Dây cương, yên ngựa lên đường thẳng dong
Người Anh thường chê trách người Pháp vì tội ăn thịt ngựa. Dân Anh coi ngựa là bạn đồng hành. Và ngày nay chủ yếu dùng ngựa cho mục đích thể thao chứ tuyệt nhiên không nuôi lấy thịt. Đua ngựa có mặt ở nhiều nước nhưng để phổ biến đến mức trở thành một biểu tượng của quý phái vẫn phải là nước Anh. Môn thi đấu duy nhất trong Thế vận hội Bắc Kinh 2008 không diễn ra ở Trung Quốc đại lục là môn Đua ngựa nghệ thuật được tổ chức tại Hồng Kông, một thuộc địa cũ của Anh. Australia vốn không có ngựa, người Anh khi đến đây đã cho nhập khẩu ngựa để chăn gia súc trên những thảo nguyên mênh mông, và ngày nay ở Australia, cưỡi ngựa đã trở thành môn thể thao phổ biến, một ngành công nghiệp bạc tỷ.
Hằng năm, cứ vào ngày thứ ba đầu tiên của tháng 11, ở Melbourne lại diễn ra một giải đua ngựa truyền thống đã có hơn 150 năm lịch sử, gọi là Melbourne Cup. Tất cả trường học, công sở ở Melbourne được nghỉ lễ một ngày để đi xem đua ngựa, ai ai cũng ăn mặc thanh lịch: phụ nữ mặc đầm, đội mũ gắn hoa, gắn mạng che mặt, nam giới mặc com-lê, thắt ca-vát, tóc vuốt sáp, đi giày da bóng. Không chỉ riêng Melbourne tưng bừng, cuộc đua còn được truyền thông và giới cá cược trên cả nước theo dõi sát sao vì tiền thưởng cho con ngựa về nhất rất lớn, khoảng sáu triệu đô-la, do vậy nó được mệnh danh là “Một cuộc đua làm tê liệt cả quốc gia”. Melbourne Cup xa hoa, náo nhiệt như vậy thể hiện tình yêu dành cho ngựa, đam mê với đua ngựa của người Australia, thừa hưởng trực tiếp từ tổ tiên họ ở Anh mang sang. Tôi quyết định đưa cả nhóm đi cưỡi ngựa một lần cho biết, lộ trình là đi qua những quả đồi trồng nho và nếm thử rượu vang.
Đối với nhiều bạn, đây là lần đầu được ngồi lên yên ngựa. Dù đã từng nhìn thấy ngựa, tôi vẫn ngạc nhiên trước những con ngựa cao to lừng lững được chủ trại dắt ra. Mỗi người đều phải đội mũ bảo hiểm và dành năm phút để làm quen, thuộc tên “bạn” ngựa mình sẽ cưỡi. Một bạn nữ bắt đầu sợ khi ngồi ngất ngưởng trên độ cao 1.7m, nhưng rồi nhìn thấy phía xa xa một cô bé tầm sáu tuổi đang thoăn thoắt điều khiển một chú ngựa nhảy qua những thanh gỗ thấp thì lại thấy tự tin lên rất nhiều. Đoàn người ngựa đi thành hàng một, với hai “kỵ sĩ” chuyên nghiệp đi bên cạnh để bảo đảm an toàn. Vừa đi được một đoạn thong dong theo hàng lối, đã có mấy bạn hí hửng rằng cưỡi ngựa dễ ợt. Nhưng...
Cậu bạn tôi vì cứ thả lỏng dây cương, nên con ngựa vừa đi vừa quay bên này, ngoái bên kia gặm cỏ, có lúc đứng hẳn lại để ăn, lúc thì đi chệch khỏi hàng, thúc cũng không buồn bước. Thì ra con ngựa nhanh chóng nhận ra sự dễ dãi của chủ mà ngang nhiên lộng hành. Người hướng dẫn bắt bạn tôi phải cứng rắn hơn nữa, đâu phải ngẫu nhiên mà hai chữ “cương” trong “dây cương” và “cương quyết” lại đồng âm?
