Kỳ vọng từ Khu công nghệ cao Hòa Lạc

Tuy vậy, để trở thành “thung lũng Silicon” của Việt Nam, Hòa Lạc vẫn cần tháo gỡ nhiều điểm nghẽn, đặc biệt là hệ sinh thái nghiên cứu đổi mới sáng tạo và cơ chế thu hút nhân lực chất lượng cao.

Niềm tin trở lại

Sau hơn 25 năm, những gì đạt được vẫn còn khiêm tốn so với tiềm năng và sứ mệnh được giao. Theo Ban Quản lý Khu công nghệ cao Hòa Lạc, đến nay khu mới thu hút được 109 dự án, tổng vốn đăng ký hơn 116 nghìn tỷ đồng (khoảng 5 tỷ USD). Con số này khá nhỏ so với mục tiêu quy tụ những doanh nghiệp công nghệ hàng đầu trong và ngoài nước, tạo động lực cho nền kinh tế tri thức của Hà Nội và cả nước.

Các chuyên gia cho rằng, điểm nghẽn lớn nhất của Hòa Lạc chính là thiếu một hệ sinh thái nghiên cứu phát triển hoàn chỉnh. Đặc biệt là sự hiện diện của các viện nghiên cứu lớn, trường đại học kỹ thuật chủ lực và các trung tâm R&D tầm quốc tế. Hiện hạ tầng khoa học - công nghệ mới ở mức khởi đầu với khoảng 80 phòng thí nghiệm, trong khi các mô hình thành công trên thế giới thường sở hữu hàng trăm phòng lab chuyên sâu và chuỗi trung tâm thử nghiệm hiện đại.

Khu công nghệ cao Hòa Lạc đã thu hút gần 30.000 người làm việc và học tập, còn cách xa so với mục tiêu đến năm 2030 đạt gần 100.000 người. Khu công nghiệp công nghệ cao Hòa Lạc không đi theo hướng “thu hút đầu tư bằng mọi giá”, chỉ thu hút nhà đầu tư công nghệ cao, có giá trị gia tăng lớn, đóng góp vào đổi mới sáng tạo quốc gia. Điều đó đặt ra yêu cầu về hạ tầng, thể chế và dịch vụ hỗ trợ đồng bộ, hiện đại. Đây là điều mà nhiều năm qua chưa được đầu tư tương xứng.

Trong câu chuyện phát triển của Hòa Lạc, doanh nghiệp công nghệ giữ vai trò then chốt. Những dấu hiệu tích cực đang xuất hiện khi nhiều doanh nghiệp lớn khẳng định sẽ mở rộng hoạt động tại đây.

Ông Nguyễn Tử Quảng, Tổng Giám đốc Tập đoàn BKAV cho biết, doanh nghiệp đã từng ấp ủ kế hoạch xây dựng cơ sở lớn ở Hòa Lạc cách đây 10 năm nhưng phải đình lại do nhiều vướng mắc. “Dự kiến năm tới, BKAV sẽ khởi động lại kế hoạch này. Chúng tôi thấy rõ sự thay đổi trong tư duy và cách làm của thành phố Hà Nội, đặc biệt là các chính sách mới về khoa học - công nghệ”.

Các doanh nghiệp đánh giá cao việc Quốc hội ban hành loạt luật mới liên quan đến khoa học - công nghệ, tạo môi trường pháp lý thông thoáng hơn, cùng sự quyết tâm mạnh mẽ của Hà Nội trong việc xây dựng Hòa Lạc thành cực tăng trưởng mới của Thủ đô.

FPT Software là một trong những doanh nghiệp có mặt sớm nhất tại Hòa Lạc. Hiện doanh nghiệp này cũng coi nơi đây là căn cứ chiến lược. Bà Dương Kiều Oanh cho biết, doanh nghiệp đang mở rộng quy mô và dự kiến đón thêm hàng chục nghìn kỹ sư, chuyên gia trong những năm tới.

Dù vậy, theo các doanh nghiệp, để tạo được những bước đột phá mới, Hòa Lạc cần sớm giải quyết các vấn đề mang tính nền tảng như kết nối giao thông thuận tiện, hạ tầng xã hội đồng bộ, chính sách thu hút nhân tài hấp dẫn và môi trường đổi mới sáng tạo thực chất.

