Đánh giá mô hình canh tác lúa giảm phát thải phục vụ phát triển bền vững vùng nguyên liệu lúa gạo xuất khẩu của Đồng bằng sông Cửu Long tại xã Định Hòa, tỉnh An Giang, mới đây, các chuyên gia và nông dân khẳng định đây là xu hướng tất yếu.
Hội thảo diễn ra quy mô lớn, có sự tham gia của hơn 200 đại biểu là chuyên gia, nhà khoa học, đại diện các Hợp tác xã và nông dân trong tỉnh, do Trung tâm Khuyến nông tỉnh An Giang tổ chức.
Mô hình được thực hiện tại Hợp tác xã dịch vụ nông nghiệp Thạnh Xuân, xã Định Hòa với diện tích 50ha, có 11 hộ nông dân tham gia. Ông Danh Thảo, Phó Giám đốc Hợp tác xã dịch vụ nông nghiệp Thanh Xuân cho biết, mô hình áp dụng sạ thưa với 70kg lúa/ha (giảm 50kg so với canh tác truyền thống). Thu hoạch năng suất lúa ước đạt 6,67 tấn/ha (cao hơn đối chứng 0,31 tấn/ha).
Với 50ha, mô hình có chi phí sản xuất thấp hơn so sản xuất truyền thống hơn 1,4 triệu đồng/ha. Cùng thời điểm thu hoạch, mô hình mang lại lợi nhuận tăng gần 3,9 triệu đồng/ha so với ngoài mô hình.
“Việc sạ thưa, sạ cụm, sạ hàng vừa giúp giảm giống vừa quản lý tốt dịch hại, sử dụng nước tiết kiệm, tăng hiệu suất sử dụng phân bón. Cụ thể, giảm gần 50kg lúa/ha các loại phân đạm, kali so với ruộng mô hình đối chứng; tương đương giảm chi phí khoảng 1,3 triệu đồng/ha”, ông Danh Thảo cho biết.
Cũng theo ông Danh Thảo, mô hình sử dụng phân bón cân đối đạm, lân, kali, trung vi lượng, phân hữu cơ vi sinh giúp cây lúa phát triển tốt, hạn chế sâu bệnh. Ngoài ra, trong suốt quá trình thực hiện mô hình, nông dân của Hợp tác xã dịch vụ nông nghiệp Thanh Xuân và nông dân ngoài mô hình còn được giới thiệu về Đề án 1 triệu ha, quy trình canh tác lúa lúa theo 1 triệu hecta, thủ tục cấp mã số vùng trồng trên lúa.
Cùng với đó là được hướng dẫn nâng cao kiến thức về phòng trừ sâu rầy bằng gieo sạ né rầy, kỹ năng bón phân, nhận diện dịch bệnh… nhằm hướng đến nhân rộng phương pháp trồng lúa chất lượng cao, phát thải thấp để giảm chi phí, tăng lợi nhuận, thích ứng tốt với biến đổi khí hậu.
Cách nay chưa lâu, Hợp tác xã Vinacam ở xã Hòn Đất thực hiện thí điểm theo Đề án 1 triệu ha với diện tích 50ha, với 10 thành viên cũng đã thu hoạch. Qua thống kê, nông dân gieo sạ giảm từ 120kg lúa/ha xuống còn 70kg lúa/ha; năng suất đạt hơn 1 tấn/công, giá lúa bán cao hơn giá thị trường khoảng 300 đồng/kg. Việc gieo sạ thưa giảm chi phí thuốc bảo vệ thực vật, nước, chăm sóc, nâng cao lợi nhuận khoảng 30% so với canh tác thông thường…
Theo Phó Giám đốc Trung tâm Khuyến nông tỉnh An Giang Lê Văn Dũng, nhờ sự quan tâm chỉ đạo của Trung ương, tỉnh và địa phương, hợp tác xã, nỗ lực của nông dân và doanh nghiệp giúp mô hình thí điểm và nhận rộng được lan tỏa nhanh và hiệu quả.
