Sự hiếu kỳ hay giá trị đích thực
Rất nhiều việc làm ý nghĩa, có giá trị nhân văn được một cá nhân hoặc tập thể khởi phát và lan tỏa, kéo theo nhiều cá nhân, tập thể khác thực hiện. Từ một đốm lửa nhỏ bùng lên thành một ngọn lửa lớn, hun đúc tinh thần tương thân, tương ái. Vào thời điểm dịch bệnh nghiêm trọng thời gian qua, khi đoàn y, bác sĩ của Bệnh viện 19-8 Bộ Công an lên đường chi viện cho Bệnh viện dã chiến ở Bắc Giang, hình ảnh các nữ y, bác sĩ lên xe làm nhiệm vụ đã được cộng đồng mạng chia sẻ mạnh mẽ. Hay hình ảnh bác sĩ Đặng Minh Hiệu cạo trọc đầu trước khi lên đường cùng đoàn đi chi viện Bắc Giang với quyết tâm chiến thắng dịch bệnh đã đem lại sự yêu mến cho nhiều người. Nhìn từ góc độ tích cực, hiệu ứng đám đông này có sức mạnh liên kết, thôi thúc, động viên, khích lệ con người vươn lên, tạo ra những hành vi, những kết quả tốt đẹp hơn. Khi "hữu xạ tự nhiên hương", những giá trị đích thực sẽ là mẫu số chung của những giá trị tinh thần, không còn là chân dung của một người mà trở thành giá trị tốt đẹp cho xã hội.
Tuy nhiên, mặt trái tiêu cực của hiệu ứng đám đông cũng không ít. Nhất là trong thời đại internet phát triển, mạng xã hội lên ngôi như hiện nay, bất kể sự việc dù chưa phân định đúng-sai, đã kiểm chứng hay chưa nhưng không ít người vẫn cao giọng phán xét theo quan điểm lệch lạc. Rồi hàng trăm, hàng nghìn người like, bình luận, chia sẻ tạo nên hiệu ứng đám đông gây nên nhiều phiền toái. Cũng đã có không ít vụ việc do đám đông hiếu kỳ, thiếu hiểu biết đã thúc đẩy sự việc đi đến khó kiểm soát, gây ra những hậu quả đáng tiếc. Còn nhớ mấy năm trước, anh chàng Lệ Rơi bỗng trở nên nổi tiếng mà không hề có một tài năng nào vượt trội. Thật ra anh chàng này là sản phẩm của "internet phenomena" (hiện tượng mạng), kiểu như đã từng xảy ra trên thế giới với William Hung tại American Idol mùa thứ ba năm 2004; David after dentist trên YouTube… Họ là những hiện tượng khó lý giải và đương nhiên không thể là nguồn năng lượng tích cực có sức lan tỏa.
Tấm khiên và ngọn giáo
Theo nhà tâm lý học người Pháp Gustave Le Bon, tâm lý đám đông luôn bị vô thức tác động, họ xử sự như người nguyên thủy, không có khả năng suy nghĩ, suy luận, mà chỉ cảm nhận bằng hình ảnh, bằng sự liên kết các ý tưởng, họ không kiên định, thất thường, và đi từ trạng thái nhiệt tình cuồng loạn nhất đến ngây dại ngớ ngẩn nhất. Điều đáng tiếc là gần đây ngày càng bộc lộ những biểu hiện xấu của không ít nghệ sĩ là thần tượng của rất nhiều bạn trẻ và không phải bạn trẻ nào cũng có cái nhìn thấu đáo để phân biệt đúng, sai về thần tượng của mình. Thiết nghĩ rằng các tổ chức đoàn thể cần thông qua các kênh để nắm bắt dư luận, sớm phát hiện những hiện tượng lệch chuẩn, phối hợp với gia đình, chuyên gia tư vấn tâm lý, bạn bè, có hình thức trao đổi, chia sẻ để gần gũi, hiểu hơn suy nghĩ của các bạn và có giải pháp phù hợp, tránh để ảnh hưởng tới sự phát triển tâm sinh lý, quan điểm, định hướng tương lai của các bạn trẻ. Trong những chương trình, hoạt động thường xuyên, tổ chức đoàn thể cần lồng ghép vào đó nội dung tư vấn, định hướng cho giới trẻ, thanh niên về những giá trị nhân văn, lối sống lành mạnh.
Các chuyên gia nhìn nhận, với sự lên ngôi của mạng xã hội, thông tin được chia sẻ rộng rãi trong thế giới phẳng đang thay đổi con người một cách sâu sắc. Trang bị tư duy phản biện trở thành nhu cầu thiết thân để mỗi cá nhân, nhất là giới trẻ tồn tại được giữa những đợt sóng thông tin khổng lồ, ứng xử hợp lý trước các tác động tích cực lẫn tiêu cực mà thế giới mạng mang lại. Theo đó, tư duy phản biện cần phải được giới trẻ đào luyện và thực tập nhuần nhuyễn. Những kỹ năng đó, bao gồm phân tích, tổng hợp, và đánh giá, không những về ý kiến, nhận định của người khác mà quan trọng là của chính mình. Các nhà xã hội học từng đưa ra lập luận rằng, tư duy phản biện, nếu dùng thường xuyên trong đời sống xã hội, chính là một cách tốt để giải quyết các vấn đề trong cuộc sống. Giáo dục tư duy phản biện chính là đường lối giáo dục giúp hình thành nên những công dân tốt.
bối cảnh hiện nay, tư duy phản biện có thể áp dụng trong mọi mặt đời sống, đặc biệt là đời sống mạng. Đó chính là tấm khiên giúp chúng ta tự chặn thông tin độc hại, mang tính kích động hoặc lung lạc. Tính chất tự phê phán của tư duy phản biện giúp ta giữ thái độ cầu thị, biết lắng nghe, luôn tự vấn, không hùa theo số đông, và từng bước hoàn thiện bản thân. Vì lẽ đó, cần rèn luyện tư duy phản biện thường xuyên, biến nó thành ngọn giáo sắc nhọn, giúp ta đào sâu vào bản chất vấn đề, từ đó có thái độ cân bằng và đúng đắn.
Các bạn trẻ cần tạo dựng niềm tin ở chính mình. Hãy làm đầy ắp tâm hồn bằng lẽ sống tốt đẹp, hướng đến những giá trị tinh thần nhân văn.
