Chiến thắng thần tốc
Vào đầu thế kỷ 20, Sa hoàng Nikolai II với nhiều chính sách bất hợp lý đã đẩy nước Nga vào Chiến tranh Thế giới thứ nhất. Cuộc chiến này khiến nền kinh tế của đế quốc Nga kiệt quệ, công nghiệp, nông nghiệp bị đình trệ, nạn đói xảy ra trên cả nước, đời sống người dân vô cùng cực khổ. Vì thế, phong trào phản đối chiến tranh và đòi lật đổ Sa hoàng diễn ra khắp nơi.
Tháng 2-1917 theo lịch Julius (lịch cũ của Nga), Cách mạng Tháng Hai bùng nổ với nhiều cuộc biểu tình lớn chống chiến tranh và bãi công tập thể. Tiêu biểu, ngày 23-2-1917 theo lịch Julius, nhân Ngày Quốc tế Phụ nữ, hàng nghìn nữ công nhân tại Petrograd đã đình công, xuống đường biểu tình đòi chấm dứt chiến tranh, tăng lương và quyền được bầu cử. Phong trào biểu tình của công nông cũng diễn ra ở nhiều nơi, nhanh chóng chuyển từ tổng bãi công chính trị sang khởi nghĩa vũ trang. Chế độ quân chủ chuyên chế Sa hoàng bị lật đổ. Cách mạng Tháng Hai được coi là cách mạng dân chủ tư sản.
Theo lời kêu gọi của đảng Bolshevik do V.I Lenin lãnh đạo, công nhân và binh sĩ đã thành lập các Xô-viết đại biểu có nhiệm vụ lãnh đạo đất nước. Trong thời gian này, giai cấp tư sản cũng thành lập Chính phủ lâm thời. Sau Cách mạng Tháng Hai, Nga tồn tại hai chính quyền song song do hai lực lượng trên lãnh đạo. Tháng 7-1917, Chính phủ tư sản lâm thời ra lệnh cho binh sĩ xả súng vào đoàn người biểu tình tại Petrograd. Trước tình hình này, lãnh đạo đảng Bolshevik, V.I Lenin xác định cần lật đổ chính quyền tư sản lâm thời, chuyển từ cách mạng dân chủ tư sản sang cách mạng xã hội chủ nghĩa, với khẩu hiệu “Tất cả chính quyền về tay Xô-viết” và “Hòa bình, ruộng đất, bánh mì”. Tháng 10-1917, dưới sự chỉ đạo của V.I Lenin, Hội nghị Ủy ban Trung ương đảng Bolshevik đã họp và thông qua kế hoạch khởi nghĩa vũ trang. Lực lượng Cận vệ Đỏ được thành lập tại các thành phố lớn của Nga, trở thành mũi xung kích của đảng Bolshevik và phong trào cách mạng.
Ngày 6-11-1917, V.I Lenin cùng lãnh đạo đảng Bolshevik đến Cung điện Mùa Đông trực tiếp chỉ đạo cuộc khởi nghĩa vũ trang nhằm lật đổ Chính phủ tư sản lâm thời, thiết lập chính quyền Xô-viết. Các đội Cận vệ Đỏ, binh sĩ trung thành với Xô-viết bắt đầu tiến hành đánh chiếm những cơ sở xung yếu như các tòa nhà chính quyền, trạm điện tín, cầu, trục đường chính, kho vũ khí... Tối 7-11-1917, sau pháo lệnh của chiến hạm Rạng đông, lực lượng này tiến công Cung điện Mùa Đông, nơi cố thủ cuối cùng của Chính phủ lâm thời, bắt giữ các bộ trưởng của Chính phủ này. Lực lượng do đảng Bolshevik lãnh đạo đã giành chiến thắng, lật đổ giai cấp tư sản, lần đầu đưa giai cấp công nhân và nông dân lên nắm chính quyền. Ngay trong đêm đó, chính quyền Xô-viết do V.I Lenin đứng đầu được thành lập. Sau chiến thắng của cuộc nổi dậy ở Petrograd, cuộc đấu tranh vũ trang được tiến hành ở Moscow. Tại đây, các lực lượng cách mạng gặp phải sự kháng cự cực kỳ dữ dội, những trận chiến giằng co diễn ra trên nhiều đường phố. Ngày 15-11-1917, Chính quyền Xô-viết được thành lập tại Moscow.
