Lần đầu tham dự một sự kiện văn chương quốc tế, tôi ngày ấy bỡ ngỡ, rụt rè lắm. Lên đọc tham luận rồi đọc thơ còn luống cuống, vấp váp, tôi được chị Faridah giúp đỡ, động viên rất nhiều. Suốt một tuần hội thảo, hai chị em thường đi chung, chuyện trò rủ rỉ. Chị hay kể về con gái Zafirah của chị. Zafirah trong tiếng Ả-rập nghĩa là "chiến thắng". Chị đã dũng cảm chiến thắng những thử thách sức khoẻ để có Zafirah, sau nhiều cố gắng không thành.
Cuối mùa xuân năm 2003, một biến cố lớn ào đến, làm đảo lộn cuộc đời tôi, như một cơn bão lốc bất ngờ. Nó khiến tôi hoang mang, rối bời, không biết bắt đầu lại từ đâu. Faridah là một trong số ít những người bạn giúp tôi đi qua tâm bão, cho tôi một bờ vai nương tựa, dù chị ở xa. Rồi nhân một chuyến công tác, chị tới Hà Nội thăm tôi.
Ít lâu sau, tôi đến Kuala Lumpur, chơi với chị cả tuần trong ngôi nhà hai tầng xinh xắn trên đồi, giữa đô thị Petaling Jaya thuộc ngoại vi thủ đô Kuala Lumpur rộng lớn. Anh Nik, chồng chị, một người đàn ông dễ mến, hào sảng, vui mừng đón tiếp tôi, như thể anh cũng biết tôi từ lâu. Anh chị dành cho tôi căn phòng nhỏ, cạnh phòng con gái. Năm ấy, Zafirah vừa bước vào tuổi thiếu nữ, gương mặt tròn xinh xắn, da nâu khỏe mạnh, đôi mắt to thông minh, nụ cười rạng rỡ.
Phút đầu gặp tôi, cô bé hơi bẽn lẽn, nhưng khi đã quen, hai cô cháu ý hợp tâm đầu, chuyện như pháo rang. Tôi mang từ Hà Nội sang, nào là bánh đa, miến, nấm hương, mộc nhĩ, tôm khô, bún khô để làm nem gà nấm dịp cuối tuần. Chỉ cần thêm rau củ, và thịt gà đạt tiêu chuẩn Halal sẽ có bữa nem Hà Nội phiên bản Kuala Lumpur thơm ngon đặc biệt.
Halal, theo tiếng Ả-rập là "hợp pháp". Đối lập với Halal là Haram, mang nghĩa "bất hợp pháp", bị cấm. Đây là hai "thước đo" mọi khía cạnh đời sống Hồi giáo. Theo vậy, người đạo Hồi chỉ được phép ăn các món đạt chuẩn Halal. Làm ra sản phẩm thịt động vật đạt chuẩn Halal phải qua những quy trình, nghi thức cực kỳ nghiêm ngặt, do chính người Hồi giáo thực hiện.
Người này dậy từ lúc mặt trời chưa rạng, dọn mình thanh sạch, thành kính xướng danh Đức Allah (Chúa Trời của người Hồi giáo) rồi mới bắt tay vào việc. Bữa ấy, chị Faridah lái xe đưa tôi đến một siêu thị lớn gần nhà. Tôi chọn nửa cân thịt đùi gà Halal, một hộp thịt cua biển Alaska đã hấp chín và đủ các loại rau củ tươi. Nhân nem gà nấm của tôi biến tấu từ nem Hà Nội kinh điển, gồm thịt cua Alaska, thịt gà băm, tôm khô giã bông, nấm rơm tươi, hành tây, cà rốt, miến, mộc nhĩ, nấm hương, hành lá thái nhỏ.
