Bên cạnh đó không ít cơ sở sản xuất vẫn duy trì hệ thống giếng khoan có quy mô lớn chưa được kiểm soát, có khả năng gây nguy cơ sụt lún hạ tầng, cảnh báo rủi ro về môi trường và cần được chính quyền Thành phố Hồ Chí Minh có giải pháp chế tài quyết liệt hơn nữa.
Tại phường Phú Nhuận, hiện có gần 800 hộ dân sử dụng giếng khoan. Thời gian qua, Công ty Cổ phần cấp nước Gia Định thuộc Tổng Công ty Cấp nước Sài Gòn đã phối hợp với chính quyền địa phương tuyên truyền, vận động các hộ dân để trám, lấp 192 giếng. Số giếng còn lại đơn vị và chính quyền địa phương vẫn đang vận động và thuyết phục hộ dân thực hiện trám lấp.
Ông Nguyễn Ngọc Hùng, Giám đốc Công ty cổ phần Cấp nước Gia Định cho biết: Tuy các đơn vị đã tích cực tuyên truyền vận động nhưng tình trạng người dân khai thác nước ngầm để sử dụng khiến nguy cơ suy giảm mực nước, nguy cơ gây sụt lún đất. Thực tế cho thấy, không chỉ các hộ dân mà các cơ sở sản xuất, doanh nghiệp cũng khai thác và sử dụng khối lượng lớn nguồn nước ngầm. Trong đó, nhiều đơn vị đã bị Sở Nông nghiệp và Môi trường không gia hạn cấp phép hoặc xem xét đóng cửa hệ thống giếng khoan nếu không chứng minh được lượng nước khai thác phục vụ cho nhu cầu sản xuất, kinh doanh…
Ông Võ Văn Tỵ, ngụ 525/84 Huỳnh Văn Bánh, phường Phú Nhuận đã đồng ý để cơ quan chức năng thực hiện việc trám, lấp giếng khoan của gia đình sau hơn 20 năm sử dụng.
Ông Tỵ cho hay, giếng khoan này ông đào sâu 60m, thời điểm nguồn nước máy rất yếu chỉ đủ để ăn uống, còn sinh hoạt phải nhờ giếng khoan là chính. Dần dần hệ thống cấp nước được đầu tư, nguồn nước dồi dào nên bây giờ nước giếng khoan cũng ít khi dùng đến. Ngoài ra, một bệnh viện công đóng trên địa bàn phường Phú Nhuận cũng “đóng cửa” giếng khoan chuyển qua sử dụng 100% hệ thống nước máy gần 1 năm nay vì áp lực nước qua hệ thống cấp nước rất mạnh, bảo đảm cho bệnh viện hoạt động mà không cần dùng giếng khoan, góp phần bảo vệ nguồn nước ngầm có nguy cơ cạn kiệt. Trước đó, được biết công suất khai thác giếng khoan tại bệnh viện này gần 1.000m3/tháng.
Theo nghiên cứu của Viện Nghiên cứu phát triển bền vững, Trường đại học Tài Nguyên và Môi trường Thành phố Hồ Chí Minh, sụt lún đất là hiện tượng gây nên thách thức cho quá trình phát triển, đặc biệt, với một đô thị lớn như Thành phố Hồ Chí Minh. Theo khảo sát, tình trạng sụt lún tại thành phố bắt đầu diễn ra liên tục từ năm 1990 đến nay, với độ lún tích lũy qua các năm ước tính khoảng 1m.
Trong đó, tốc độ lún trung bình năm rơi vào khoảng 2-5cm, riêng tại các vị trí có các công trình thương mại, tòa nhà cao tầng, con số này là khoảng 7-8cm. Nguyên nhân được lý giải là tình trạng khai thác nguồn nước ngầm chưa được kiểm soát chặt chẽ, chưa có biện pháp quản lý đồng bộ và khoa học. Từ đó tình trạng sụt lún đang tỷ lệ nghịch với tình trạng nước biển dâng (mỗi năm 1cm) gây nên tình trạng “chìm dần” đối với Thành phố Hồ Chí Minh, trong đó, những nguy cơ, tác động đối với sự phát triển bền vững của thành phố là rất hiện hữu.
