Kiệm lời nhưng đa nghĩa
Bắt đầu từ niềm đau đáu với nghệ thuật dân tộc đang bị phai nhạt trước sự tấn công của các hình thức truyền thông đương đại, hai nghệ sĩ đang làm việc tại nước ngoài tuy đã khá “yên ổn” về sự nghiệp của mình, nhưng họ lại không hề “quên” quê hương. Đó là Ngô Hồng Quang vốn đang học cao học chuyên ngành soạn nhạc tại Nhạc viện Hoàng Gia (Hà Lan). Anh có khả năng chơi các nhạc cụ như đàn nhị, đàn bầu, trống, đàn K’ny và đã giành được nhiều giải thưởng trong nước và quốc tế; Đó là Vũ Ngọc Khải, diễn viên Nhà hát Staatstheater Braunschweig (Đức); Phoenix Dance (Anh).
Ngọc Khải tâm sự: “Nhóm chúng tôi rất yêu Việt Nam. Tâm hồn chúng tôi ở đây! Cuộc sống hiện đại với sự bận bịu, lo toan, sống nhanh, ăn nhanh, ngủ nhanh, tôi thấy cái gì cũng nhanh và nó có thể làm cho văn hóa dần trở nên không quan trọng. Chúng tôi làm Nón vì chính Nón mang hơi thở dân tộc, nhắc nhở chúng tôi về cội nguồn của mình và mong muốn chia sẻ Nón tới khán giả, tới cộng đồng”.
Làm gì? Câu hỏi đó theo hai chàng trai, cho đến khi ý tưởng bùng nổ, và Nón đã ra đời. Nón đã có show diễn đầu tiên tại Trung tâm văn hóa Pháp (TP Hồ Chí Minh) và Luxembourg trước hàng trăm khán giả và các tùy viên, đại sứ trong năm 2015.
Nón là một cái tên khá ngắn gọn. Trong tác phẩm, có hình ảnh bánh chưng, bánh dày, chiếc nón trên cao tượng trưng cho “trời tròn”, ở dưới có “đất vuông” và con đứng ở giữa được cha mẹ che chở. Nón cũng là hình ảnh gần gũi với người Việt Nam.
Có thể nói, vẻ đẹp của “Nón” chính là ở sự tối giản nhưng biểu đạt được cao nhất hình thể và tính nhạc lẫn ý nghĩa sâu sắc. Nói vẻ đẹp của sự tối giản, là bởi toàn bộ chương trình chỉ có hai người: Một múa, một nhạc. Sân khấu cũng tối giản, nhưng những gì hai nghệ sĩ thể hiện thì quả là mạnh mẽ.
 |
Ảnh: SƠN TRẦN
Một mình Hồng Quang với năm loại đàn dân tộc gồm chiêng dây, đàn tính, đàn môi ba lá, đàn môi một lá, đàn bầu và hát. Tiếng nhạc huyền ảo, thấm đẫm từng giọt, ngấm vào trái tim khán giả, quấn quýt với từng bước chân, từng động tác múa của Quang Khải. Những động tác quyết liệt, mạnh mẽ cuốn hút người xem, làm cho họ không thể rời mắt ra được. Cứ như vậy, chỉ với một người đệm đàn, một người múa, Ngô Hồng Quang và Vũ Ngọc Khải đã kể cho mọi người nghe câu chuyện về tình yêu nguồn cội và những giá trị bản sắc đẹp đẽ của dân tộc.
Thông điệp ý nghĩa cuộc sống
Khi kết hợp hình ảnh nón lá với nghệ thuật múa đương đại, hai nghệ sĩ Vũ Ngọc Khải và Ngô Hồng Quang đã gửi gắm không ít thông điệp ý nghĩa của cuộc sống trong mỗi màn trình diễn. Nhờ sự sáng tạo, thẩm mỹ nghệ thuật, hai nghệ sĩ đã nâng tầm hình ảnh nón lá như một biểu tượng ước lệ để tôn vinh nghệ thuật mang đậm nét hồn Việt Nam nhưng cũng không thiếu hơi thở thời đại.
Những câu chuyện cổ tích ngày xưa thuở trời đất còn là một, sự tích bánh chưng, bánh dày, chiếc nón lá bà, mẹ vẫn đội đi chợ hằng ngày, chiếc áo dài trong từng bài thơ mỗi ngày còn đi học… Tất cả những điều dung dị nhưng rất nên thơ ấy đã đi cùng năm tháng. Vượt khỏi đời sống quen thuộc hằng ngày, chiếc nón lá Việt Nam đã được bước lên sân khấu và trở thành đạo cụ chính trong các vở múa nón đương đại. Điều này đã làm công chúng, đặc biệt là khán giả nước ngoài ngỡ ngàng và thích thú trước sự sáng tạo, đặc biệt là tình yêu sâu sắc của hai nghệ sĩ Khải và Quang dành cho chiếc nón lá với vẻ đẹp bình dị, chân chất, thấm đẫm hồn quê.
