Giở cuốn nhật ký đã cũ, ông Hoàng Ngọc coi như báu vật vì trong đó ghi lại từng mốc thời gian, từng chi tiết đáng nhớ mà ông trực tiếp chứng kiến hoặc nghe người lớn kể lại về những ngày mà Đảng, Bác Hồ chuẩn bị cho cuộc Tổng khởi nghĩa.
Trung tâm lãnh đạo phong trào cách mạng
Kỷ niệm sâu đậm với ông Hoàng Ngọc lần đầu tiên được gặp Bác Hồ. Đó là vào buổi chiều, khi ông cùng bạn chơi bên hiên nhà thì có đoàn cán bộ cách mạng về làng Kim Long, nay là thôn Tân Lập, xã Tân Trào.
“Khi đoàn cán bộ đi vào nhà ông Nguyễn Tiến Sự, có một cán bộ cao tuổi, gầy gò, đôi mắt sáng đi thẳng đến chỗ chúng tôi. Người hỏi, các cháu đã được đi học chưa? Chúng tôi trả lời, ở đây chưa có trường nên chúng cháu chưa đi học. Người nói, mai kia có trường, có lớp, các cháu phải cố gắng chăm ngoan, học giỏi... Sự ân cần, gần gũi, cách nói chuyện dễ nghe hôm đó và trong những ngày ở Tân Trào của người cán bộ cao tuổi khiến bọn trẻ chúng tôi, nhân dân quý mến, gọi là ông Ké. Sau cách mạng Tháng Tám, chúng tôi mới biết ông Ké là Bác Hồ”, ông Hoàng Ngọc nhớ lại.
Ông Hoàng Ngọc gặp Bác Hồ vào ngày 21/5, thời điểm lãnh tụ Hồ Chí Minh từ Pác Bó (Cao Bằng) về Tân Trào (Tuyên Quang). Sau khi di chuyển về Tân Trào, lãnh tụ Hồ Chí Minh và Trung ương Đảng chỉ đạo xây dựng căn cứ địa, chuẩn bị mọi mặt cho cuộc tổng khởi nghĩa.
Việc Trung ương Đảng, Bác Hồ chọn Tân Trào là trung tâm lãnh đạo phong trào cách mạng bởi đây là địa bàn có địa thế hiểm yếu, được bao bọc bởi núi đồi, sông suối tạo nên một phòng tuyến tự nhiên vững chắc.
Từ căn cứ Tân Trào dễ dàng đi về nhiều hướng, ngược hướng bắc đến Hà Giang, Bắc Kạn, Cao Bằng; sang phía đông tới Thái Nguyên; xuống phía nam là Vĩnh Yên, Hà Nội; đi về hướng tây sang Phú Thọ, Yên Bái. Người dân nơi đây có truyền thống yêu nước, một lòng đi theo cách mạng. Quan trọng nhất, sau thắng lợi của cuộc khởi nghĩa Thanh La (11/3/1945) do Khu ủy Phân khu Nguyễn Huệ phát động, Ủy ban cách mạng lâm thời châu Tự do được thành lập bao gồm một vùng rộng lớn thuộc các xã của huyện Sơn Dương cũ, tỉnh Tuyên Quang.
Ngày đó, vùng quê yên bình náo nhiệt hơn khi có nhiều cán bộ, bộ đội về làng, cùng ăn, cùng ở, cùng làm với nhân dân và được nhân dân đùm bọc, che chở, bảo vệ, ủng hộ lương thực.
“Ngày đó, tôi dù còn nhỏ tuổi nhưng cũng được giao nhiệm vụ. Khi đi chơi, làm nương hay đi chăn bò phải chú ý thăm dò, theo dõi mọi động thái xảy ra trong khu vực, nếu phát hiện có người lạ hay những dấu hiệu bất lợi thì về báo tin ngay cho cán bộ”, ông Hoàng Ngọc kể lại.
Ngày 4/6/1945, Tổng bộ Việt Minh tuyên bố thành lập Khu giải phóng Việt Bắc để làm căn cứ địa chung cho cả nước và lấy Tân Trào làm trung tâm, xây dựng chính quyền, quân đội. Tại Tân Trào, đã có nhiều quyết sách quan trọng để lãnh đạo cuộc Tổng khởi nghĩa giành chính quyền trong cả nước.
Chớp thời cơ Tổng khởi nghĩa
Đầu tháng 8/1945, chiến tranh thế giới thứ hai bước vào giai đoạn kết thúc với ưu thế nghiêng về phe đồng minh; trong nước, phong trào kháng Nhật lên cao.
Ngày 16/8/1945, dưới gốc đa Tân Trào, đồng chí Võ Nguyên Giáp thay mặt Ủy ban khởi nghĩa đọc Quân lệnh số 1, làm lễ xuất quân. Sau lễ xuất quân, Quốc dân đại hội khai mạc tại đình Tân Trào, nhất trí tán thành chủ trương Tổng khởi nghĩa; thông qua 10 chính sách lớn của Việt Minh; lập Chính phủ lâm thời do lãnh tụ Hồ Chí Minh làm Chủ tịch; quy định quốc ca; quốc kỳ. “Đại hội thành công, nhân dân Tân Trào thành lập đoàn đến chúc mừng. Dù người dân còn nhiều khó khăn nhưng vẫn góp gạo, mua bò đem đến chức mừng. Tôi là một trong 4 thiếu nhi được chọn vào chúc mừng đại hội”, ông Hoàng Ngọc hào hứng kể lại.
