Cụ thể, theo ý tưởng được tỉnh Thái Bình công bố vào nửa đầu tháng năm, tòa tháp với chiều cao 126 m (25 tầng), nằm trong quần thể công viên sinh thái phường Hoàng Diệu (Thái Bình) được dự trù kinh phí 300 tỷ đồng từ nguồn vốn xã hội hóa. Tháp được kỳ vọng trở thành công trình kiến trúc mang tính biểu tượng của địa phương.
Biểu tượng không nằm ở... cái tên!
Chỉ mươi ngày trước khi ý tưởng trên được nhắc tới, một “biểu tượng” khác là cổng chào tại Quảng Ninh cũng vừa khánh thành. Xa hơn, tại Nha Trang, từ năm 2008, một tòa tháp sáu tầng có tên “tháp Trầm Hương” cũng xuất hiện với vai trò... biểu tượng chung cho toàn tỉnh Khánh Hòa.
Dù chưa được triển khai, một công trình khác là Tháp Truyền hình Việt Nam cũng từng khiến dư luận chú ý đặc biệt vào năm 2015. Theo phía đầu tư, đây sẽ là tòa tháp cao nhất thế giới với chiều cao 636 m (đặt cạnh Hồ Tây, Hà Nội) và là “biểu tượng cho sự năng động của đất nước”.
Thực tế, khái niệm “công trình biểu tượng” ở nhiều nơi vẫn được đưa ra một cách khá cảm tính và chưa có những tiêu chuẩn quy định chung. Nhưng, về cơ bản, tất cả những công trình hiện đại này đều khó tách khỏi mục tiêu trở thành điểm nhấn văn hóa du lịch mỗi địa phương.
Dù vậy, khi phải gánh vác thêm trách nhiệm “biểu tượng”, hầu hết những công trình đã và đang xây dựng này đều nhận về thái độ băn khoăn, thậm chí là hoài nghi của dư luận. Những lo lắng ấy chủ yếu gắn với vấn đề về tính hiệu quả trong đầu tư - dù đa phần đều sử dụng nguồn vốn xã hội hóa.
Điển hình, không ít người thắc mắc: Những địa phương như Quảng Ninh, Hà Nội, Thái Bình... đều đã có những kiến trúc, di tích hoặc cảnh quan nổi tiếng. Vậy, tại sao phải xây dựng những công trình hiện đại, để thay thế cho những vịnh Hạ Long, Khuê Văn Các, chùa Keo - vốn đã là những biểu tượng vĩnh cửu... không cần thông qua khâu bình chọn?
Tuy nhiên, theo chia sẻ của các chuyên gia, nếu chiểu theo cách phân loại về “công trình biểu tượng” của các quốc gia phát triển thì có ba hình thái cần được phân biệt rõ ràng. Các kiến trúc được lưu giữ qua thời gian và mang ý nghĩa lịch sử của địa phương; các công trình tưởng niệm được xây mới để ghi nhớ những thời khắc quan trọng hay những nhân vật lịch sử; các công trình xây dựng có tính chất hiện đại, tạo điểm nhấn và đặc biệt là thường có chức năng thương mại.
Nếu theo cách phân chia này, những công trình biểu tượng được lên kế hoạch xây dựng trong suốt thời quan qua đều thuộc loại thứ ba. Chẳng hạn, sáu tầng trong “ruột” tháp Trầm Hương, được sử dụng làm nơi trưng bày tranh ảnh tư liệu, giới thiệu sản phẩm địa phương, bố trí kính viễn vọng ngắm thành phố.
Tương tự, 25 tầng cao dự kiến của tháp biểu tượng Thái Bình cũng được quy hoạch vào nhiều mục đích như thương mại, triển lãm, dịch vụ du lịch, trưng bày văn hóa. Tháp Truyền hình Việt Nam (dự kiến hoàn thành vào 2021) có cả khách sạn và... chung cư cao cấp. Rồi, dù không có công năng sử dụng trực tiếp, cổng chào Quảng Ninh lại gắn liền với quần thể khu dừng nghỉ và giới thiệu sản phẩm du lịch của địa phương.
Thực tế, những tòa tháp như vậy đã rất phổ biến trên thế giới và trở thành “cỗ máy kiếm tiền” thu hút du lịch ở nhiều thành phố. Đó là các trường hợp của Tháp Tokyo Skytre (Nhật Bản), tháp Minh Châu Phương Đông (Thượng Hải, Trung Quốc), tháp truyền hình Berlin (Đức) hay tháp CN Tower (Toronto, Canada)...