Trong Nón phiên bản mới, tiếng hát của Ngô Hồng Quang cất lên, giai điệu của bản “Về đồi non” như đưa khán giả phiêu du tới những khoảng không gian tự do, mênh mông của núi rừng và qua các điệu múa của Vũ Ngọc Khải, lại thấy được sự sống của con người.
Đặc biệt, trong Nón, sự ngẫu hứng mang lại khá nhiều cảm hứng, có tới 30% là ngẫu hứng và 70% là dàn dựng. Nghệ sĩ Ngọc Khải chia sẻ: “Chúng tôi muốn mở ra phần ngẫu hứng đó là vì sẽ luôn tạo được sự mới mẻ và cảm nhận của chính nghệ sĩ tại thời điểm đó. Ngẫu hứng không nên hiểu theo nghĩa dễ dãi, hứng lên là làm. Tôi được học trong nghệ thuật đương đại, phần ngẫu hứng sẽ có luật của nó, và cùng thêm luật chơi do người sáng tạo xây dựng lên. Phần trăm ngẫu hứng càng cao thì thách thức cho nghệ sĩ càng lớn vì chỉ có một cơ hội biểu diễn ngay tại thời điểm đó. Nó cũng làm chúng tôi thích thú hơn!”.
Lấy lương và tiền tiết kiệm để làm chương trình
Những chương trình múa kết hợp với nhạc dân tộc, vốn dĩ ít thu hút được khán giả. Điều đó cũng dễ hiểu. Nhưng gần đây, múa đã được khán giả quan tâm hơn, điều đó là động lực để các nghệ sĩ tiếp tục làm việc để có những sản phẩm, chương trình hay. Nếu khán giả tích cực đi xem thì sau đó, họ sẽ có được lựa chọn riêng cho mình. Càng đi xem nhiều thì sự lựa chọn càng chuẩn xác, như vậy cũng có nghĩa trình độ thưởng thức ngày càng được nâng cao. Nó sẽ giúp mọi người bớt đi sự e dè với kiến thức nghệ thuật của mình, bớt “ngại” đi xem. Sự khao khát, mong muốn khán giả hãy tới gần hơn với múa cũng là một động lực để các nghệ sĩ làm nên Nón.
Những chương trình workshop (trao đổi, tọa đàm) của Ngọc Khải diễn ra trước show diễn Nón cũng nhằm quảng bá cho khán giả biết tới nhiều hơn loại hình nghệ thuật múa đương đại cùng âm nhạc dân tộc. Bên cạnh đó, thách thức của việc tự sản xuất, thực hiện, quảng cáo, từ A-Z cũng là một trở ngại và khó khăn lớn. Nón cũng là một chương trình biểu diễn độc lập. Lúc đầu, Khải và Quang mạnh dạn làm Nón với kinh phí của mình, lương của Khải, và tiền tiết kiệm của Quang. Khải cho biết: “Ban đầu, tôi kiêm luôn vị trí sản xuất thì thật sự là khá mệt mỏi, chúng tôi mời thêm chị Văn Quý Ngọc Ái tham gia cùng làm nhà sản xuất bởi chúng tôi chỉ làm tốt về mặt nghệ thuật, còn sản xuất thì cần phải có người chuyên nghiệp hơn để giúp đưa Nón đi xa hơn”.
Trước hai đêm diễn chính thức, Nón 2016 còn tổ chức hai đợt workshop cho những ai yêu nghệ thuật múa - âm nhạc vào các ngày 9,10-7 tại Hà Nội và 22, 23-7 tại TP Hồ Chí Minh. Mỗi buổi workshop kéo dài trong hai giờ do hai nghệ sĩ Vũ Ngọc Khải và Ngô Hồng Quang phụ trách. Đặc biệt, các học viên sẽ có 45 phút học chất liệu của vở Nón trên nền nhạc được chơi trực tiếp bằng nhiều loại nhạc cụ khác nhau.
Khi được hỏi về kế hoạch sắp tới của mình, các nghệ sĩ của Nón cho biết: Cho dù lịch diễn của hai người dày đặc và lệch nhau cả về thời gian lẫn địa điểm, nhưng tinh thần của cả hai đã rất sẵn sàng cho một vở diễn chung mới. Ngoài ra, Ngọc Khải đang bận bịu với lịch diễn của Nhà hát Phoenix Dance của Anh, còn Hồng Quang cũng đang tập trung cho album nhạc cùng với nhạc sĩ Nguyên Lê.
Chính niềm đam mê nghệ thuật và tình yêu quê hương, xứ sở đã neo giữ và tạo nguồn cảm hứng sáng tạo cho hai nghệ sĩ trẻ. Đi xa, để về gần. Những thăng hoa ấy đang góp phần làm giàu thêm sức sống của văn hóa dân tộc Việt Nam.
