Biểu tượng sớm lỗi thời
Tính đến hiện tại, Airbus A380 vẫn là máy bay chở khách lớn nhất thế giới với thân gồm hai tầng và bốn động cơ phản lực. Ngay từ những chuyến bay thương mại đầu tiên vào năm 2007, A380 là minh chứng cho sự phát triển vượt bậc của ngành hàng không dân dụng. Với lợi thế về kích thước, A380 có thể chứa khoảng 900 hành khách trên một chuyến bay, nhưng hầu hết các hãng hàng không lựa chọn bố trí không gian phục vụ từ 450 đến 500 khách nhằm hướng tới dịch vụ tốt nhất.
Không chỉ gia tăng số lượng hành khách, mỗi chuyến bay còn đem lại nhiều dịch vụ sang trọng và khác biệt khiến loại máy bay này được rất nhiều người yêu thích. Một số hãng hàng không đã sử dụng A380 làm nền tảng thiết lập “tiêu chuẩn vàng” cho các dịch vụ hạng nhất của mình. Singapore Airlines, đối tác đầu tiên của A380 vào năm 2007, trở thành hãng hàng không tiên phong thiết kế khoang hạng nhất như của khách sạn năm sao trên máy bay. Richard Quest, phóng viên kênh truyền hình Mỹ CNN từng dành nhiều câu chữ “có cánh” khi trải nghiệm chiếc A380: “Đó là một chiếc máy bay rất đặc biệt. Mặc dù tôi ngồi ở tầng trên, ngay sau cánh và những động cơ khổng lồ nhưng vẫn có thể trò chuyện bình thường. Hầu như không có bất kỳ tiếng ồn nào trong suốt quá trình bay”.
Bởi vậy, thông báo ngừng cung cấp máy bay A380 vào năm 2021 của hãng Airbus khiến nhiều người tiếc nuối. “Một ngày rất buồn cho một chiếc máy bay tuyệt vời mà cả phi công lẫn hành khách đều yêu thích”, Dave Wallsworth, phi công thường xuyên đưa ra những phân tích và trải nghiệm bản thân khi lái máy bay tại hãng British Airways (Anh) bày tỏ.
Dường như các hãng hàng không dân dụng không còn “mặn mà” với những siêu máy bay khổng lồ vì lý do lợi nhuận. Thực tế này đã khiến nhiều đơn đặt hàng A380 của các hãng hàng không lớn bị hủy, trong đó quan trọng nhất là đơn hàng của hãng Emirates (UAE). Sau khi hủy đơn hàng, hai hãng hàng không Qantas (Australia) và Emirates đã chuyển sang mua 70 máy bay chở khách nhỏ hơn có thiết kế pha trộn giữa các mẫu A330 và A350 mới nhất của Airbus.
Thực tế, xét về phương diện thương mại, doanh thu những chiếc A380 đem lại trong hơn một thập kỷ hoạt động chưa thể thuyết phục được chính công ty đã khai sinh ra nó và các hãng hàng không lớn trên thế giới. Cho đến nay, Airbus mới chỉ giao được 234 chiếc, tức là chưa tới một phần tư trong số 1.200 chiếc mà hãng dự đoán tiêu thụ được kể từ lần đầu A380 ra mắt vào tháng 4-2005. “Đó là một quyết định đau lòng. Chúng tôi đã đầu tư rất nhiều nỗ lực, tài nguyên và công sức vào loại máy bay này. Nhưng rõ ràng chúng ta cần phải thực tế hơn. Với quyết định của Emirates, số lượng đơn hàng của chúng tôi không đủ để duy trì sản xuất”, ông Tom Enders, Giám đốc điều hành Airbus bày tỏ.
Quyết định ngừng sản xuất A380 sẽ gây ảnh hưởng không nhỏ tới 3.500 lao động làm việc tại nhiều nhà máy sản xuất tại bốn quốc gia lớn ở châu Âu trong ba năm tới. Được phát triển với chi phí 25 tỷ USD, nhưng dường như niềm tin và sự kỳ vọng to lớn của Airbus vào biểu tượng A380 đã không được đền đáp.