“Vấn đề là những công trình ấy phải hấp dẫn được cộng đồng và trở thành điểm đến của du khách cũng như người dân” - Thạc sĩ, KTS Lại Thành Tín cho biết. “Khi đã đi vào đời sống và có thương hiệu, tự khắc chúng sẽ trở thành biểu tượng trong tiềm thức của mọi người. Chúng ta không thể chỉ gắn hai chữ biểu tượng vào công trình rồi... ép cộng đồng mặc nhiên thừa nhận”.
Phối cảnh tháp Thái Bình.
Hãy cân nhắc thời điểm
Thế nhưng, trong những công trình của Việt Nam vừa nhắc tới, chỉ có tòa tháp Trầm Hương đã có thời gian hoạt động đủ lâu để đánh giá. Và, hiệu ứng của tòa tháp này lại không hề... tích cực.
Nằm tại vị trí đẹp nhất trên bờ biển Nha Trang nhưng kiến trúc của tháp Trầm Hương bị đánh giá là khá thô, xấu và nặng nề. Độ cao sáu tầng của tòa tháp chưa đủ để du khách thu vào tầm mắt quang cảnh toàn bộ vịnh Nha Trang. Chưa kể, dịch vụ tại đây cũng không “đọ” nổi với các cao ốc khách sạn đang kinh doanh bên cạnh.
Câu chuyện ấy là của quá khứ, nhưng vẫn không hề vô ích, nếu nhìn sang ý tưởng về tòa tháp biểu tượng tại Thái Bình. Bởi, rõ ràng, xây một tòa tháp thật lớn, thật cao là chưa đủ để du khách tự tìm đến và... hào hứng leo lên.
“Mỗi tòa tháp như vậy không chỉ là câu chuyện của ngành xây dựng, mà cần có cả nghệ thuật điêu khắc, tạo hình để trở thành điểm nhấn” - Thạc sĩ, KTS Lại Thành Tín cho biết. “Ngoài ra tháp nên được gắn với những giá trị nhất định, chẳng hạn như lịch sử của khu vực xây tháp, biểu trưng của văn hóa bản địa trong kiến trúc, hay cột mốc về công nghệ trong thời điểm xây”.
Nhìn vào những hình ảnh được dư luận cho là thiết kế sơ bộ của tháp Thái Bình, KTS này thẳng thắn cho rằng... chưa hề đạt hiệu quả thẩm mỹ. Cụ thể, tháp không thuộc về hình thức thiết kế hiện đại, đồng thời cũng không cho thấy những yếu tố bản địa về văn hóa và kiến trúc của Thái Bình.
Ở góc độ khác, các thông tin về tòa tháp cho thấy công trình này sẽ được xây tại công viên Hoàng Diệu và kết nối với quảng trường Thái Bình cạnh đó. Trong khi đó các tòa tháp trên thế giới thường gắn với cả một tổng thể được quy hoạch và tính toán kỹ lưỡng về cảnh quan và công năng sử dụng để thu hút du khách.
“Nhiều tòa tháp xuất hiện trong một cụm đô thị nén, có vai trò như điểm đến trung tâm của mọi lượt người đổ về. Để so sánh, tôi tạm thời lấy thí dụ về tòa tháp Lotte Center tại Hà Nội” - KTS Tín nhận xét. “Tòa tháp được tính toán rất kỹ về thiết kế và điểm nhìn, đặt giữa một tổng thể của rất nhiều trục giao thông và cao ốc chung quanh nên thu hút du khách là dễ hiểu. Nếu chỉ có quảng trường, cây xanh, mặt nước, thì việc hút khách là không dễ...”.
Không phải vô ích, khi theo phân tích của các KTS, những tòa tháp “biểu tượng” chỉ có thể phát huy được giá trị của mình tại những đô thị lớn, có lượng dân số cao với những nhu cầu đặc biệt về thương mại, giải trí. Do vậy, việc lựa chọn kiến trúc, thiết kế, vị trí cũng như tính toán thời điểm phù hợp để xây dựng là những bài toán đặc biệt, để những công trình ấy không trở thành biểu tượng “suông” khiến du khách đi qua mà... không hề có nhu cầu dừng lại.
| Một số “công trình biểu tượng” được chú ý: Tháp Trầm Hương (khánh thành năm 2008) tại Nha Trang, cao sáu tầng; Cổng chào Quảng Ninh (khánh thành tháng 4-2017), kinh phí xã hội hóa gần 200 tỷ đồng; Tháp biểu tượng tại Thái Bình: dự kiến cao 25 tầng (125m), kinh phí xã hội hóa 300 tỷ đồng; Tháp Truyền hình Việt Nam: đề xuất xây tại Hồ Tây, cao 636m, kinh phí dự kiến 1,5 tỷ USD. |