Phó Giáo sư, Tiến sĩ Lê Trung Chơn, Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển bền vững (Trường đại học Tài Nguyên và Môi trường Thành phố Hồ Chí Minh) khuyến cáo: "Sụt lún mặt đất dù diễn ra từ từ, nhưng hậu quả của nó kết hợp với biến đổi khí hậu, thời tiết cực đoan, triều cường gia tăng sẽ gây nên những hậu quả rất nghiêm trọng, gây thiệt hại lớn đến hạ tầng kỹ thuật, công trình dân sinh và phát triển kinh tế-xã hội.
Ông dẫn chứng, thực tế rất rõ đã xuất hiện tình trạng lún cục bộ, dọc sông Sài Gòn. Trong đó, tốc độ lún ở khu vực nội thành gồm các quận (cũ): 1, 3, 5, 6, 10, 11, Tân Bình, Tân Phú đã giảm và ổn định dưới 1cm. Các khu vực quận: 7, 8, Bình Tân, huyện Nhà Bè và dọc sông Sài Gòn, đặc biệt là khu Tân Cảng, Thảo Điền có tốc độ lún rất cao, thậm chí có nơi đến 5cm/năm. Kết quả quan trắc cũng cho thấy ngoài các vùng lún đã công bố, còn xuất hiện lún cục bộ trong 12 năm tại huyện Củ Chi (trước đây) có nơi lún 52,2cm, Hóc Môn (trước đây) lún 23,6cm, Quận 9 (trước đây) lún 25,3cm.
Chung tay thực hiện vấn đề này, đồng thời triển khai các giải pháp bảo vệ nguồn nước ngầm của thành phố, Tổng Công ty Cấp nước Sài Gòn đề ra mục tiêu, đến năm 2025, đơn vị đã giảm việc sử dụng, khai thác nước ngầm tại các trạm và giếng do đơn vị quản lý từ 100.000m3/ngày xuống 36.000m3/ngày và lộ trình sẽ giảm xuống còn 30.000m3/ngày.
Đơn vị cũng đã trám, lấp giếng không khai thác và đang lập dự án để thực hiện đối với nhiều giếng khác. Trong đó, Xí nghiệp Cấp nước sinh hoạt nông thôn thành phố đã hoàn thành trám, lấp giếng tại 79 trạm với 166 giếng. Đơn vị đang tiếp tục rà soát, tổng hợp các giếng hư, không sử dụng để tiếp tục trám, lấp. Đồng thời, thực hiện nghiêm các quy định về hạn chế cấp phép khai thác nước ngầm trên địa bàn.
Sở Nông nghiệp và Môi trường Thành phố cho biết, trước năm 2010, khai thác nước ngầm là nguyên nhân chính gây sụt lún tại các quận Gò Vấp, Tân Bình, 12 và huyện Củ Chi. Tuy nhiên, Thành phố đã hạn chế cấp phép và kiểm soát công suất khai thác nước ngầm nên tốc độ lún có xu hướng giảm, các khu vực này cũng dần ổn định hơn song chính quyền các địa phương cần tăng cường công tác tuyên truyền và vận động nhân dân, doanh nghiệp chung tay hành động.
Theo các chuyên gia, thành phố cần xây dựng hệ thống giám sát và dự báo sụt lún nền đất thường xuyên, áp dụng công nghệ hiện đại, nhằm hỗ trợ chính quyền đưa ra quyết sách phù hợp với điều kiện tự nhiên và phát triển bền vững.
Hệ thống này sẽ giúp thành phố có những giải pháp ứng phó kịp thời, đưa ra những quyết định nhanh chóng, chính xác, góp phần hiệu quả trong công tác quản trị đô thị nhằm thích nghi với biến đổi khí hậu và phục vụ cho mục tiêu phát triển bền vững.