Để nhân không ướt, tôi chỉ trộn cùng hai lòng đỏ trứng gà, mà không dùng lòng trắng. Bánh đa nem thường hơi mặn nên phải dè chừng khi thêm gia vị. Tôi bày cho Zafirah cách cuốn nem. Cô bé rất hào hứng, tuy ban đầu hơi lóng ngóng một chút. Tôi dặn: "Cháu nhớ nhé, Zaf, không nên cho quá nhiều nhân, khó cuốn, khi rán nem sẽ bị vỡ. Nhẹ nhàng gập lá nem lại, cuốn không quá chặt tay, để nhân nem thở. Khi gặp dầu nóng, chiếc nem sẽ phồng căng mà không bị nứt". Zafirah thích thú làm theo, càng về sau cô bé càng thành thạo hơn. Nem gói vừa xinh, dài chừng ba đốt ngón tay, khi ăn có thể gắp nguyên cái, hay chỉ cần cắt đôi, sẽ giữ được độ giòn lâu hơn.
Độ giòn của nem không chỉ phụ thuộc vào cách rán nem mà còn có một vài mẹo nhỏ. Xưa bà ngoại tôi thường hòa chút bột hoa hiên vào bát nước có pha dấm, phết lên bánh đa rồi mới cuốn nem. Nước làm ẩm bánh đa để cuốn dễ hơn; hoa hiên cho nem rán lên mầu bắt mắt; dấm khiến vỏ nem giòn lâu. Bây giờ, nhiều người có xu hướng cuốn nem bằng vỏ ram Hà Tĩnh dày và dẻo. Nem cuốn loại này có ưu điểm rán xong để nguội vẫn khá giòn, nhưng vỏ nem lại hơi cứng. Tôi thích bánh đa nem Hà Nội dẫu nó mong manh, dễ vỡ, khó chiều. Cuốn nhân vào, còn nhìn thấy thấp thoáng mầu xanh của hành; đỏ của gạch cua, cà rốt; hồng của thịt của tôm; trắng của hành tây, giá đỗ; nâu của mộc nhĩ, nấm hương; ngà ngà của miến dong.
Những sắc mầu xôn xao qua lớp vỏ. Thường là rán sơ cả mẻ, trước khi ăn chao lại, nem sẽ giòn tan. Nem nóng bỏng môi, vừa ăn vừa thổi, mới thật tuyệt. Những chiếc nem vừa gắp ra khỏi chảo, căng mẩy, mướt mượt, đều tăm tắp như một, nằm dàn hàng trên hai chiếc đũa bắc ngang qua miệng chảo cho ráo dầu mỡ trước khi được bày vào đĩa, tránh để chúng chạm vào nhau, vì như vậy vỏ nem dễ bị ỉu. Làm sao có mẻ nem giòn tan, vỏ mỏng, nhân dậy mùi thơm lựng không quá khó, nhưng cũng cần chút kinh nghiệm gia truyền.
Tôi bảo Zafirah công thức làm nem rán giòn của bà ngoại tôi; cả cách pha nước chấm đầy ngẫu hứng của tôi, mà xem chừng có vẻ khó nhớ hết. Nhưng điều quan trọng hơn là cô bé nhìn và cảm nhận được phần nào sự tinh tế trong ẩm thực Việt qua một món ăn, từ việc kết hợp giữa các nguyên liệu, gia vị, đến từng công đoạn thực hiện công phu, tỉ mỉ, làm bữa ăn hài hòa, hấp dẫn, ngon miệng.
Có lẽ phần lớn người nước ngoài không quen dùng đồ ăn khi nó đang quá nóng. Nên lúc thưởng thức những món Việt như phở hay nem rán, họ sẽ không thể trải nghiệm tận cùng cái ngon đến tê dại của nó. Hơi nóng tỏa ra mang theo mùi thơm tinh tuý nhất, len vào ve vuốt khứu giác, quyến rũ vị giác. Thật khó cưỡng lại sự mê hoặc ấy!
Giữa năm 2021, khi đại dịch Covid-19 đang hoành hành, Faridah gọi cho tôi, báo tin Zafirah chuẩn bị lấy chồng. Sau bốn năm học đại học ở Anh, tốt nghiệp hạng ưu, Zafirah đến La Haye làm việc rồi gặp một nửa của mình ở đó. Robert, chàng trai Hà Lan đôn hậu đã phải lòng cô gái Malay xinh tươi, mạnh mẽ này.
