Hướng tới mục tiêu phát triển kinh tế xanh, năm 2015 Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã phối hợp Tổ chức Phát triển công nghiệp Liên hợp quốc (UNIDO) thí điểm chuyển đổi một số khu công nghiệp truyền thống sang khu công nghiệp sinh thái, như: khu công nghiệp Amata (Đồng Nai), khu công nghiệp Đình Vũ (Hải Phòng), khu công nghiệp Hiệp Phước (TP Hồ Chí Minh), khu công nghiệp Hòa Khánh (Đà Nẵng), khu công nghiệp Trà Nóc (Cần Thơ). Đã có hơn 70 doanh nghiệp tham gia chương trình, áp dụng các giải pháp sử dụng hiệu quả tài nguyên và sản xuất sạch, góp phần cải thiện hiệu quả tài nguyên, tương ứng 75 tỷ đồng thông qua cắt giảm 17,8 triệu kWh điện, 429.000m3 nước và một số lượng đáng kể các nguyên liệu, nhiên liệu khác…
Theo UNIDO, khu công nghiệp sinh thái là một cộng đồng doanh nghiệp sản xuất và cung cấp dịch vụ nằm ở cùng một địa điểm. Các doanh nghiệp thành viên tìm cách nâng cao hiệu quả kinh tế, môi trường, xã hội thông qua sự cộng tác về quản lý các vấn đề môi trường và tài nguyên. Ở Việt Nam, với định hướng chỉ đạo của Chính phủ trong phát triển khu công nghiệp sinh thái, được thể chế hóa tại Nghị định 82/2018/NĐ-CP ngày 22/5/2018, khu công nghiệp hiện là một trong những công cụ hữu hiệu để chuyển đổi không gian phát triển, áp dụng thí điểm các mô hình khu công nghiệp sinh thái theo tiêu chuẩn quốc tế, thu hút dự án sản xuất công nghiệp và dịch vụ công nghiệp công nghệ cao, xanh, sạch. Các doanh nghiệp tham gia hoạt động sản xuất sạch đã xuất hiện sự liên kết hợp tác để thực hiện hoạt động cộng sinh công nghiệp. Kết quả bước đầu của các mô hình thí điểm đã đem lại hiệu quả kinh tế, xã hội, môi trường, huy động được nguồn lực lớn từ khu vực kinh tế tư nhân cho giải pháp công nghiệp xanh, bảo đảm an ninh năng lượng, phát triển bền vững và ứng phó biến đổi khí hậu.
Báo cáo tổng kết 30 năm phát triển khu công nghiệp, khu kinh tế của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, cho thấy, đến năm 2030 sẽ có từ 40-50% địa phương có kế hoạch chuyển đổi các khu công nghiệp hiện hữu sang khu công nghiệp sinh thái và 8% đến 10% địa phương có định hướng xây dựng khu công nghiệp sinh thái mới từ bước lập quy hoạch xây dựng và định hướng ngành, nghề thu hút đầu tư.
Định hướng đúng, chính sách đúng, điều cần phải bàn là nên thực hiện ra sao để đạt hiệu quả cao. Đánh giá về vấn đề này, chuyên gia kinh tế Mai Văn Sỹ cho rằng, xây dựng khu công nghiệp sinh thái là xu hướng tốt, nhưng phải tạo được sự đồng thuận và quyết tâm cao từ các cấp quản lý đến doanh nghiệp. Vấn đề quy hoạch đất ngay từ đầu rất quan trọng, đặc biệt là quy hoạch cây xanh, bảo đảm để doanh nghiệp không tăng diện tích nhà xưởng, giảm diện tích cây xanh.
Đồng quan điểm ấy, chuyên gia kinh tế Võ Trí Thành chia sẻ thêm: "Nhận thức về tầm quan trọng của bảo vệ môi trường trong phát triển kinh tế-xã hội nói chung đã có sự thay đổi nhiều trong khoảng 10 năm trở lại đây. Điều này thể hiện trong các hiệp định thương mại tự do (FTA), cam kết quốc tế về môi trường, đặc biệt là cam kết tại COP26 về mục tiêu phát thải ròng bằng "không" (0) của Thủ tướng Phạm Minh Chính. Theo tôi, cần phải nhìn nhận rõ là muốn chuyển hóa thì cần phải đánh đổi và muốn xanh thì phải bớt lợi nhuận".
Để chuyển đổi từ khu công nghiệp truyền thống sang khu công nghiệp sinh thái và phát triển mới khu công nghiệp sinh thái thành công, các chuyên gia kinh tế cho rằng, khu vực tư nhân đóng vai trò vô cùng quan trọng, đòi hỏi có những cơ chế tạo thuận lợi, thu hút khu vực tư nhân tham gia. GS, TS Đặng Kim Chi, Phó Chủ tịch Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam nhấn mạnh: "Chúng ta xác định đây là con đường khó khăn, nhất là việc chuyển đổi các khu công nghiệp kiểu cũ phát triển thành khu công nghiệp sinh thái. Nhưng sẽ thành công khi có chiến lược và quyết tâm lớn".
