Không thể phủ nhận những tiện ích mà MXH đã mang tới cho đời sống con người, tuy nhiên cũng khó chối bỏ được những hệ lụy mà những người sử dụng MXH gây ra. Nhiều cá nhân, tổ chức đã phải gánh chịu những tổn thất khó tính đếm bởi trò bôi nhọ, vu cáo, "bóc phốt" vô căn cứ trên MXH. Chẳng nhẽ lại cứ để cho một số người chơi mạng thiếu văn minh tự tung tự tác, làm ảnh hưởng tới những mặt tích cực của MXH?
Nhà báo Hồ Quang Lợi, Phó Chủ tịch Thường trực Hội Nhà báo Việt Nam: Trước hết phải khẳng định rằng, MXH là một tiện ích làm thay đổi rõ rệt cuộc sống của rất nhiều người. Thực tế hiện nay cuộc sống của rất nhiều người cũng bị phụ thuộc, trở nên không thể thiếu được MXH. MXH phát triển mạnh, bên cạnh những tiện ích rõ rệt tuy nhiên cũng gây ra nhiều vấn đề phức tạp. Mạng tác động tới đời sống tinh thần của xã hội do có tính tương tác lớn, do đặc thù tự do đưa thông tin lên mà không bị khống chế kiểm soát, do một bộ phận người sử dụng chưa trau dồi được vốn văn hóa mạng, chưa trở thành những công dân mạng văn minh, có ý thức, thậm chí còn để cho các thế lực xấu theo đuổi, dẫn dắt với mục đích không trong sáng, không lành mạnh. Vì là một ứng dụng siêu việt, nên ứng xử như thế nào với MXH đã là vấn đề lớn của cộng đồng quốc tế chứ không chỉ riêng nước ta. Thế giới người ta cũng bàn thảo nhiều, một số quốc gia muốn ban hành các quy định chặt chẽ nhưng chưa đem lại kết quả. Tuy nhiên cũng có nước đã có được cách làm hiệu quả. Thí dụ, quản lý được MXH ở một đất nước có tới 1,4 tỷ dân cực kỳ khó khăn nhưng Trung Quốc đã xây dựng được MXH riêng. Mặc dù vậy không phải quốc gia nào cũng thành lập được MXH của riêng mình. Phải khẳng định là cần quản lý MXH, nhưng quản lý theo cách thức nào thì khó vì chúng ta chưa hoàn thiện các công cụ điều tiết được.
Bà Trần Lệ Thùy, Giám đốc Trung tâm Sáng kiến truyền thông và phát triển: Theo tôi được biết, ở các nước phát triển, MXH được quản lý bằng luật pháp. Có nhiều luật được áp dụng đối với MXH như luật bản quyền, luật chống phân biệt người tàn tật, luật chống spam, luật bảo vệ dữ liệu, luật bảo vệ quyền riêng tư của trẻ em, luật chống lừa đảo và lạm dụng máy tính, luật quyền riêng tư trong truyền thông điện tử…Do MXH là hiện tượng mới và phát triển nhanh nên các nước cũng thường xuyên có các tranh luận và sửa đổi về luật pháp cùng các quy định để phù hợp hơn với sự thay đổi về quan điểm và cách sử dụng MXH.
Luật sư, Thạc sĩ Đào Ngọc Lý, Chủ tịch Hội đồng thành viên kiêm Giám đốc Công ty Luật Đào Ngọc Lý (Đoàn Luật sư thành phố Hà Nội): Một trong những bức xúc nhất mà MXH gây nên hiện nay chính là hiện tượng người sử dụng dùng MXH làm kênh truyền thông tung tin giả để bôi nhọ, vu khống tổ chức, cá nhân theo dụng ý riêng của họ. Những hành vi vu khống, bôi nhọ hoặc "bóc phốt" vô căn cứ trên MXH đều là những hành vi sai trái, vi phạm đạo đức và cần được ngăn chặn, xử lý kịp thời. Những hành vi sai trái này nếu gây hậu quả nghiêm trọng, hay nói chính xác là nếu có đủ bốn yếu tố cấu thành tội phạm thì có thể phạm vào một trong các tội danh được quy định trong Bộ luật Hình sự năm 1999 (đã được sửa đổi, bổ sung năm 2009) như sau: Tội vu khống (Điều 122); Tội làm nhục người khác (Điều 121); Tội đưa hoặc sử dụng trái phép thông tin trên mạng máy tính, mạng viễn thông, mạng internet (Điều 226); Tội truyền bá văn hóa phẩm đồi trụy (Điều 253); Tội lợi dụng các quyền tự do dân chủ xâm phạm lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của tổ chức, công dân (Điều 258). Ngoài ra, những hành vi cố tình đưa thông tin sai lệch trên mạng máy tính, mạng internet, mạng viễn thông, trong một số trường hợp nhất định cũng có thể phạm vào một số tội khác như Tội tuyên truyền chống Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (Điều 88); Tội xúc phạm Quốc kỳ, Quốc huy (Điều 276),v.v. Người chơi mạng trước khi tạo lập cho mình một tài khoản riêng trên MXH cần phải nắm rõ những điều đó để tránh các hành vi vi phạm pháp luật dù là vô tình hay cố ý.
Để quản lý MXH hiệu quả phụ thuộc chủ yếu vào ý thức, văn hóa của người sử dụng mạng. Nhưng để tôi luyện nên ý thức của người sử dụng MXH, hình thành nên một cộng đồng mạng văn minh chắc chắn không phải chuyện của ngày một ngày hai, nhìn từ thực tế hiện nay mà cần nhiều hơn các giải pháp mạnh?
