Dọc trên tỉnh lộ 943 đoạn qua ấp Tây Huề 1, xã Mỹ Hòa (nay là phường Long Xuyên), tỉnh An Giang người dân luôn thấy những chiếc xuồng hoa be bé, thuyền buồm và tắc ráng con con...được treo kệ gỗ. Những sản phẩm độc đáo nằm phơi bày bên vệ đường đó là của ông Phạm Văn Mỏng, còn gọi là Chín Mỏng, 54 tuổi.
Ông Mỏng đặt tên cơ sở thủ công mỹ nghệ Chín Mỏng. Gặp chúng tôi, ông Chín Mỏng cười hóm hỉnh, gọi là cơ sở cho vui chứ thực ra cơ sở chỉ có mỗi mình ông, từ cưa cây, bào gỗ, đóng ván, sơn phết những chiếc xuồng, tàu mini. Nơi trưng bày sản phẩm và “công xưởng” đóng xuồng, ghe là một góc sân nhỏ mà ông mượn của người quen làm chỗ mưu sinh.
Trong câu chuyện tự sự bước ngoặt cuộc đời, ông Chín Mỏng kể, ông sinh trưởng ở xã Long Hậu, huyện Lai Vung (nay là xã Hòa Long), tỉnh Đồng Tháp nổi tiếng khu vực Đồng bằng sông Cửu Long với làng nghề làm ghe xuồng rạch Bà Đài. Bố ruột ông Mỏng là thợ mộc chuyên đóng tàu xuồng và truyền nghề lại cho anh em ông Mỏng.
Sau này, lập gia đình, ông Mỏng chuyển về Long Xuyên sinh sống và tiếp tục với nghề cũ. Khi làm xong xuồng ghe chờ giao cho khách, thời gian rãnh rỗi ông Mỏng dùng ván vụ ghép thành những chiếc xuồng be bé dài khoảng 3 tấc (30cm) giải khuây. Nhưng không ngờ, có nhiều người hỏi mua về cho trẻ con chơi nên từ đó ông làm thêm mẫu xuồng con bán.
Năm 2011, ông Mỏng gặp tai nạn bị gãy chân, từ đó ông Mỏng giảm sút sức khỏe không thể tiếp tục nghề làm thợ đóng xuồng lúc nào tay cũng cầm bào cưa cực nhọc. Lúc bế tắc, ông Mỏng nhớ lại những chiếc xuồng mini và xem đây là cứu cánh.
Ông Mỏng làm nhiều chiếc xuồng con bán bên vệ đường. Khách thấy sản phẩm lạ mua nhiều vì thế tạm thời ông Mỏng không lo lắng về kinh tế. Nhiều khách góp ý sản phẩm quá đơn điệu nên ông Mỏng nghe theo lời tư vấn của khách làm ra nhiều mẫu mã.
Đến nay, ông Mỏng làm ra 10 mẫu sản phẩm, đó là những chiếc ghe tam bản, ghe lườn, ghe bầu, tắc ráng, ghe chở lúa…Ông Mỏng còn làm thêm những mẫu thuyền buồm theo yêu cầu của khách, những mẫu ghe xuồng mini theo kích cỡ khách hàng yêu cầu.
Nghề làm ghe xuồng mini nhìn thì dễ nhưng làm thì khó vì đòi hỏi người thợ phải khéo léo đôi tay trong từng đường cưa, nét đục. Tuy sản phẩm mô phỏng từ tàu, xuồng lớn nhưng độ tinh xảo đòi hỏi phải cao, chính xác, có hình dáng thon thả, mềm mại. Và vùng Đồng bằng sông Cửu Long sông nước mênh mông vẫn là nơi dùng ghe tàu, xuồng, tắc ráng đi lại nên các sản phẩm tuy rút gọn nhưng phải mang hồn cốt như thật. Người dân đã quen mắt với hình ảnh ghe xuồng ngược xuôi trên sóng nước, vì thế nếu làm mẫu mã không tinh xảo, khách hàng nhìn chán không mua.
Ông Mỏng tâm sự, một chiếc xuồng nhỏ 3 tấc làm 1 ngày mới xong, còn các mẫu còn lại như tàu ghe từ 2 ngày trở lên. Các mô hình ghe, xuồng do chủ yếu chỉ để trưng trong nhà nhiều nên rất lâu mới bị hư.
Khách hàng tới mua thuộc đủ thành phần. Đó là người dân hay doanh nghiệp nhỏ mua xuồng, ghe mini về làm tiểu cảnh trưng bày trong góc sân, bàn làm việc. Có người cao tuổi hay có người từng sống với nghề sông nước nay giã từ nghề nhớ quay quắt những ngày ngược xuôi sông rạch nên mua chiếc ghe lườn, ghe chở lúa trưng trong nhà nhìn cho đỡ nhớ. Cũng có khách mua xuồng ghe về để bày biện, sắp xếp trái cây, hoa quả lên cho đẹp mắt…
Chỉ tay vào mẫu tàu đò ông Mỏng kể: “Hồi trước, tàu đò tuyến Long Xuyên đi Ba Thê-Núi Sập hay chạy qua xã Mỹ Hòa rước khách và hình ảnh này một thời đã quen thuộc với người dân”. Theo ông Mỏng, sau này xe đò, xe khách phát triển nên các tuyến tàu đò thu hẹp dần và biến mất nên lớp trẻ ngày nay không biết tàu đò là gì. Từ ý nghĩ đó, ông Mỏng đã làm mẫu tàu đò Long Xuyên- Ba Thê Núi Sập và được nhiều người cao tuổi đặt mua để hoài niệm một thời đã xa.
Theo ông Mỏng, xuồng ghe mini thường bán chạy vào dịp gần Tết. Lúc này, nhiều nơi trang hoàng nhà cửa đón xuân, cúng kiếng nên mua xuồng ghe về để trưng bày hoa quả. Vì thế, ngày tết luôn đắt hàng, còn ngày thường bán cầm chừng đủ sống. Các sản phẩm bán ra đủ loại giá, rẻ nhất là 250.000 đồng, cao nhất là 2 triệu đồng.