Lịch sử sang trang
Ngày 8-11, sau khi chính quyền Xô-viết được thành lập, “Sắc lệnh hòa bình” nhằm lên án chiến tranh và “Sắc lệnh ruộng đất” nhằm giải quyết vấn đề ruộng đất cho nông dân là các sắc lệnh đầu tiên được thông qua. Hội đồng Kinh tế quốc dân tối cao được thành lập để xây dựng nền kinh tế xã hội chủ nghĩa. Hội đồng có trách nhiệm xóa bỏ việc chiếm hữu ruộng đất của giới địa chủ, trao lại ruộng đất cho nông dân; đồng thời tiến hành quốc hữu hóa một số nhà máy lớn, thực hiện chính sách ngày làm việc tám giờ, cấm sa thải công nhân bừa bãi... Chính quyền Xô-viết còn thực hiện các biện pháp xóa bỏ tàn tích của chế độ cũ như sự phân biệt đẳng cấp, đặc quyền của giáo hội, thực hiện chính sách nam nữ bình đẳng. Tháng 1-1918, Đại hội Xô-viết toàn Nga lần thứ III khai mạc, thông qua quyết định lịch sử cải tổ nước Cộng hòa Xô-viết Nga thành Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô-viết Liên bang Nga. Liên bang Cộng hòa xã hội Chủ nghĩa Xô-viết sau đó được thành lập.
Đại sứ Đặc mệnh toàn quyền Liên bang Nga tại Việt Nam K.V Vnukov từng khẳng định, kết quả của Cách mạng Tháng Mười Nga là đã thành lập ra nhà nước của công nhân và nhân dân lao động đầu tiên trên thế giới, của giai cấp vô sản Liên bang các nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô-viết. Đại sứ cũng cho biết, nước Nga đã biến đổi một cách căn bản nhờ Cách mạng Tháng Mười, từ một nước nông nghiệp lạc hậu và tồn tại nhiều vấn đề đã trở thành một quốc gia công nghiệp hùng mạnh chỉ sau một thời gian ngắn. Một trong những thí dụ điển hình là trước Chiến tranh Thế giới thứ nhất, hơn nửa dân số Nga không biết đọc, biết viết; tuy nhiên, chỉ một vài năm sau Cách mạng Tháng Mười, tỷ lệ người dân biết chữ đã vươn lên hàng đầu trên thế giới.
Trong một bài viết đăng trên RIA tác giả I. Kharlamov khẳng định, mặc dù một số ý kiến cho rằng Cách mạng Tháng Mười đã mang đến nạn đói, tình trạng vô gia cư, làn sóng chống lại tôn giáo, nhưng không thể phủ định việc chính Liên Xô đã trở thành một quốc gia công nghiệp hùng mạnh. Lần đầu trong lịch sử nhân loại, cụ thể ở Liên Xô, một người lao động làm việc tám giờ một ngày, được trả lương, các phúc lợi xã hội như nhà ở, y học và giáo dục miễn phí.
Giáo sư khoa Lịch sử J.A Getty ở Đại học California (Los Angeles, Mỹ) nhận định, với việc Cách mạng Tháng Mười nổ ra và nước Nga Xô-viết được thành lập, trong lịch sử thế giới lần đầu xuất hiện một kiểu nhà nước mới thi hành chính sách vì lợi ích của người lao động và công bằng xã hội. Tác giả J.A Getty nêu một số thí dụ, như quyền bình đẳng của phụ nữ, quyền làm việc tám giờ/ngày, cấm phân biệt chủng tộc, chống sa thải lao động vô cớ, trợ cấp cho người già và người tàn tật... Ông J.A Getty cũng cho rằng, đây là những chính sách mà các nước phương Tây cùng thời kỳ chưa có. Sự ra đời và tồn tại của nước Nga Xô-viết đã tạo áp lực khiến các nước tư bản phương Tây phải tự cải cách, mở rộng các quyền lợi của người lao động và phúc lợi xã hội.
Theo cuộc khảo sát do Trung tâm nghiên cứu dư luận xã hội toàn Nga thực hiện, gần một nửa số người Nga tin rằng cuộc cách mạng năm 1917 đã đem lại nhiều lợi ích, 38% số người được hỏi cho biết cuộc cách mạng “đã tạo đà cho sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước”, 23% số người cho rằng Cách mạng Tháng Mười “mở ra kỷ nguyên mới trong lịch sử Nga”. Điều đáng chú ý là những ý kiến được đưa ra không chỉ từ người lớn tuổi, mà còn là đánh giá của nhiều thanh niên. Trong lĩnh vực văn hóa nghệ thuật, cuộc cách mạng này cũng nhận được sự chú ý đặc biệt. Các nghệ sĩ Nga đã sản xuất nhiều bộ phim, viết nhiều sách và thơ ca về đề tài này. Một số nghệ sĩ, như nhà thơ V. Mayakovsky, nhà thơ S. Yesenin đã lấy đó làm nguồn cảm hứng và lẽ sống của mình.
Trong bài viết đăng trên Vanguardngr, O. Lakemfa đã nhận xét, Cách mạng Tháng Mười “dạy cho người nghèo, đặc biệt là công nhân và nông dân rằng họ cũng có thể lãnh đạo đất nước”. G. Roberts, Giáo sư Sử học ở Ireland nhận định, không sự kiện nào khác trong thế kỷ 20 đã làm thay đổi quá trình lịch sử thế giới hoặc có kết quả to lớn như Cách mạng Tháng Mười. Theo ông, những kết quả của cuộc cách mạng này vẫn còn sức ảnh hưởng to lớn đến ngày nay.