Mặc dù vậy, theo ông Dũng, một số hộ dân còn tư duy trông chờ vào sự hỗ trợ của nhà nước, còn một số thành viên hợp tác xã chưa nhận thức đầy đủ về việc tham gia thực hiện mô hình, chưa thật sự quyết tâm trong tham gia; thủ tục triển khai hỗ trợ vật tư theo quy định đấu thầu nên còn nhiều vướng mắc, ảnh hưởng đến mùa vụ; chưa phát huy được hết vấn đề thực hiện chuỗi liên kết khép kín đầu vào, đầu ra.
Để tăng hiệu quả, Trung tâm Khuyến nông tỉnh An Giang kiến nghị mở rộng diện tích mô hình theo quy mô của cánh đồng, để đáp ứng nhu cầu kỹ thuật và sản lượng, truy xuất nguồn gốc; thiết kế đồng ruộng, san phẳng mặt ruộng, cơ giới gieo sạ. Ngoài ra, các hợp tác xã cần vận động thành viên mở rộng diện tích, tuân thủ việc quản lý nước và rơm rạ, ghi chép sổ nhật ký; chủ động tìm thị trường tiêu thụ lúa, rơm sau thu hoạch.
Theo ông Trần Thanh Hiệp, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh An Giang, tỉnh phấn đấu đến năm 2030 đạt 352.787ha vùng chuyên canh lúa chất lượng cao, phát thải thấp gắn với tăng trưởng xanh. Việc xây dựng các mô hình, áp dụng giải pháp kỹ thuật, công nghệ, cơ giới; hỗ trợ nông dân và các hợp tác xã liên kết sản xuất với doanh nghiệp theo chuỗi giá trị nông sản nhằm góp phần giảm chi phí, tăng thu nhập cho nông dân, xử lý rơm rạ hiệu quả, giảm phát thải, thực hiện tiêu chí của đề án để minh chứng tính khả thi trên diện rộng khi triển khai đề án và nhân rộng cho các địa phương khác.
Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh An Giang, thực hiện Đề án 1 triệu ha, địa phương là một trong những tỉnh tiên phong triển khai thực hiện. Đến thời điểm này An Giang đã thực hiện tổng số 55 mô hình. Năm 2025, tỉnh đăng ký thực hiện 144.000ha.
Hầu hết mô hình đều cho hiệu quả cao, nông dân các địa phương đánh giá cao hiệu quả và quyết tâm thực hiện nhân rộng mô hình trong thời gian tới. Kết quả bước đầu là 6 tháng đầu năm 2025, tỉnh đạt sản lượng 4,3 triệu tấn lúa, trong đó có đóng góp không nhỏ của diện tích lúa Đề án 1 triệu ha.
Để thực hiện hiệu quả Đề án 1 triệu ha lúa chất lượng cao trong thời gian tới, theo ông Trần Thanh Hiệp, cần có chính sách tín dụng ưu đãi cho mô hình canh tác bền vững; tăng cường chuyển giao kỹ thuật sản xuất ít phát thải cho nông dân và hợp tác xã; xây dựng mô hình liên kết tiêu biểu giữa nông dân, doanh nghiệp, nhà khoa học và hợp tác xã để nhân rộng; đầu tư hệ thống giám sát, đánh giá phát thải và cơ chế chứng nhận sản phẩm nhằm nâng cao giá trị xuất khẩu…
Ngoài ra, các chuyên gia, nhà khoa học cũng khuyến nghị tỉnh cần chỉ đạo phát triển kinh tế tập thể để huy động sức mạnh tổng hợp đại diện nông dân, gắn với xây dựng mô hình liên kết sản xuất nông sản theo hướng hiện đại, hiệu quả và bền vững; tăng cường tập huấn cho đội ngũ khuyến nông, cán bộ hợp tác xã, tổ hợp tác về quy trình canh tác lúa chất lượng cao theo khuyến cáo ngành chuyên môn.
"Bên cạnh đó, cần triển khai chính sách tín dụng phù hợp năng lực và điều kiện thực tế của hợp tác xã, tổ hợp tác giúp tổ chức kinh tế tập thể nâng cao hiệu quả sản xuất lúa, gia tăng thu nhập, tạo động lực gắn bó lâu dài và phát triển trong giai đoạn mới. Thực hiện bồi dưỡng kiến thức về thị trường, chuyển đổi số,… nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động và khả năng thích ứng trong bối cảnh mới", ông Trần Thanh Hiệp nhấn mạnh.