Người Trung Hoa có câu: “Nam chi chu, Bắc chi mã” nghĩa là người miền Bắc (Trung Quốc) thạo về cưỡi ngựa (do địa hình thảo nguyên, đồi núi) còn người phương Nam (Trung Quốc) thì giỏi dùng thuyền (do nhiều sông suối). Những dân tộc thạo cưỡi ngựa đều có bản tính khảng khái và mạnh mẽ. Ngày xưa có câu: “Vó ngựa Mông Cổ đi đến đâu thì cỏ ở đấy không mọc được”. Tôi cũng từng mê mẩn hình ảnh cậu bé Trung Á trong “Đaghextan của tôi” ngồi oai phong trên lưng ngựa. Ở Hà Nội hiện nay có phương pháp chữa bệnh tự kỷ cho trẻ em bằng cách dạy cưỡi ngựa cũng rất hiệu quả. Khi đã nắm được tinh thần của môn cưỡi ngựa thì thật sự không muốn rời yên cương nữa. Tôi gò lưng trên mình ngựa, tay nắm chặt dây cương, phi nước đại qua những cánh đồng nho bạt ngàn xanh mướt, cảm thấy sảng khoái vô cùng khi để gió cuối xuân lướt qua hai bên má, mang theo mùi đất, mùi lá nho ngai ngái đầy sức sống.
Các bạn của tôi thì có vẻ chật vật hơn. Người và ngựa phải phối hợp nhịp nhàng. Cậu bạn tôi mãi vẫn không học được kỹ thuật nên làm ngược lại; khi cả đoàn ngựa chạy thì con ngựa của cậu ấy cũng tự động chạy theo, lưng nó đưa lên, cậu này không kịp chuẩn bị liền hạ trọng tâm xuống, và rồi... lặp đi lặp lại, lãnh đủ suốt một cây số đến khi cả đoàn dừng hẳn. Một cô bạn thì hốt hoảng kêu ầm trời khi con ngựa đi trước bỗng dừng lại và... thả xuống một “bãi mìn” nóng hổi, to tướng; cô kéo dây cương xiên xẹo để ngựa mình không dẫm lên, khiến suýt nữa ngã luôn khỏi mình ngựa xuống... chỗ ấy. Mỗi lần như thế cả hội lại cười đến chảy nước mắt.
Phần thưởng xứng đáng cho chuyến hành trình là một ly rượu vang trắng Chardonnay sóng sánh mới lấy ra từ thùng ủ còn thơm ngào ngạt mùi hoa quả, cùng với pho mát tươi ngon của nhà làm. Nhìn những gốc nho sần sùi, gân guốc, hàng chục, thậm chí cả trăm năm tuổi trên mảnh đồi khô cằn, nắng chói chang bỏng rát, tôi hiểu vì sao có chất rượu ngon như thế. Tôi nghĩ đến ngay vùng nho Ninh Thuận với thời tiết cũng khắc nghiệt, nếu chúng ta biết nghĩ đến tương lai lâu dài hẳn sẽ không thua kém đây là mấy.
Ầm ầm tiếng sóng mà nghêu đâu rồi?
Thiên nhiên tặng cho nước Australia vô vàn tài nguyên. Có tới 29.000 km bờ biển nhưng người Australia tuyệt nhiên không bao giờ tự mãn vì điều ấy, bởi họ thấy áp lực cần bảo vệ và họ luôn gìn giữ những gì sẵn có rất cẩn thận.
Ngày hôm sau chúng tôi ra biển để tự tay bắt hải sản. Mỗi người phải mua qua mạng một giấy phép khai thác mất sáu đô-la Australia. Dù không ai kiểm tra vé nhưng người nào cũng tự giác mua sẵn, tiền thu được này Nhà nước sẽ dành để trả lương lực lượng kiểm ngư và đầu tư cho bảo vệ môi trường.
Bãi biển nổi tiếng nhiều nghêu sáng hôm ấy đông nghịt người. Kẻ nằm phơi nắng, người xây lâu đài cát cùng con, kẻ lại gù lưng cào cát tìm nghêu. Cắm dưới cát là một tấm biển ghi bằng ba thứ tiếng: tiếng Anh, Trung và Việt: “Không được bắt những con nghêu còn quá nhỏ và mỗi người chỉ được mang về tối đa 2 kg”.
