Dự án không chỉ góp phần cải thiện môi trường sống ở nông thôn mà còn mở ra hướng đi bền vững trong phát triển nông nghiệp hữu cơ.
Phân loại rác từ nông hộ
Trước khi có dự án, rác thải sinh hoạt và phụ phẩm nông nghiệp ở nhiều nơi thường bị vứt bừa bãi, đốt bỏ, gây ô nhiễm và ảnh hưởng sức khỏe con người. Sau đó, 9 xã của tỉnh Đồng Tháp đã tham gia dự án, mở ra cách làm mới về việc phân loại, xử lý và tận dụng rác thải hữu cơ.
Từ tháng 7/2022 đến 3/2025, dự án đã triển khai 33 lớp tập huấn, với gần 1.000 lượt nông dân tham dự, tìm hiểu các kỹ thuật lên men phụ phẩm làm thức ăn chăn nuôi, nuôi gà trên đệm lót sinh học, ủ phân hữu cơ, nuôi sâu canxi và trùn quế…
Bằng hình thức “cầm tay chỉ việc”, cán bộ kỹ thuật đã giúp bà con nông dân tiếp thu dễ dàng và thực hành ngay tại hộ gia đình.
Sau thời gian tập huấn, dự án đã triển khai được 450 mô hình xử lý rác thải hữu cơ trên địa bàn 9 xã. Trong đó, mỗi xã thực hiện 10 mô hình cho mỗi loại kỹ thuật gồm: ủ phân hữu cơ từ phụ phẩm cây trồng, lên men phụ phẩm làm thức ăn chăn nuôi, nuôi gà trên đệm lót sinh học, nuôi sâu canxi và nuôi trùn quế.
Đáng chú ý, nhiều hộ đã tận dụng nguồn rác thải sinh hoạt, phụ phẩm nông nghiệp để tạo nguồn thức ăn bổ dưỡng cho vật nuôi và phân hữu cơ cho cây trồng nhằm giảm chi phí đầu vào.
Ông Nguyễn Văn Chông, ngụ xã Long Hưng, tỉnh Đồng Tháp chia sẻ: “Nhờ được hướng dẫn mô hình nuôi sâu canxi, tôi vừa có thêm nguồn thức ăn dinh dưỡng cho gà, vịt, cá và vừa có thu nhập từ nhân giống sâu. Từ chỗ làm ăn bấp bênh, gia đình giờ đây có nguồn thu ổn định hơn.”
Theo Hội Nông dân tỉnh Đồng Tháp, các tổ, nhóm nông dân tham gia dự án rất tích cực. 65 thành viên thường xuyên sinh hoạt định kỳ để trao đổi kinh nghiệm, hỗ trợ nhau về kỹ thuật, cùng giám sát việc phân loại và xử lý rác. 54 thành viên thuộc các tổ thu gom rác ở 9 xã đã tận dụng rác thải từ chợ, quán ăn để làm nguồn thức ăn nuôi sâu canxi, góp phần giảm áp lực rác thải cho cộng đồng.
Đồng thời, dự án đã hỗ trợ 9 máy băm phụ phẩm công suất lớn và 18 thùng rác cho các điểm công cộng, giúp hoạt động xử lý rác hiệu quả hơn. Các cuộc tuyên truyền của dự án cũng thu hút 720 đại biểu tham dự, góp phần lan tỏa nhận thức đến nhiều hộ dân trong và ngoài dự án.
Hiệu quả từ phụ phẩm trong nông nghiệp
Điều dễ nhận thấy là các mô hình xử lý rác thải hữu cơ không chỉ giải quyết vấn đề môi trường mà còn trực tiếp nâng cao hiệu quả sản xuất nông nghiệp. Rác thải hữu cơ sau khi xử lý trở thành phân compost hoặc phân trùn quế. Đây là nguồn dinh dưỡng sạch, cải tạo đất, giúp cây trồng sinh trưởng tốt, giảm phụ thuộc phân bón hóa học.
