1/ Cầm cuốn “Nhật ký Nguyên Hồng” (NXB Trẻ, tháng 11-2018) trên tay, không khỏi giật mình vì hóa ra, những gì ta thấy về một Nguyên Hồng với “Bỉ vỏ”, “Những ngày thơ ấu”, “Cửa biển”… chỉ giống như “phần nổi” của một tảng băng. Còn có một phần khác, vẻ như chìm khuất, đó là những cuốn sổ nhật ký, những di cảo ông để lại.
36 năm kể từ ngày nhà văn Nguyên Hồng bất ngờ qua đời, các con gái ông là dịch giả Nguyễn Thị Thanh Thư và Nguyễn Thị Nhã Nam đã quyết định công bố một phần quan trọng những trang nhật ký được Nguyên Hồng viết từ năm 1941- khi ông mới đến với cách mạng, cho tới năm 1982 - với cuốn sổ nhật ký mà nhà văn mới kịp ghi ở trang đầu “Nguyên Hồng, 16-4-1982” (chỉ ít ngày sau, ngày 2-5-1982, nhà văn Nguyên Hồng đột ngột ra đi ở tuổi 64). Cuốn sách dày tới 650 trang khổ 15,5x23 cm, được lựa lọc từ rất nhiều cuốn sổ tay của Nguyên Hồng, nhiều trang bị mờ, bị ướt, hoặc bị mối xông…
Là người dành nhiều thời gian cũng như cả sự đắn đo để công bố nhật ký của cha mình, dịch giả Nguyễn Thị Thanh Thư chia sẻ: “Suốt gần nửa năm, từ khi bắt tay làm cuốn “Nhật ký Nguyên Hồng”, tôi đã sống trong không khí tràn ngập những con chữ của cha tôi, và từ những con chữ đó là những đoạn đời của ông, căng phồng những vất vả, lo toan, những đam mê, sướng vui và buồn tủi…”.
Không chỉ là tác giả của những cuốn tiểu thuyết đồ sộ về những người cần lao, với ngòi bút thường nghiêng về những phận người yếu thế, bần cùng trong xã hội, nhà văn Nguyên Hồng còn là người có đời sống nội tâm phong phú. Ông giữ thói quen ghi nhật ký rất đều, như là một hoạt động bắt buộc hằng ngày. Tất nhiên, lúc thong thả, ngòi bút của ông viết kỹ lưỡng, dạt dào cảm xúc; khi vội, ông thuần túy ghi lại sự kiện, cuộc gặp một cách ngắn gọn, với thời gian, địa điểm và tên người, thậm chí không quá quan tâm đến câu cú, chính tả… “Qua những trang nhật ký của ông, hiển hiện cả một thời đại, sống động và chân thật. Đặc biệt là đời sống văn nghệ của đất nước trong suốt hơn nửa đầu thế kỷ 20. Qua những trang nhật ký này, chúng ta có thể phần nào biết được các nhà văn thế hệ ấy, họ đã sống và viết như thế nào”, dịch giả Thanh Thư chia sẻ.
2/ Dù chỉ gói gọn trong hơn 40 năm, nhưng những dòng nhật ký Nguyên Hồng để lại vẫn cho thấy nhiều câu chuyện văn nghệ của một thời, nhiều nghĩ suy day dứt của ông với nghề viết, cũng như quan niệm văn chương của ông.
Nhật ký Nguyên Hồng cũng cho thấy sự tha thiết của ông với đời sống, với bạn hữu, và đặc biệt là những người thân trong gia đình. Ngày 30-10-1954, Nguyên Hồng dặn mình: “Tôi sẽ viết một loạt bài về những anh em bạn viết đã khuất, giới thiệu đầy đủ hơn, để cố làm nổi lên hình ảnh những trí thức chiến đấu của cách mạng và kháng chiến”.
Bên cạnh đó, những ghi chép còn cho thấy sự có mặt của ông trong nhiều bước ngoặt của đời sống văn nghệ nước nhà, từ Đề cương Văn hóa của Đảng năm 1943 hay những ngày cải cách ruộng đất ở Hải Phòng năm 1956, rồi kháng chiến chống đế quốc Mỹ và những ngày Mỹ ném bom rải thảm Hà Nội, Hải Phòng…
Lý giải vì sao chỉ công bố những trang nhật ký của Nguyên Hồng bắt đầu từ năm 1941, dịch giả Thanh Thư thừa nhận, đến thời điểm này, chị cũng mới chỉ có trong tay những ghi chép của cha mình từ thời điểm đó. Trước đó, nhà văn Nguyên Hồng có viết nhật ký hay không là một câu hỏi mà chính những người thân trong gia đình nhà văn Nguyên Hồng cũng đang mong chờ được những bạn văn của ông, các nhà nghiên cứu, sưu tập cùng chia sẻ.