Lệnh Tổng khởi nghĩa được truyền đi và các tỉnh, thành phố trong cả nước đã lần lượt đứng lên khởi nghĩa thắng lợi. Ngày 2/9, tại Quảng trường Ba Đình, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn Độc lập, khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.
Cách mạng Tháng Tám thành công là sự chuẩn bị kỹ lưỡng của lãnh tụ Hồ Chí Minh, Trung ương Đảng từ đường lối, chủ trương đến xây dựng lực lượng trong nhiều năm liền. Cùng với đó, việc nắm bắt thời điểm phát lệnh tổng khởi nghĩa là yếu tố “then chốt”, có ý nghĩa quyết định.
Theo nhà nghiên cứu lịch sử Nguyễn Văn Mạch, nguyên Giám đốc Sở Văn hóa-Thông tin tỉnh Tuyên Quang, thời cơ ở đây là ta xác định được khoảng thời gian để nổi dậy giành chính quyền. Thời gian đó bắt đầu từ khi Nhật đầu hàng quân đồng minh (15/8/1945) cho đến khi quân đồng minh vào tước vũ khí quân đội Nhật (ngày 5/9/1945).
“Tổng khởi nghĩa diễn ra từ ngày 14 đến 28/8/1945, trong bối cảnh phong trào kháng Nhật cứu nước lên đến đỉnh cao; Nhật đầu hàng, chiến tranh thế giới vừa kết thúc, chính quyền tay sai của Nhật không còn chỗ dựa; quân đồng minh chưa vào nước ta. Đó là thời điểm vàng để cả nước vùng lên giành chính quyền, bởi nếu Tổng khởi nghĩa trước khi Nhật đầu hàng thì rất khó thành công vì lúc đó quân đội Nhật còn mạnh; nếu thực hiện sau khi quân đồng minh vào tước vũ khí quân đội Nhật thì lúc đó Đảng ta sẽ có nhiều kẻ thù”, ông Nguyễn Văn Mạch nhấn mạnh.
Phát huy truyền thống quê hương cách mạng
Kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám thành công, thời điểm đất nước bước vào kỷ nguyên vươn mình của dân tộc. Với truyền thống quê hương cách mạng, tinh thần đoàn kết và không gian phát triển mới, tỉnh Tuyên Quang đang thể hiện quyết tâm vươn mình cùng dân tộc.
Bí thư Tỉnh ủy Tuyên Quang Hầu A Lềnh cho biết, tỉnh đã triển khai đồng bộ việc sắp xếp tổ chức bộ máy, bảo đảm tinh, gọn, mạnh, hiệu lực, hiệu quả, gắn với cơ cấu lại và nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ. Sau sáp nhập tỉnh (Tuyên Quang-Hà Giang) và vận hành chính quyền địa phương 2 cấp, dẫu còn bộn bề, khó khăn nhưng tỉnh đang từng bước tháo gỡ để bộ máy được vận hành thông suốt, hiệu quả.
Tỉnh thực hiện sắp xếp, bố trí cán bộ khoa học, hợp lý, kịp thời bố trí, tăng cường cán bộ cho các xã thiếu cán bộ chuyên môn. Rà soát, hệ thống hóa văn bản quy phạm pháp luật, bảo đảm sự đồng bộ, phù hợp với địa giới hành chính, cơ cấu tổ chức mới. Đẩy mạnh ứng dụng khoa học công nghệ, chuyển đổi số để thay đổi tư duy, phương pháp quản lý điều hành, không để có khoảng cách giữa chính quyền cấp tỉnh với cấp xã và nhân dân.
Trong không gian phát triển mới, tỉnh sẽ sớm triển khai quy hoạch tổng một cách bài bản, khoa học với tầm nhìn dài hạn. Trong đó, chú trọng khai thác, phát huy hiệu quả tiềm năng, lợi thế, nhất là thế mạnh về du lịch; sản phẩm nông nghiệp đặc trưng, hàng hóa; kinh tế biên mậu; đồng thời kiến tạo môi trường đầu tư minh bạch, thông thoáng, hấp dẫn các nhà đầu tư.
“Tỉnh đang chuẩn bị chu đáo, tổ chức thành công đại hội đảng bộ các cấp, nhiệm kỳ 2025-2030, bảo đảm đúng tiến độ, chất lượng và định hướng chính trị nhằm tạo bước khởi đầu cho một giai đoạn phát triển mới trong không gian hành chính, kinh tế, xã hội quy mô lớn hơn. Mục tiêu kiến tạo không gian phát triển mới để đến năm 2030 trở thành tỉnh phát triển khá, toàn diện, bền vững với thu nhập trung bình cao; đến năm 2045 là tỉnh phát triển, thu nhập cao”, Bí thư Tỉnh ủy Tuyên Quang Hầu A Lềnh nhấn mạnh.
