Luật chặt, thực thi lỏng
Ở nhiều quận, huyện tại Hà Nội có nhiều dự án được phê duyệt, thậm chí được giao đất nhiều năm nhưng vẫn không triển khai, gây bức xúc trong dư luận. Mê Linh là một trong những địa phương có nhiều dự án chậm tiến độ nhất, tới 50 dự án với tổng diện tích hơn 2.000 ha đã giải phóng mặt bằng, đã giao đất nhưng nhiều năm bỏ cỏ mọc. Các xã có nhiều dự án chậm triển khai, với diện tích bị bỏ hoang lớn là Đại Thịnh, Mê Linh, Tiền Phong, Thanh Lâm... Quận Nam Từ Liêm có tốc độ đô thị hóa nhanh, song cũng tồn tại 48 dự án vi phạm Luật Đất đai. Huyện Hoài Đức có tổng 51 dự án nằm trên giấy; quận Hoàng Mai có 25 dự án, nhiều dự án ở những con phố lớn, giá đất đắt đỏ nhưng "tắc". Nhiều dự án "biến tướng" thành điểm kinh doanh bãi đỗ xe, quán bia...
Ở những khu đất vàng tại các quận trung tâm, tình trạng "dự án rùa bò" cũng diễn ra, như dự án Sông Hồng City (quận Tây Hồ); dự án D’San Raffles tại 22 Hàng Bài (quận Hai Bà Trưng); khu nhà số 2-4 Đội Nhân (quận Ba Đình)… Theo báo cáo kết quả giám sát của Hội đồng nhân dân thành phố Hà Nội, trên địa bàn có 379 dự án chậm triển khai, vi phạm Luật Ðất đai. Trong đó 30 dự án được kiến nghị thu hồi thì nay đã thu hồi 10 dự án, một con số quá ít ỏi.
Đồng Tháp, một tỉnh thuộc miền Tây Nam Bộ không chỉ có những dự án chậm tiến độ, mà hiện có hơn 200 khu đất công bỏ trống do tỉnh và các huyện, thành phố quản lý (huyện Tân Hồng có nhiều khu đất công bỏ trống nhất), trong đó có các khu đất như: đất đã được tổ chức đấu giá và giao đất, đất thuộc quỹ đất công ích 5%, quỹ đất nông nghiệp không sử dụng đất công ích... Về công trình nhà ở cũng có hàng chục công trình cũng được tỉnh giao cho Sở Tài chính tỉnh Đồng Tháp, Trung tâm Phát triển quỹ nhà đất tỉnh Đồng Tháp, Ủy ban nhân dân (UBND) các huyện, thành phố quản lý nhưng bỏ hoang nhiều năm liền gây lãng phí nghiêm trọng, bức xúc trong nhân dân.
Tại thành phố Cao Lãnh - Trung tâm tỉnh lỵ của Đồng Tháp, có rất nhiều nhà đất ở khu vực đắc địa bị bỏ hoang từ vài tháng đến hơn 5 năm. Giữa tháng 4/2022, khi có mặt trên đường Lê Lợi, phường 2, thành phố Cao Lãnh, chúng tôi chứng kiến hàng loạt trụ sở cơ quan cũ bị bỏ hoang nhiều năm như: Trung tâm Chăm sóc sức khỏe sinh sản tỉnh Đồng Tháp, Trung tâm Y tế dự phòng tỉnh Đồng Tháp, mùi rác thải, mùi nước tiểu bốc lên nồng nặc.
Trả lời câu hỏi vì sao Khu Trung tâm Y tế dự phòng tỉnh Đồng Tháp (trụ sở cũ) bị bỏ hoang nhiều năm liền gây lãng phí, quyền Giám đốc Sở Tài chính tỉnh Đồng Tháp Nguyễn Văn Cả cho biết: "UBND tỉnh Đồng Tháp trước đây có cho chủ trương đấu giá khu này, nhưng do tình hình dịch bệnh nên không đấu giá được. Sắp tới đây Sở sẽ tổ chức đấu giá lại".
Cần có "lưới lọc" chủ đầu tư
Nói về tình trạng bàn giao đất công tràn lan đã xảy ra rất lâu ở nhiều địa phương trên cả nước, Kiến trúc sư Trần Huy Ánh, Thành viên Hội đồng Khoa học (Viện Kiến trúc quốc gia) cho rằng, đó là do đất công từng được coi là thứ "cho không", bàn giao cho doanh nghiệp với giá quá rẻ so với giá thị trường. Điều này tạo nên tình trạng doanh nghiệp đổ xô xin đất làm dự án. Trong khi đó, cơ quan quản lý không lựa chọn kỹ nhà đầu tư, không quy định cụ thể các điều khoản mà nhà đầu tư phải thực hiện khi bàn giao đất, vì thế tạo khe hở để những doanh nghiệp không đủ năng lực "cắm giữ đất rồi để đấy".
Theo quy định của Luật Đất đai từ năm 1993, 2003, 2013 nếu dự án quá một năm không sử dụng đất hoặc chậm tiến độ quá hai năm theo tiến độ được duyệt thì phải bị thu hồi. Nhưng vì sao ở giữa Thủ đô mà có dự án chậm đến gần 20 năm vẫn chưa bị thu hồi? Trong báo cáo giám sát, Phó Chủ tịch Thường trực Hội đồng nhân dân thành phố Hà Nội Phùng Thị Hồng Hà thừa nhận công tác thanh tra, kiểm tra chưa tốt. Công tác hậu kiểm, tái kiểm tra việc thực hiện kết luận thanh tra còn hạn chế; hiệu quả, hiệu lực của một số kết luận thanh tra chưa cao. Nhiều dự án được đoàn giám sát của Hội đồng nhân dân thành phố kiến nghị xử lý nhưng chậm triển khai, gây bức xúc trong nhân dân.
Vừa qua tại kỳ họp thứ tư, Hội đồng nhân dân thành phố Hà Nội khóa XVI đã thông qua 15 nhóm biện pháp giải quyết đẩy nhanh tiến độ đầu tư, tập trung xử lý các dự án vốn ngoài ngân sách có sử dụng đất chậm triển khai trên địa bàn thành phố. Đáng chú ý, các cơ quan chức năng thành phố được yêu cầu phải tập trung để xử lý, giải quyết dứt điểm tình trạng các dự án chậm tiến độ, chậm triển khai trên địa bàn thành phố. Theo đó, Sở Tài nguyên và Môi trường Hà Nội cũng đã đưa ra các giải pháp, như phân loại, rà soát các dự án đã có quyết định chủ trương đến nay mà quá tiến độ thực hiện dự án nhưng chưa được Nhà nước giao đất, cho thuê đất để xử lý theo đúng quy định; kiên quyết thu hồi dự án đối với nhà đầu tư không còn phù hợp quy định của pháp luật đầu tư, không có năng lực triển khai dự án.
Các tỉnh, thành phố đã đưa ra các giải pháp xử lý vi phạm, nhưng hiệu quả đến đâu vẫn rất cần sự quyết liệt, trách nhiệm của các đơn vị liên quan. Không thể để nguồn lực của đất nước bị phơi mưa nắng, lãng phí nhiều năm như thế.
Theo thông tin từ Bộ Kế hoạch và Đầu tư, hiện cả nước có gần 1.100 dự án gặp vướng mắc trong triển khai. Vướng mắc trong giải phóng mặt bằng là nguyên nhân chính khiến rất nhiều dự án bị chậm tiến độ.