Chúng tôi ra mép nước đào mãi mà chẳng thấy nghêu, một bác Tây thấy vậy liền nói: “Ở đây người ta bắt nhiều quá, khi trước nhiều nghêu lắm nhưng giờ chúng chạy ra xa hết rồi, các cháu phải đi bộ dọc bãi cát chừng năm, sáu cây số nữa mới có”. Chúng tôi đi mãi mà những người đi chiều ngược lại vẫn nói:“Còn xa lắm, cứ đi đi”. Có những gia đình người châu Á xách những xô nghêu về, nhìn bên trong toàn những con bé như móng tay, thứ nhất là sẽ không ăn được, thứ hai là tàn phá môi trường. Bắt nghêu cốt để vui là chính, ăn là phụ, còn thế này là tận diệt. Chính những sự vô ý thức kiểu ấy đã khiến chúng tôi phải đi xa thế này đây. Rồi sẽ đến ngày đi mãi cũng không còn nghêu để bắt.
Đi mãi rồi cũng đến nơi, lác đác mấy người đang lội nước đến bắp đùi. Nước biển đầu hè mà vẫn lạnh, dùng chân đạp đạp xuống cát một lúc là thấy có vỏ cứng của con nghêu trồi lên, cúi xuống lấy tay nhặt là được, mừng như bắt được vàng. Có điều sóng rất to, cúi xuống nhặt nghêu mà không bật dậy nhanh sẽ bị đánh ngã lăn quay. Mấy cô gái thị thành chân yếu tay mềm, đời chưa một lần mò cua bắt ốc, cứ bị sóng đánh cho xoay tít như cái gụ.
Australia không bình yên như người ta vẫn tưởng. Hạn hán, lũ lụt, cháy rừng, bão cát diễn ra hằng ngày, hằng giờ trên lục địa khổng lồ này. Những con nghêu rút từ bờ cát ra sống nơi nước ngang bụng người là một biểu hiện của biến đổi khí hậu. Băng tan từ Nam cực và nước biển nóng lên đang ngấm ngầm phá hủy môi trường biển nơi này. Chúng tôi chỉ nhặt những con nghêu lớn nhất còn đám lỡ nhỡ, dù được phép bắt, vẫn đem thả lại. Kết thúc một chuyến đi cực vui lại thu được nhiều bài học.
Xe chầm chậm tiến vào thành phố vì bắt đầu xuất hiện các cột đèn giao thông. Hai bên đường, những người công nhân đã bắt đầu giăng đèn kết hoa, cuốn dây trang kim quanh chân các biển báo để chuẩn bị cho lễ Giáng sinh. Noel là kỳ nghỉ dài nhất trong năm ở phương Tây, là dịp để các đại gia đình sum họp, ăn một bữa cơm đầm ấm với nhau. Không ai bảo ai, tất cả anh em đều nghĩ về Tết. Chúng tôi kể cho nhau nghe Tết ở nhà mình ra sao, kẻ bắc người nam, đứa đồng bằng, đứa miền núi, đứa vùng biển, mỗi một câu chuyện là một phát hiện mới mẻ. Cũng là Tết, cũng dọn dẹp sắm sửa, mồng Một, mồng Hai nhưng mỗi nơi mỗi khác. Rôm rả cả tiếng đồng hồ trong khi vẫn nhích từng tý một giữa biển xe dồn về. Thế rồi im lặng. Không ai dám thở dài một tiếng. Trong dòng xe đang chờ đợi, mỗi ô kính cửa xe là một tâm trạng khác nhau, người vò đầu bứt tai, người chống cằm suy nghĩ, người lắc lư theo nhạc, hai vợ chồng giận nhau quay mặt đi... nhưng rõ ràng là tất cả đều đang sốt ruột muốn về nhà.
“Nghe nói ở nhà nghèo vẫn tốt Giang Nam vui mấy chẳng bằng về”.
(Quy hứng - Nguyễn Trung Ngạn)
