Người Tsaatan là một dân tộc thiểu số sống du mục dọc theo biên giới phía bắc Mông Cổ. Họ sống trong lều bên cạnh gia súc của mình và về cơ bản, nền kinh tế của Tsaatan là tự túc. Sự phát triển về nông nghiệp của Mông Cổ ở khu vực phía bắc còn khá hạn chế do địa hình chủ yếu là cao nguyên và sa mạc, kèm khí hậu khắc nghiệt khiến đất đai bạc màu và hạn chế chăn thả gia súc. Bởi vậy, các gia đình Tsaatan di chuyển theo mùa với đàn gia súc để tìm đồng cỏ và đặc biệt là thu hoạch hạt thông, món ăn truyền thống nổi tiếng của Mông Cổ.
Những khu rừng thông, tiếng địa phương gọi là “tajga”, đã đem lại nguồn lợi không nhỏ cho người dân du mục. Các gia đình Tsaatan thường thu lượm hạt thông mỗi mùa thu để nướng trên lửa. Theo anh Enkhbaatar, một hướng dẫn viên du lịch kiêm người thu lượm hạt thông cho biết, người dân Tsaatan sẽ thu hoạch quả thông trên cây hoặc những quả rơi rụng trong các chuyến đi rừng. Sau đó, quả thông được phân loại, nghiền bằng máy để lấy hạt và những nhà buôn sẽ thu mua để mang về Thủ đô Ulan Bator. Món ăn này sẽ được ướp hương vị thơm ngon, hấp dẫn không chỉ với người Tsaatan mà còn nổi tiếng tại thành phố. “Hạt thông là món ăn ngon khó quên và đặc sản nổi tiếng ở Mông Cổ”, Byambaa - một chủ quán bán hạt thông tại Ulan Bator cho biết.
Sinh ra và lớn lên trong khu rừng tại tỉnh Khentii, nằm ở phía đông bắc Ulan Bator, chị Byambaa từ nhỏ đã phải giúp cha làm sạch, nấu và bán hạt thông để có thêm thu nhập. Ngày nay, chị tiếp tục kinh doanh hạt thông và thu nhập phần lớn từ xuất khẩu sang Trung Quốc. Cách chế biến hạt thông truyền thống là nướng trong một chảo lớn không có dầu, muối hoặc gia vị. Hạt khô khi chín sẽ có mầu nâu sáng bóng như hạt cà-phê. Người Mông Cổ có thể thu hoạch khoảng 25 kg mỗi năm để dùng trong gia đình, nhưng đối với các cửa hàng như của Byambaa thì nguồn hạt thông chủ yếu dựa vào các nhà cung cấp lớn như chị Samjmiatav Azjargal.
Chồng và các anh em của Azjargal dành cả mùa thu đi qua các tỉnh Khentii, Selenge, Khovsgol và Zarkhan ở phía bắc Mông Cổ để chọn mua những hạt thông tốt nhất. Theo Azjargal, hạt thông sẽ xuất hiện vào tháng 8 và chín rụng vào khoảng giữa tháng 10. Hạt thông bây giờ là nguồn thu lợi của nhiều doanh nghiệp lớn, bởi vậy nhiều người phải thu mua sớm mới có thể cạnh tranh. “Hiện tại tôi cũng phải đi thu mua bắt đầu từ tháng 8 và hạt thông sẽ được lưu trữ ở nơi khô ráo để bán trong suốt năm”, Azjargal chia sẻ.
Hạt thông được bày bán khắp nơi tại Mông Cổ. Ảnh: WORLD PRESS
Giá các loại hạt thông đã nấu chín khoảng 5 USD/kg. Hạt thông đã lột vỏ sẽ đắt gấp ba lần vì hầu hết mọi người đều ưa chuộng cách ăn như vậy. Theo kinh nghiệm của mình, Azjargal cho rằng mùa thu hoạch hạt thông sẽ đến sau chu kỳ ba năm nhưng giá vẫn sẽ ở mức cao trong mùa đông năm 2018.
Mặc dù giá không rẻ nhưng hạt thông vẫn là món ăn ưa thích của mọi tầng lớp người dân Mông Cổ. Nguồn lương thực chủ yếu của họ là thịt, sữa và phô-mai do đàn gia súc cung cấp. Tuy nhiên, đây là chế độ ăn giàu chất đạm và chất béo, thiếu vitamin và khoáng chất từ trái cây và rau củ. Chính vì thế, hạt thông đã trở thành món ăn quan trọng giúp cân bằng chế độ dinh dưỡng. Hạt thông là nguồn cung cấp nhiều vitamin cần thiết và axit béo không bão hòa, một chất có thể giảm cholesterol trong máu cũng như nguy cơ mắc bệnh tim mạch.
