Tiếc thay, đó cũng là bài báo cuối cùng của ông đăng trên ấn phẩm Nhân Dân cuối tuần, khép lại một hành trình cầm bút nhiều ấn tượng của người cộng tác viên đặc biệt Vũ Khoan.
Nhiều độc giả còn nhớ, mở đầu bài báo ấy, với bút danh Lê Diệu Cầm, ông viết: "Quý đầu của mỗi năm luôn mang theo mình di sản của năm trước, đồng thời định hình sự tiến triển trong cả năm mới. Bởi vậy, chúng ta có thể điểm lại những nét nổi bật của quý I, từ đó hình dung về biến chuyển trong những tháng còn lại của năm 2023 này". Tiếp đó là những phân tích sắc sảo với góc nhìn riêng về tình hình trong nước và quốc tế, nhất là vấn đề kinh tế, đối ngoại, từ đó ông đưa ra quan điểm, dự báo, cả những khuyến nghị chính sách ở tầm vĩ mô, chiến lược.
Đã nhiều năm nay, những người làm Báo Nhân Dân và đông đảo bạn đọc yêu thích, chờ đón những bài viết của ông với tên tác giả được ký giản dị Vũ Khoan, hoặc đôi lúc là Lê Diệu Cầm, mà không kèm theo bất kỳ chức danh nào, dù ông đã kinh qua nhiều chức vụ quan trọng được Đảng, Nhà nước và Nhân dân giao phó.
Nhớ ông, nhiều kỷ niệm ấn tượng khi chúng tôi mời ông viết bài cho những số báo đặc biệt, số Tết… lại ùa về. Thường thì mỗi khi nghe đề xuất, ông nói "dạo này mình mệt, để đấy nghĩ thêm nhé", nhưng rồi đúng hẹn, thậm chí trước hẹn, chúng tôi đã nhận được bài viết. Mặc dù tuổi cao sức yếu, song ông vẫn cần mẫn làm việc với tinh thần trách nhiệm và kỷ luật cao. Riêng điều ấy đã khiến thế hệ trẻ chúng tôi có thêm nguồn cổ vũ mà nỗ lực hơn trong công việc.
Cả một đời ông gắn bó với ngành ngoại giao, là nhà nghiên cứu chiến lược, chuyên gia trong lĩnh vực kinh tế đối ngoại, song với chúng tôi, ông còn là một nhà báo chuyên nghiệp, luôn trách nhiệm với từng câu chữ mình viết ra. Viết rồi, gửi rồi, nhưng chưa hẳn đã xong, ông vẫn theo dõi tiếp, đeo đuổi vấn đề, bám sát diễn biến của tình hình trong nước và thế giới. Thường sau khi gửi bài, ông lại nhắn thêm trong email: "Tình hình diễn biến nhanh, có thể có thay đổi, để nghĩ và nếu cần sẽ bổ sung thêm…". Không ít lần, tác giả Vũ Khoan đã có những điều chỉnh quan trọng vào giờ chót, nhanh nhạy hơn cả cánh phóng viên thời sự-chính trị chúng tôi.
Có lần, khi chúng tôi đến nhà riêng (số 9 Lê Thánh Tông, Hoàn Kiếm, Hà Nội) thăm ông, gửi ông báo biếu và nhuận bút của bài báo mới. Trong câu chuyện, khi nghe chúng tôi trình bày một đề tài mới, ông nói "cháu về tìm thêm một số tài liệu liên quan, để bác đọc nhé". Ở tuổi ngoài tám mươi, đã kinh qua nhiều công việc, chức vụ quan trọng, ông vẫn không ngừng tìm tòi, đọc và nghiên cứu để cập nhật những kiến thức mới.
Trong một lần nói chuyện với sinh viên, nguyên Phó Thủ tướng Vũ Khoan chia sẻ, "tôi ít được học như các bạn và các giáo sư khác, bởi cứ phải làm việc luôn, rồi từ công việc mà rút ra bài học".
Ngay sau khi biết tin ông từ trần, trên nhiều ấn phẩm báo chí và các nền tảng mạng xã hội, người thân, đồng chí, đồng nghiệp, bạn bè trong nước và quốc tế, cả những người dân thường đều bày tỏ niềm thương tiếc ông, một chính khách đáng kính. Qua đó cũng cho thấy chân dung nhà lãnh đạo Vũ Khoan trí tuệ mà gần gũi, nghiêm khắc, trách nhiệm, quyết đoán mà cũng rất đỗi chân thành, tình cảm, cả khi đương chức hay lúc nghỉ hưu.
Chia sẻ với báo chí sau khi nghe tin ông từ trần, GS, TSKH Vũ Minh Giang bày tỏ cảm nhận, nguyên Phó Thủ tướng Vũ Khoan là người có tấm lòng thương dân, nhân hậu đặc biệt, cũng là người đầy tinh thần trách nhiệm và vô cùng trí tuệ.
Còn với Đại sứ Nguyễn Phương Nga, Chủ tịch Liên hiệp các tổ chức hữu nghị Việt Nam, người có nhiều thời gian trực tiếp làm việc với "chú Vũ Khoan", cho biết: Nguyên Phó Thủ tướng Vũ Khoan hội tụ đầy đủ những phẩm chất tốt đẹp của một nhà lãnh đạo, một nhà ngoại giao, có trí tuệ uyên bác, mẫn tiệp đến những ngày cuối cùng của cuộc đời, có bản lĩnh kiên cường, có bộ óc phân tích, tổng hợp sắc sảo hiếm có và năng lực làm việc phi thường, vừa là người hoạch định chiến lược, vừa là người tổ chức, người trực tiếp thực hiện xuất sắc. Và trên tất cả, ông là một nhân cách lớn, một người đã tận tụy cống hiến hết mình cho đất nước, chỉ biết tới công việc, luôn đau đáu, trăn trở làm sao để đất nước hòa bình và phát triển, để người dân có cuộc sống tốt đẹp hơn.
Dù đã nghỉ hưu nhưng ông vẫn thường xuyên được mời đến dự các hội thảo quan trọng. Ở đó, ông luôn bày tỏ sự quan tâm đặc biệt đến thế hệ tương lai của đất nước. Anh Nguyễn Cảnh Bình, người sáng lập Chương trình Đào tạo Lãnh đạo Trẻ ABG (Young Leaders Program) từng mời ông về nói chuyện với các học viên ABG. Những chủ đề ông nói với các học viên trẻ tuổi đều rất thời sự, ngôn ngữ của ông giản dị, tinh tế nhưng nội dung rất sâu sắc, bao quát. "Trong những câu chuyện của ông với sinh viên luôn ẩn chứa nhiều điều day dứt nào đó về sự phát triển của đất nước", anh Bình tâm sự.
Với những đóng góp to lớn cho đất nước, ngày 27/6, tang lễ của ông được cử hành trọng thể theo nghi thức cấp Nhà nước tại Nhà tang lễ quốc gia (số 5 Trần Thánh Tông, Hà Nội), lễ an táng diễn ra cùng ngày tại Nghĩa trang Mai Dịch.
Xin thành kính tiễn biệt ông - người cộng sản Vũ Khoan - người luôn trăn trở những điều nhân dân trăn trở.
