Thử thách tuổi 70 của họa sĩ Phạm Luận

1/Vốn nổi tiếng với các tác phẩm sơn dầu vẽ phong cảnh theo trường phái ấn tượng, họa sĩ tuổi 70 lại bước vào thách thức mới mang tên chân dung. Ở triển lãm lần thứ 24 trong sự nghiệp cầm cọ này, ông vẽ về gia đình, bạn bè, đồng nghiệp và những nhà báo, họa sĩ, những nhà thơ mà công chúng biết nhiều.

Ngoài một số tác phẩm có từ những ngày đầu tiên trong sự nghiệp thì hai phần ba số tranh tại triển lãm “Phạm Luận - chân dung” lần này đã được ông tập trung sáng tác trong vòng hai năm trở lại đây. Tại sao lại chỉ là chân dung, họa sĩ lý giải, bởi tính của Phạm Luận đã làm cái gì thì cũng muốn nó đến tận cùng. Khi khai thác phố Hà Nội thì cũng muốn vẽ hết từ những bức nho nhỏ như ở “Hà Nội 36 phố phường” năm 1991 cho đến những triển lãm sau này với nhiều bức tranh lớn về Hà Nội. Và tiếp đến là triển lãm “Nắng” năm 60 tuổi tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam đã đạt hết tất cả những gì mà ông mong muốn của sự vẽ về phố, về hoa, phong cảnh…

Ông khiêm tốn chia sẻ, đánh dấu tuổi 70 của mình, tôi muốn thứ gì đó phải khác nên đã chọn đề tài chân dung. Đây thật sự là một đề tài khó đối với mỗi họa sĩ, là một thách thức đối với tôi, không biết rồi công chúng sẽ đón nhận ra sao nhưng thật sự đây là những tác phẩm mà Phạm Luận đã làm hết sức mình.

2/Ở thể loại tranh phong cảnh, Phạm Luận nổi tiếng bằng khả năng diễn tả ánh sáng tài tình, bút pháp sơn dầu chắc khỏe nhưng cũng tinh tế với những con phố đầy nắng, những cánh đồng hoa quyến rũ, mơ mộng, hay những cảnh biển xanh bát ngát chân trời. Thế mạnh ấy đã được ông tiếp tục phát huy ở dòng tranh chân dung. Họa sĩ cho biết, điều khó nhất khi thực hiện một bức chân dung là vẽ ai thì phải ra thần sắc của người ấy. Điều tiếp theo là đạt được hiệu quả nghệ thuật. Nghĩa là mọi người vẫn có thể nhận ra bút pháp, màu sắc, ánh sáng… của Phạm Luận dù thể hiện trên bất kỳ chất liệu, phong cách nào.

Ông thường vẽ với bố cục đơn giản, để tập trung thể hiện tinh thần, nội tâm và vẻ bề ngoài sống động của nhân vật, đúc kết từ rất nhiều năm kinh nghiệm cầm cọ của mình. Ở một góc nhìn khác, trong một số bức tranh chân dung ông lại vẽ phong cảnh là chính, nhân vật chỉ được điểm xuyết trong tranh. Ở đây, thế mạnh của thể loại tranh phong cảnh đã được ông tiếp tục phát huy, kết hợp với chân dung nhân vật, tạo nên vẻ đẹp mang đậm dấu ấn Phạm Luận. Ông thường cảm nhận nhiều góc độ khác nhau của nhân vật để chọn tứ cho tác phẩm. Có những bức là ngẫu nhiên ghi nhanh rồi về vẽ lại, có những bức chân dung thì nhân vật đến chơi thả hồn cùng ông tâm sự. Cẩn trọng, cầu kỳ với từng vệt mầu, nhiều bức ông phải vẽ lại vài lần mới ưng ý.

Một bức tranh đặc biệt mà ông ấp ủ ý tưởng và thể hiện thành công là tác phẩm chân dung nhóm mang tên “Studio của Phạm Luận”. Trong không gian xưởng họa của mình ông đã “mời” các vị khách nổi tiếng như Lương Xuân Đoàn, Vi Kiến Thành, Nguyễn Anh Minh, Đào Hải Phong, Lê Thiết Cương, Hồng Việt Dũng vào để cùng trò chuyện và bàn luận về nghệ thuật. Tác phẩm được ông phác thảo trực tiếp trên tranh, bố cục hợp lý như tự nhiên khiến cho các nhân vật rất bất ngờ và thích thú khi thấy mình có trong bức sơn dầu khổ lớn 1,35 x 2m mà họa sĩ mất một tháng để hoàn thành.

3/Các bức tự họa tại triển lãm như những cuộc đối thoại với chính mình của Phạm Luận. Ông xoay trở, khám phá không gian nội tâm ở mỗi cung bậc cảm xúc sau quãng 70 năm cuộc đời. Ở đó, ta thấy đủ cả từ trăn trở, trầm lặng đến những phút yên êm rồi cả hy vọng qua những mảng mầu lạ, tương phản tạo nên các phần của khuôn mặt, làn da đã hằn dấu vết thời gian.

Họa sĩ Phạm Luận rất tâm huyết cho cuộc triển lãm lần này, trước khi vẽ mỗi một bức tranh đều hình dung ra vị trí của nó sẽ được mi lên trong không gian trưng bày tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam như thế nào. Các tác phẩm được ông sắp đặt, đan xen nhiều kích thước nhằm tạo quãng, nhịp để việc thưởng lãm của công chúng đạt hiệu quả nhất.

Nói về Phạm Luận, họa sĩ Lương Xuân Đoàn, Chủ tịch Hội Mỹ thuật Việt Nam đã có những chia sẻ, nhẹ nhõm nét bút đầu tiên với những bức tranh nho nhỏ, ông đã lẳng lặng đặt cược tâm hồn lành sạch của mình với đời, với nghề trong phố nắng, làng hoa…, để rồi tự đặt những thách thức mới mà kẻ sáng tạo nào cũng ước ao, ông vẽ chân dung vợ con trong nếp nhà khó cũ với ngọn lửa ấm của tình yêu, tình thương. Ông vẽ chân dung các đồng nghiệp là các họa sĩ, nhà báo, nhà thơ… Phạm Luận càng vẽ, càng đi, càng khác. Không gian hội họa của riêng ông luôn để ngỏ muôn cửa vào, lối ra khó biết…