Trong chăn nuôi, sâu canxi và trùn quế đã trở thành nguồn thức ăn giàu đạm, giúp gà, vịt, cá… phát triển nhanh, thịt thơm ngon, dễ tiêu thụ. Nuôi gà trên đệm lót sinh học không chỉ giảm mùi hôi mà còn hạn chế dịch bệnh, tiết kiệm chi phí thuốc thú y. Đây chính là nền tảng quan trọng để hướng tới sản xuất hữu cơ, xu thế đang được thị trường ưa chuộng.
Tính đến nay, toàn tỉnh Đồng Tháp đã có thêm 46 mô hình được nhân rộng ngoài phạm vi dự án. Dù còn một số mô hình chưa thành công do điều kiện kỹ thuật hoặc thời tiết nhưng đa số hộ tham gia đều phấn khởi, tiếp tục áp dụng. Nhiều hộ đánh giá mô hình vừa mang lại lợi ích kinh tế, vừa tạo môi trường sống trong lành cho gia đình và cộng đồng.
Sự lan tỏa của dự án còn đến từ các hoạt động tham quan học tập, với 222 nông dân đã được trực tiếp đến xem mô hình đạt hiệu quả. Nhờ đó, nhiều hộ mạnh dạn thử nghiệm mô hình mới và bước đầu gặt hái thành công.
Điển hình hộ ông Phạm Văn Ba, ngụ xã Mỹ Thành, tỉnh Đồng Tháp. Sau khi tham quan các mô hình thực tế, ông đã mạnh dạn áp dụng mô hình nuôi sâu canxi từ phụ phẩm nông nghiệp. Với diện tích khoảng 40 m², mỗi đợt nuôi chỉ cần 100g trứng giống, sau 30 ngày có thể thu được từ 150-200kg sâu trưởng thành.
Ông Ba cho biết: “Sâu canxi là nguồn thức ăn rẻ và bổ dưỡng cho đàn vịt, cá của gia đình. Nhờ đó, tôi giảm được khoảng 30% chi phí mua thức ăn công nghiệp, tiết kiệm hàng chục triệu đồng mỗi năm. Vật nuôi khỏe mạnh, ít bệnh tật, thịt thơm ngon và dễ tiêu thụ hơn.”
Không chỉ giảm chi phí, mô hình nuôi sâu canxi còn giúp đàn vật nuôi của ông Ba phát triển nhanh, rút ngắn thời gian nuôi. Bởi, sâu canxi có hàm lượng dinh dưỡng cao, đặc biệt là protein thô chiếm tới 70%. Đây là một nguồn thức ăn lý tưởng cho gia cầm, thủy sản.
Có thể nói, sau gần 3 năm, dự án đã tạo ra bước chuyển biến tích cực trong nhận thức và hành động của nông dân. Rác thải hữu cơ giờ đây không còn bị xem là “vấn đề” mà trở thành “nguồn lực” phục vụ sản xuất. Từ xử lý rác thải, dự án đã mở ra cánh cửa mới cho nông nghiệp hữu cơ, hướng đi bền vững, phù hợp xu thế phát triển xanh.
Hội Nông dân tỉnh Đồng Tháp cho biết, để duy trì và nhân rộng mô hình, các cấp hội sẽ tăng cường tập huấn, hỗ trợ kỹ thuật, cung cấp chế phẩm sinh học và trang thiết bị cho nông dân; lồng ghép hoạt động xử lý rác thải và nông nghiệp hữu cơ vào các chương trình mục tiêu quốc gia về nông thôn mới, thích ứng biến đổi khí hậu.
Với quyết tâm của cả hệ thống chính trị và sự đồng lòng của nông dân, tỉnh Đồng Tháp đã trở thành điểm sáng trong phát triển nông nghiệp hữu cơ, thân thiện môi trường. Thành công của dự án cũng là bài học kinh nghiệm để nhiều địa phương khác học tập, cùng chung tay vì một nền nông nghiệp xanh-sạch -bền vững.