Nhà báo Hồ Quang Lợi: Trước hết cần chiến lược chỉ đạo tổng thể của Đảng, Nhà nước, từ đó ban hành những giải pháp quyết định. Làm lành mạnh hóa MXH cần phải có ba điều kiện: thứ nhất là hoàn thiện chủ trương chính sách, thứ hai là hạ tầng kỹ thuật và điều kiện quan trọng nhất, có yếu tố quyết định nhất: văn hóa của người tham gia MXH, ý thức trách nhiệm của từng cá nhân với cộng đồng, với xã hội. Điều kiện thứ ba là cái cần làm ngay, làm quyết liệt khi chưa có một hệ thống chính sách pháp luật đầy đủ và hạ tầng kỹ thuật hoàn chỉnh. Cho dù sau này nếu Việt Nam có xây dựng được một MXH riêng thì ý thức của người sử dụng trong thời đại bùng nổ thông tin vẫn phải được đặt lên hàng đầu. Xây dựng văn hóa chuẩn mực cho các cư dân mạng là yếu tố tối quan trọng. Mỗi cá nhân phải có một khả năng nhận thức đầy đủ, trách nhiệm xã hội đầy đủ mới có thể đối diện với ngồn ngộn thông tin được tung lên mạng. Trong cuộc chiến chống lại tin giả, tin fake trên MXH và hình thành nên những công dân mạng văn minh, thì báo chí có vai trò quan trọng bậc nhất. Báo chí phải tương tác được với MXH, không bao giờ được đẩy mình vào thế đối lập với MXH. Báo chí có thể sử dụng thông tin trên MXH nhưng phải kiểm chứng. Kiểm chứng thông tin, đưa ra các thông tin chính xác, trung thực, khách quan, kịp thời là thế mạnh của báo chí khi đặt bên cạnh MXH. Người dân có xu hướng để cho những thông tin trên MXH dẫn dắt, định hướng, một bộ phận không nhỏ người đọc bị hút theo MXH và tin vào những thông tin sai, nhiều khi còn lệch lạc với dụng ý xấu. Vậy kiểm chứng thông tin là cách để báo chí chính thống phản bác lại các thông tin sai trên mạng, và hướng bạn đọc theo những thông tin chính thống. Tôi cũng nghĩ rằng chúng ta đã có nhiều bộ luật quy định cụ thể về các tội danh liên quan, vậy bất cứ cá nhân, tổ chức nào dùng MXH để bôi nhọ, vu cáo, gây tổn hại đến quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức khác thì tùy từng mức độ, cần xử lý nghiêm, thậm chí có thể xử lý hình sự theo quy định của pháp luật.
Luật sư Đào Ngọc Lý: Tôi cũng nghĩ thế. Báo chí là kênh cần thiết góp phần xây dựng văn hóa giao tiếp MXH. Để những người sử dụng MXH thật sự là những công dân mạng văn minh, có ý thức, biết sử dụng MXH đúng pháp luật thì bản thân họ phải là công dân tốt, có văn hóa và đặc biệt là am hiểu kiến thức pháp luật có liên quan, thí dụ như Luật An toàn thông tin mạng (có hiệu lực thi hành từ 1-7-2016), Luật Giao dịch điện tử (có hiệu lực thi hành từ 1-3-2006), Bộ luật Dân sự (có hiệu lực thi hành từ 1-1-2017), v.v. Nếu không hiểu biết pháp luật, mỗi công dân mạng hoàn toàn có thể vô ý gây ra những sai phạm mà rất khó lường được hậu quả và đã có nhiều dẫn chứng trong thực tế. Tôi cũng đồng tình với quan điểm là khi bị xâm hại đến quyền và lợi ích hợp pháp, công dân mạng có thể khởi kiện đối tượng gây thiệt hại cho mình ra tòa. Trong một xã hội văn minh thì mọi hành vi gây thiệt hại cho người khác đều phải được xem xét, xử lý đúng mức và kịp thời. Điều này rất quan trọng, giúp công dân có ý thức và cẩn trọng hơn trong giao tiếp cũng như trong việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Tôi có một minh chứng rất ấn tượng khi sang công tác tại Bộ Tư pháp của Cộng hòa liên bang Đức. Sau khi tham dự một phiên tòa tại Berlin, vị chủ tọa đã trao đổi với tôi về một vụ án đơn giản nhất đã được thụ lý và giải quyết, đó là trường hợp một phụ nữ kiện người hàng xóm của mình ra tòa về việc người hàng xóm đã không quét sạch tuyết khiến bà ấy đi bộ qua bị trượt chân ngã. Tôi nghĩ, tổn thất của người phụ nữ này, nếu ở Việt Nam thì sẽ được coi là không đáng kể, nhưng các nước phát triển họ vẫn đưa ra tòa để xem xét và giải quyết một cách công bằng theo quy định của pháp luật.
Bà Trần Lệ Thùy: Xây dựng cộng đồng MXH văn minh, có ý thức là đòi hỏi tất yếu. MXH có thể mang lại rất nhiều điều tốt đẹp, như kết nối, chuyển tải thông tin nhanh chóng và tương tác trong thời gian thực. Một số cộng đồng mạng lớn ở Việt Nam đang được xây dựng dựa trên nền tảng chính trực và ý thức hỗ trợ cộng đồng xuyên suốt nên thu hút được cộng đồng lớn và phát triển bền vững. Tuy nhiên, do các quy định luật pháp và ý thức về cách sử dụng MXH chưa đầy đủ, nên cần có nhiều hoạt động nâng cao nhận thức khi sử dụng MXH hơn nữa. Thí dụ như thông tin như thế nào là nội dung phân biệt giới tính, người tàn tật, quyền riêng tư, bản quyền... đều phải được minh định để làm căn cứ thực thi trong thực tế đời sống...
