Vô tư gian lận
Sáng 6-6, Công an thành phố phối hợp Chi cục Quản lý thị trường Hà Nội bất ngờ kiểm tra hành chính cơ sở Trọng Dũng ở An Hạ, An Thượng, Hoài Ðức (Hà Nội) phát hiện 21 cột bơm xăng (CBX) mi-ni đã thành phẩm và đang trong quá trình hoàn thiện. Cấu tạo của mỗi CBX mi-ni gồm ba phần: bình chứa bằng tôn dung tích khoảng 35 lít, pít-tông bơm xăng và bình thủy tinh có vạch chia định lượng. Theo tường trình, ông Dương Công Dũng đã mua CBX mi-ni trong chuyến đi miền nam năm 2008 và mày mò nghiên cứu, cải tiến mẫu mã, lắp ráp thành phẩm.
Trên vỏ bình chứa CBX được sơn xanh và dán lô-gô Công ty Xăng dầu Petrolimex, thực chất là "chiêu bài" để trấn an tâm lý khách hàng. Tuy nhiên, ông Dũng lại lý giải, đơn thuần chỉ dán cho đẹp! Ông ta cũng bao biện rằng, tự mình cảm thấy như thế là đủ tiêu chuẩn về an toàn PCCC. Riêng về vạch định lượng trên bình thủy tinh, tùy theo yêu cầu "ăn gian" của người đặt (thông thường bớt xén khoảng 10-20%/lít xăng) mà ông Dũng chia vạch. Mỗi tháng, cơ sở này xuất xưởng hàng chục CBX mi-ni, giá trung bình một triệu đồng/chiếc. Theo lời ông Dũng trình bày, khi tiến hành sản xuất cũng muốn xin kiểm định, nhưng tìm hiểu thủ tục, được giải thích là phức tạp bởi CBX mi-ni không nằm trong danh mục kiểm định, nên thôi và vẫn tiến hành chế tác.
Nhiều cơ sở sản xuất khác cũng cho "ra lò" các CBX mi-ni, tỏa đi khắp nẻo đường trong cả nước từ thành phố lớn như Hà Nội, TP Hồ Chí Minh; ở các tỉnh đồng bằng như Nam Ðịnh, Bắc Giang, Bắc Ninh, lên tận miền núi như Lai Châu, Lạng Sơn... Các chủ bán lẻ xăng cũng ưa chuộng dùng vì quy trình vận hành trơn tru, thuận tiện, đỡ cách rách hơn đong xăng bằng chai, lọ, can... Người bán bơm xăng từ bình chứa lên bình thủy tinh, thông qua dây dẫn bằng cao-su và súng bơm xăng, xăng sẽ được đổ vào xe cho khách. Tuy nhiên, theo phản ánh của nhiều khách hàng, bất đắc dĩ không may lỡ độ đường hết nhiên liệu mới mua xăng ở CBX mi-ni. Giá bán tùy vào chủ quán, thường chênh vài nghìn đồng so với giá ở các cây xăng được cấp phép hoạt động; nhất là vào ban đêm, ngày lễ Tết còn cao hơn nhiều. "Không biết họ có bơm đủ hay lại bán xăng rởm pha tạp chất, không khéo tiền mất, tật mang", anh Nguyễn Văn Duẩn lo âu khi vừa phải mua xăng từ cây xăng mi-ni ở đại lộ Thăng Long (Hà Nội).
Thông thường, khách hàng chỉ căn cứ những vạch ở bình thủy tinh của CBX mi-ni mà không hề biết, những thông số đó đã bị thiết kế sai. Ngoài ra, còn chiêu gian lận nữa là bóp mạnh súng bơm xăng rồi đến khi gần bơm xong thả ra, để xăng lưu lại trong dây dẫn. Dây càng dài, tiết diện càng lớn thì "ăn" càng nhiều. Không chỉ những người bán xăng lẻ kiếm lời từ gian lận, nhiều "trùm" cung cấp xăng cũng hốt bạc. Vũ Xuân Ngự ở phường Yên Thế, TP Plây Cu (Gia Lai) đã mua 17 CBX mi-ni giao cho các cửa hàng tạp hóa ở huyện Chư Pah và TP Plây Cu. Khi đổ xăng cho các cửa hàng này, Ngự căn cứ vào vạch đo trên bình (mỗi lít thực chất chỉ có 0,81 lít) để ăn gian. Tuy nhiên, quái chiêu này đã bị vạch trần.
