Về miền có Km số 0

Ngược lên miền Tây Bắc xứ Nghệ về thị trấn Lạt, huyện Tân Kỳ, nơi đây đang hiện hữu cột mốc lịch sử một thời trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước. “Km số 0” là điểm số 0 của con đường chiến lược mang tên “Đường mòn Hồ Chí Minh” hay “Đường Trường Sơn” hoặc “Tuyến đường 559”. 

Cột mốc Km số 0 tại thị trấn Lạt, huyện Tân Kỳ.
Cột mốc Km số 0 tại thị trấn Lạt, huyện Tân Kỳ.

Ngày 9/9/1964, nhát cuốc đầu tiên của Trung đoàn Công binh 98 tại bãi bằng chân Truông Dong, bên bờ sông Con, gần Lèn Rỏi thuộc xã Kỳ Sơn đánh dấu điểm xuất phát của con đường vận chuyển binh, khí, lương thực... phục vụ chiến trường miền nam Việt Nam. Từ đây xuyên Trường Sơn vào Nam ra Bắc với biết bao mồ hôi máu xương của các chiến sĩ và nhân dân đã đổ xuống để miền nam được hoàn toàn giải phóng, Bắc Nam sum họp một nhà vào ngày 30/4/1975. Con đường Trường Sơn ấy đã trở thành “huyền thoại”.

Sử sách ghi, Tân Kỳ có địa hình rừng núi hiểm trở, khi nghĩa quân Lam Sơn dấy binh, vào  khoảng năm 1424, vị tướng Nguyễn Chích tham mưu cho chủ tướng Lê Lợi kéo về Nghệ An đóng quân, chiêu mộ và tập luyện quân binh. Tại các xã Tiên Kỳ, Tân An, Giai Xuân, Tân Hợp, chứng tích còn ghi nơi này nghĩa quân tiến đánh tiền đồn Thạch Ngàn, giải phóng thành Trà Lân: “Trận Bồ Đằng sấm vang chớp giật/Miền Trà Lân trúc chẻ tro bay” (Bình Ngô đại cáo, Nguyễn Trãi).

“Về miền có Km số 0 huyền thoại nếu chưa thưởng thức món măng loi thì coi như chưa biết Tân Kỳ”, đó là câu nói dí dỏm của một cô gái Thái ở Tiên Kỳ, xã vùng cao heo hút nằm cực nam của huyện Tân Kỳ. Đồng bào Thái ở Tiên Kỳ, có nhiều món đặc sản thú vị như sóc chiên, phắc cúm, canh lụi, canh ột… nhưng măng loi là món ăn dân dã có tính đặc trưng. Tên gọi măng loi là do loài măng này chủ yếu phân bố ở vùng đỉnh núi Pù Loi có độ cao 1.100 m. Măng loi có vị đắng pha chút ngọt, có mùi thơm nhè nhẹ, có mầu vàng pha hơi xanh, nhỏ chỉ tầm ngón tay cái hay ngón chân cái của người lớn, vừa dai vừa giòn. Người dân địa phương thường dùng luộc hoặc nướng để chấm muối ớt, có thể chấm với mắm tôm đánh chanh. Măng loi cũng có thể có những cách chế biến khác như nấu canh, muối chua… Khác hẳn với măng nứa, măng mét, măng giang hay măng lụi, măng loi ăn quanh năm không chán. Một người khỏe có thể ăn hết cả ký măng. Măng loi như  hội tụ thiên năng, địa năng của trời đất…

Từ Km số 0, nơi xuất phát con đường Trường Sơn huyền thoại còn bao điều chưa được khám phá.