồm cắt giảm việc làm, những mô hình kinh doanh thất bại và sự bất tín nhiệm ngày càng tăng của công chúng đối với báo chí. Theo ông Mantzarlis, Viện nghiên cứu báo chí Poynter muốn chiến đấu chống lại hiện tượng tin giả các nhà báo nên xúc tiến sự minh bạch hơn trong công việc của họ và có chính sách hiệu chỉnh đúng đắn khi các sai phạm xuất hiện trên báo chí.
Những nỗi lo ngại rằng tin giả có tác động tới kết quả chính trị ở những nước châu Âu đặc biệt những nước có bầu cử trong năm nay đã thúc giục giới chức châu Âu hành động. Ông Andrus Ansip, Phó Chủ tịch Ủy ban châu Âu gần đây cảnh báo Facebook và các công ty truyền thông xã hội phải có những hành động mạnh mẽ hơn chống lại sự lan tràn của tin giả. Ủy ban châu Âu cũng thông báo họ sẽ giành nhiều tiền và nguồn lực hơn cho lực lượng đặc biệt East Stratcom làm việc để chiến đấu với tin tức giả mạo từ Nga.
Chính phủ các nước đang làm việc với các công ty công nghệ và truyền thông để đối phó với vấn đề này. Chính phủ Đức hy vọng những trang truyền thông xã hội và người sử dụng sẽ giúp đỡ trong cuộc chiến chống lại tin giả mạo. Bộ trưởng Tư pháp Đức Heiko Maas yêu cầu các công ty như Facebook cần tôn trọng luật của họ chống lại những tin đồn thất thiệt mang tính phỉ báng ảnh hưởng đến cuộc bầu cử sắp tới. Facebook cũng đã hợp tác với những tổ chức kiểm tra thông tin ở Đức và Pháp. Người sử dụng có thể đánh dấu những bài báo họ nghi ngờ có thông tin sai lệch, sau đó những tin này được chuyển tới một trung tâm kiểm định độc lập. Những tin sai lệch sẽ được đính thêm cảnh báo có thông tin giả mạo và xuất hiện ở vị trí dưới trong bảng tin của người sử dụng.
Trước bầu cử ở Pháp, một sáng kiến nhằm mục đích giúp người dân sàng lọc thông tin là dự án CrossCheck (kiểm tra chéo) của hiệp hội First Draft News, một chương trình kiểm tra thông tin liên quan tới các công ty công nghệ bao gồm Facebook và Google. Dự án này có sự tham gia của 250 nhà báo đến từ 37 đơn vị truyền thông cùng làm việc để tìm và xác nhận nội dung thông tin trên mạng, bao gồm ảnh, video, meme, bình luận và các trang mạng mới. Công chúng được khuyến khích tham gia bằng cách đưa các câu hỏi và đường dẫn tới nội dung để CrossCheck kiểm tra. Claire Wardle, giám đốc nghiên cứu tại First Draft nói rằng nỗ lực của cá nhân là không đủ mà cần cả một hệ thống các công ty công nghệ, các hãng tin và người dân cộng tác để giải quyết vấn đề này.
Facebook và Google cũng đã có nhiều động thái kiên quyết trong cuộc chiến chống tin giả. Facebook đầu năm nay cho đăng quảng cáo trên các báo Anh như Telegraph, Times, Metro và Guardian hướng dẫn công chúng làm thế nào để phát hiện các bài báo sai. Facebook cũng tiết lộ họ đã xóa bỏ hàng chục nghìn tài khoản giả mạo và cùng với các đối tác kiểm tra và gắn cảnh báo cho những tin gây tranh cãi. Google vào cuối năm 2016 bắt đầu thêm vào một nhãn (tag) kiểm tra sự thật đối với những câu chuyện đáng ngờ và nhóm chúng với những bài báo có nội dung trái ngược để người đọc có sự so sánh và lựa chọn. Họ cũng thông báo kế hoạch thử nghiệm và hạn chế lợi nhuận của những trang tin giả mạo bằng cách ngăn chúng sử dụng mạng lưới quảng cáo của họ. John Hornby nhà sáng lập công ty The & Partnership nói rằng Google và Facebook chịu trách nhiệm cho 60% lượng quảng cáo số và đang có khả năng bị mất đi lượng quảng cáo trị giá 13,3 tỷ bảng năm nay vì những tin thất thiệt.
| Facebook và các công ty truyền thông xã hội phải có những hành động mạnh mẽ hơn chống lại sự lan tràn của tin giả. |