Thủ tục kết hôn không thể diễn ra ở Thánh đường mà chỉ online, trong phạm vi rất hẹp. Tiệc cưới sẽ được tổ chức khi yên dịch giã. Faridah bảo: "Anh chị rất muốn em có mặt trong đám cưới Zafirah. Cố gắng thu xếp thời gian, em nhé. Con bé sẽ rất vui" - "Vâng, đương nhiên rồi! Em phải diện áo dài thật đẹp đi ăn cưới cháu gái em chứ!" - Tôi nồng nhiệt nhận lời. Chúng tôi cùng cầu mong đại dịch sớm qua, cho mọi việc xuôi chèo mát mái.
 |
Và tháng 8 này, tôi đã trở lại Kuala Lumpur dự cưới Zafirah. Dù có tàu KLIA Express chạy thẳng từ sân bay tới trung tâm thành phố, chị Faridah vẫn chu đáo ra tận sân bay đón tôi. Khách sạn tôi ở khu Damansara xanh tươi, rất gần nơi tổ chức tiệc cưới. Từ phòng tôi trên tầng 16, qua bức tường kính trong suốt, có thể ngắm Petaling Jaya xinh đẹp, được quy hoạch hợp lý, với những ngôi nhà cao tầng hiện đại nhiều kiểu dáng tựa vào các sườn đồi; những cầu vượt dọc ngang xen kẽ trập trùng thảm thực vật xanh mát.
Bảy giờ tối thứ bảy, xúng xính áo dài lụa Phùng Xá mầu hồng đào, tôi vào tiệc cưới. Phòng tiệc trang hoàng sang trọng, trang nhã; tông mầu chủ đạo trắng, xanh và tím nhạt. Vợ chồng chị Faridah mặc lễ phục xanh da trời, tất bật đón khách. Tám giờ ba mươi phút, cô dâu chú rể, áo cưới mầu xanh đậm, trang sức lấp lánh, bước vào trong tiếng nhạc rộn rã, cùng một tốp múa nam nữ quần áo dân tộc sặc sỡ.
Những nghi lễ truyền thống tuần tự diễn ra, thiêng liêng, ấm áp. Rồi khách mời nâng ly nước quả chúc mừng cô dâu chú rể, vì người Hồi giáo không dùng đồ uống có cồn. Cỗ cưới truyền thống đạo Hồi khá nhiều món, bày trong khay đặt trên mâm tròn, xoay được vòng quanh bàn tiệc. Ẩm thực Malay có vị mạnh, đậm đà. Với tôi, dễ ăn nhất là gà ướp gia vị cay nóng, có lá chanh, nướng hoặc rán giòn.
Rồi đến Nasi Lemak, món "quốc bảo" của Malaysia, cơm nấu bằng nước cốt dừa, trộn ớt. Nó là món quen thuộc trong mỗi gia đình cũng như các quán bình dân và cả bàn tiệc cầu kỳ. Thông thường, Nasi Lemak được ăn cùng cá anchovy khô, một số loại hạt rang và trứng luộc, nhưng cũng có thể đi với cà ri bò, gà rán, hay cá sardin và các loại rau củ. Nhiều tầng hương vị, béo, bùi, cay, mặn, ngọt đưa đẩy nhau, tạo nên sự đặc biệt của món Nasi Lemak. Tìm hiểu về nó, là cả một câu chuyện dài.
Cuối tiệc, ra chào tạm biệt đôi trẻ, tôi bỗng rưng rưng một cảm xúc khó tả, thương mến, mừng vui, lo lắng, mà đầy hy vọng... Tôi ôm Zafirah, thay nhiều lời muốn nói. Tạm biệt Kuala Lumpur, nơi tình tự của những dòng sông. Những dòng sông nặng phù sa cho mùa màng xanh thắm. Những dòng sông hợp lưu, cùng đổ về biển thẳm, nơi chất chứa bao bí ẩn khôn cùng.