CBX mi-ni còn có biệt hiệu là "bom" xăng vì nguy cơ cháy nổ luôn nhãn tiền. Những hôm nắng nóng, "bom" xăng trở mình. Xăng ở bình chứa nở ra, áp suất tăng, nên không cần bơm cũng tự trào lên bình thủy tinh và bốc hơi. Lo ngay ngáy "bom xăng" khai hỏa, người bán dùng phương pháp thủ công như lấy khăn ướt quấn quanh bình chứa để làm mát, không vặn chặt nắp bình chứa, nhỡ không may xảy ra hỏa hoạn, chữa cháy rất thô sơ như dùng cát hoặc bình cứu hỏa. Thực tế, đã xảy ra nhiều vụ cháy do bất cẩn khi sang chiết xăng để bán lẻ. Nhiều địa phương tuyên truyền, nhắc nhở, yêu cầu các hộ kinh doanh tự nguyện không bán bằng CBX mi-ni, kiểm tra, xử phạt và tịch thu cột bơm nhưng tình hình vẫn chưa được cải thiện.
Xóa sổ hay cho tồn tại?
Xăng dầu là nhiên liệu chứa nhiều chất độc hại đối với sức khỏe con người và có nguy cơ cháy nổ cao. Bởi vậy, những quy định đối với cửa hàng bán lẻ xăng dầu rất nghiêm ngặt. Theo Nghị định 84/2009/NÐ-CP, các cửa hàng xăng dầu được cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện kinh doanh phải đáp ứng: địa điểm cửa hàng phù hợp với quy hoạch được phê duyệt; được xây dựng và có trang thiết bị đúng quy định hiện hành; cán bộ quản lý, nhân viên trực tiếp kinh doanh phải được đào tạo nghiệp vụ về kỹ thuật an toàn phòng cháy, chữa cháy và bảo vệ môi trường theo quy chuẩn. Nhưng trên thực tế, các cây xăng mi-ni không tuân thủ bất cứ quy định nào.
Việc xuất hiện CBX mi-ni bốn năm qua đặt ra vấn đề mang tính pháp lý: không nằm trong danh mục kiểm định có được phép sản xuất và lưu hành hay không? Theo quy định, phương tiện đo lường trong mọi lĩnh vực phải kiểm định, nhưng CBX mi-ni không có tên trong danh mục nên cơ quan chức năng về đo lường từ chối kiểm định. Trong khi đó, cơ quan cấp phép kinh doanh buộc phải cấp phép cho người xin sản xuất CBX mi-ni (do yêu cầu thực tiễn cuộc sống), nhưng vẫn phải ghi là chỉ được lưu hành và chấp hành đúng quy định của pháp luật. Chiều theo các quy định, quản lý thị trường chỉ xử phạt, chứ không đủ thẩm quyền để cấm sản xuất. Và cái vòng "luẩn quẩn" ấy vẫn tiếp diễn khi không cơ quan nào nhận trách nhiệm quản lý và thực tế vẫn tồn tại tình trạng coi việc sản xuất CBX mi-ni không có giấy phép là điều...được phép!
Những CBX mi-ni vẫn đang rất thịnh hành tại miền quê, vùng sâu, vùng xa, bởi nơi đây lượng phương tiện ít, giao thông đi lại khó khăn, các doanh nghiệp không đầu tư xây dựng nhiều cây xăng tiêu chuẩn, chưa bảo đảm phục vụ nhu cầu dân sinh. Việc có hay không cho CBX tồn tại cần tính toán kỹ. Nếu cho tồn tại, cần thiết phải có quy chế quản lý chặt chẽ về đo lường và chất lượng, bảo đảm an toàn PCCC với CBX mi-ni, vì sự an toàn và quyền lợi người dân. Nếu dẹp bỏ, cần nhanh chóng mở rộng mạng lưới cửa hàng, đại lý kinh doanh xăng dầu đáp ứng kịp thời nhu cầu tiêu dùng của người dân.
* Ông Nguyễn Ðắc Lộc, Phó Chi cục trưởng Quản lý thị trường TP Hà Nội: Nhiều khả năng các CBX mi-ni pha thêm chất phụ gia để tăng lợi nhuận. Mặt khác, CBX được làm thô sơ nên khả năng gian lận rất dễ xảy ra. Lực lượng QLTT Hà Nội sẽ tăng cường kiểm tra, xử lý để giảm bớt nạn bán xăng dầu "chui" của cây xăng mi-ni.
* Ông Nguyễn Xuân Hưng, Phòng CSÐT tội phạm về QLKT và CV Công an Hà Nội: Việc lưu thông CBX mi-ni bán lẻ xăng trên thị trường có vi phạm định lượng, chất lượng, các cơ quan chức năng cũng né kiểm tra vì mức phạt quá cao (hàng chục triệu đồng, thậm chí tối đa 100 triệu đồng), người bán sẵn sàng "bỏ của chạy lấy người" vì không có tiền nộp phạt, gây lúng túng trong xử lý.