Cần “bệ phóng” mạnh mẽ hơn cho trung tâm kiến tạo

Tiến sĩ Nguyễn Quân, nguyên Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ, nhấn mạnh rằng, Hòa Lạc từ lâu được xem là “điểm đau” của Thủ đô do mắc kẹt trong nhiều cơ chế cũ. Những hạn chế về mô hình tổ chức, hạ tầng, nhân lực và khả năng thu hút đầu tư vốn kéo dài nhiều năm, khiến khu công nghệ cao khó tạo đột phá.

Việc chuyển giao quản lý Hòa Lạc về UBND thành phố Hà Nội giúp giải quyết một phần nút thắt tổ chức. Nhưng theo ông Quân, “Hòa Lạc vẫn thiếu nhiều điều kiện căn bản để nhà đầu tư nước ngoài hay trong nước yên tâm rót vốn”. Đó là nhà ở, thương mại dịch vụ, hạ tầng xã hội và thậm chí cả kết nối giao thông khi quãng đường từ trung tâm Hà Nội đến Hòa Lạc vẫn mất nhiều thời gian.

Quan trọng hơn, Việt Nam mới chỉ bắt đầu chấp nhận đầu tư mạo hiểm, trong khi đây là yếu tố sống còn đối với sự ra đời của những doanh nghiệp công nghệ lớn. Những mô hình thành công như Silicon Valley (Mỹ), Tân Trúc (Đài Loan, Trung Quốc), Trung Quang Thôn (Trung Quốc) đều phát triển mạnh nhờ hệ thống quỹ đầu tư mạo hiểm, chấp nhận rủi ro và nuôi dưỡng doanh nghiệp từ giai đoạn ươm mầm.

Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị đã tạo đột phá khi lần đầu khẳng định vai trò của đầu tư mạo hiểm. Đặc biệt, Hà Nội đi đầu cả nước khi thành lập Quỹ đầu tư mạo hiểm của thành phố được kỳ vọng trở thành “cỗ máy tăng tốc” cho đổi mới sáng tạo và thương mại hóa công nghệ.

Từ góc nhìn doanh nghiệp, ông Nguyễn Tử Quảng cho rằng, Hòa Lạc cần hội tụ bốn yếu tố để phát triển bền vững: Là một “kiến trúc sư trưởng” có tầm nhìn, một đại học kỹ thuật hàng đầu quy mô lớn, doanh nghiệp dẫn dắt được hình thành từ hệ sinh thái nghiên cứu đào tạo, quỹ đầu tư mạo hiểm nuôi dưỡng doanh nghiệp từ giai đoạn sơ khai.

Phó Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội Trương Việt Dũng cho biết, thành phố đang hoàn thiện Đề án phát triển Khu công nghệ cao Hòa Lạc đến năm 2030, tầm nhìn 2045. Mục tiêu là xây dựng nơi đây thành trung tâm đổi mới sáng tạo, nghiên cứu phát triển và sản xuất công nghệ cao của cả nước; đóng góp lớn cho tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa Thủ đô.

Đề án xác định bốn nhóm giải pháp chiến lược: Thứ nhất là hoàn thiện hạ tầng kỹ thuật, xã hội và khoa học - công nghệ. Ưu tiên cung cấp điện sạch, nước sạch, viễn thông cáp quang chất lượng cao “đến chân hàng rào” các dự án. Phát triển nhà ở, dịch vụ, trường học, bệnh viện tạo môi trường sống thuận tiện cho chuyên gia.

Thứ hai, thu hút đầu tư có chọn lọc. Tập trung vào công nghệ lõi, trung tâm dữ liệu, doanh nghiệp R&D; thí điểm cơ chế sandbox cho công nghệ mới.

Thứ ba, chính sách vượt trội dành cho nhân lực công nghệ cao. Ưu đãi về nhà ở, thuế, thu nhập, bảo hiểm, visa; cơ chế đặc thù để thu hút trí thức Việt Nam ở nước ngoài và chuyên gia đầu ngành.

Thứ tư, cải cách thủ tục hành chính. Áp dụng “một cửa tại chỗ, điện tử liên thông”, phân quyền mạnh cho Ban Quản lý Hòa Lạc nhằm tạo môi trường đầu tư minh bạch, thuận lợi.

Hòa Lạc đang đứng trước thời điểm bản lề. Lần đầu tiên, thể chế, hạ tầng, nguồn lực tài chính và quyết tâm chính trị của Hà Nội cùng hội tụ để kiến tạo một khu công nghệ cao đúng nghĩa, nơi có khả năng sánh bước cùng các mô hình nổi tiếng trên thế giới”.