“Khi viết, tôi thấy rõ là mình đang sống”

1. Trong đời sống văn học, không thiếu những hiện tượng nhất thời: Một cuốn sách gây tiếng vang, một tác giả được nhắc đến rầm rộ trong vài năm, rồi dần lùi vào im lặng. Điều hiếm hoi là những nhà văn duy trì được sức hút lâu dài, vượt qua sự thay đổi của thị hiếu, công nghệ và thế hệ độc giả. Với văn học thiếu nhi - một địa hạt vốn chịu nhiều định kiến về “độ ngắn” của hào quang - sự bền bỉ ấy lại càng khó hơn. Nguyễn Nhật Ánh là trường hợp hiếm hoi vượt qua tất cả những giới hạn đó.

Sinh năm 1955, bước sang tuổi 71, nhà văn Nguyễn Nhật Ánh vẫn đều đặn ra sách mới mỗi năm. Mùa Giáng sinh năm nay, tập truyện “Cô bé hàng xóm và bốn viên kẹo” (NXB Trẻ ấn hành) tiếp tục nối dài mạch sáng tác ấy. Những buổi ký tặng tại Hà Nội và TP Hồ Chí Minh vừa qua ghi nhận hàng dài độc giả xếp hàng từ sớm, không chỉ là thiếu nhi mà còn có những người trưởng thành, thậm chí đưa theo con cái.

Ở đây, cần nhấn mạnh rằng, sức hút của Nguyễn Nhật Ánh không phải là thứ bùng nổ rồi lắng xuống. Đó là một đường cong ổn định, kéo dài qua nhiều thập niên. Trong khi không ít nhà văn chỉ gắn với một lứa độc giả, thì Nguyễn Nhật Ánh lại đi xuyên qua các thế hệ. Những người từng đọc “Kính vạn hoa”, “Trại hoa vàng”, “Mắt biếc”… ở tuổi thiếu niên nay đã làm cha, làm mẹ; và chính họ lại trao những cuốn sách ấy cho con mình. Hiếm có hiện tượng văn học nào tạo dựng được sự tiếp nối tự nhiên và bền vững đến vậy.

Từ góc độ xuất bản, sức hút ấy được phản ánh bằng những con số. Các tác phẩm mới của Nguyễn Nhật Ánh thường được in ngay từ đầu 80 nghìn đến 100 nghìn bản, mức in gần như không có đối thủ trong văn học Việt Nam hiện nay. Những tác phẩm cũ của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh vẫn liên tục được tái bản. Việc “Kính vạn hoa” được NXB Kim Đồng tái bản trọn bộ nhân kỷ niệm 30 năm là thí dụ mới nhất cho thấy sức sống dài lâu của một thế giới văn chương.

2. Đằng sau những con số ấy là một kỷ luật lao động chữ nghĩa bền bỉ. Nguyễn Nhật Ánh nhiều lần chia sẻ ông viết mỗi ngày, xem việc viết là một nhu cầu sống. “Khi viết, tôi thấy rõ là mình đang sống”, ông nói. Viết, với ông, không phải là phản ứng trước thị hiếu hay áp lực thị trường, mà là trạng thái tự nhiên của một người gắn bó trọn đời với nghề.

Sự kiện ra mắt “Cô bé hàng xóm và bốn viên kẹo” rồi tái bản bộ sách “Kính vạn hoa” cho thấy một điều cốt lõi trong quan niệm nghề nghiệp của Nguyễn Nhật Ánh: Ông không viết theo thị hiếu. “Hơn ba mươi năm qua tôi chỉ viết theo những gì mình thích”, nhà văn chia sẻ. Sự trung thành ấy giúp văn chương của ông không bị già đi theo thời gian, mà trái lại, trở thành nơi trú ngụ ký ức cho nhiều thế hệ.

Trong một đời sống văn học mà nhiều sức hút chỉ mang tính thời điểm, Nguyễn Nhật Ánh là minh chứng cho một giá trị khác: Sức hút bền lâu. Không chạy theo xu hướng, ông giữ nhịp viết đều và để văn chương tự tìm đường đến với độc giả. Có lẽ chính vì thế, ở tuổi ngoài 70, Nguyễn Nhật Ánh vẫn không chỉ là một nhà văn best seller, mà là một phần ký ức chung của nhiều thế hệ độc giả.