Hướng phát triển đã đổi chiều
A380 ra đời trong bối cảnh các sân bay lớn ngày càng đông đúc, các hãng hàng không phải tranh giành khốc liệt không gian hoạt động. Điều đó đặt ra nhu cầu về các loại máy bay lớn hơn để có thể chở nhiều hành khách hơn. Các máy bay khổng lồ cũng sẽ giúp các hãng hàng không theo kịp sự bùng nổ về nhu cầu đi lại bằng đường hàng không, đồng thời có thể tiết kiệm nhiên liệu nhờ tăng số lượng hành khách trên mỗi chuyến bay. Vào năm 2007, thời điểm diễn ra cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu, lưu lượng hành khách giảm mạnh khiến ngành công nghiệp hàng không thiệt hại nặng nề.
Trong những năm sau đó, nhiều hãng hàng không cố gắng vượt qua khủng hoảng bằng cách tập trung vào những chuyến bay ngắn giữa các sân bay trong khu vực. Ngoài ra, sự tăng trưởng bùng nổ của các hãng hàng không khu vực giá rẻ cũng góp phần củng cố xu hướng đó và làm gia tăng số lượng đơn đặt hàng máy bay cỡ nhỏ như Boeing 787 và Airbus A320. Cuối cùng, chi phí nhiên liệu tăng và yêu cầu cắt giảm lượng khí thải carbon đã khiến các hãng hàng không phải chuyển sang ưu tiên các loại máy bay chở khách gọn nhẹ với hai động cơ, tiết kiệm nhiên liệu hơn và giảm chi phí vận chuyển hành khách giữa các trung tâm lớn nhằm gia tăng lợi nhuận.
Trong một cuộc trả lời phỏng vấn của tờ Business Insider, ông Alan Joyce, Giám đốc điều hành Qantas đã giải thích lý do tại sao A380 nhanh chóng trở nên lỗi thời. Ông Joyce phân tích rằng việc vận hành hai chiếc Boeing 787 có chi phí thấp hơn so chi phí vận hành một chiếc A380. Điều này có nghĩa là chi phí cho mỗi hành khách của hãng sẽ thấp hơn nếu chia số khách đi trên các máy bay nhỏ thay vì sử dụng những chiếc A380. Ngoài ra, việc sử dụng nhiều máy bay nhỏ sẽ đem lại sự linh hoạt hơn một chiếc máy bay cỡ lớn. Hành khách có thêm nhiều sự lựa chọn về thời gian để bay tới các địa điểm khác nhau.
Theo cách lý giải khác, A380 cũng là “nạn nhân” từ sự thành công của chính Airbus. Trùng khoảng thời gian tung ra thị trường A380, cả Airbus và Boeing đều đang phát triển một dòng máy bay hạng trung. Với Airbus là A350. Đây là máy bay phản lực thân rộng có khả năng chuyên chở khoảng 250 - 300 hành khách. Song nó được chế tạo phần lớn từ vật liệu composite nhẹ cùng động cơ siêu tiết kiệm nhiên liệu, mà vẫn có thể di chuyển quãng đường dài tương tự A380. A350 nhanh chóng thể hiện ưu thế về mặt kinh tế trên các tuyến đường dài, đủ sức làm hài lòng cả hãng hàng không lẫn hành khách. “Việc lấp đầy 600 hành khách trên một chuyến bay là tương đối khó khăn đối với một hãng hàng không. Điều đó dễ dàng hơn nhiều nếu sử dụng cho một chiếc máy bay với sức chứa khoảng 200 hành khách. Các hãng hoàn toàn không muốn mạo hiểm khi bán 600 vé, mà cuối cùng chỉ bán được 60% trong số đó”, ông Bijan Vasigh, TS ngành kinh tế - tài chính tại Đại học Hàng không Embry (Mỹ), phân tích.
Sau khi đánh mất thị phần hành khách tầm trung, A380 cũng không thể tiếp tục duy trì vị thế trong dịch vụ sang trọng tại các hãng hàng không. Thí dụ như hãng Etihad Airways (UAE) trang bị khoang hạng nhất trên máy bay A380 là căn phòng đầy đủ chỗ tiếp khách, phòng ngủ đôi, phòng tắm và thậm chí có người quản lý riêng. Barry Neild, phóng viên CNN trong chuyến bay từ London đến Abu Dhabi năm 2017 phân tích: “Sẽ rất tốn kém khi tạo nên một khu vực xa hoa trên một chiếc máy bay chở khách thương mại. Nhưng ai muốn tận hưởng sự sang trọng như vậy trên một chuyến bay?”. Theo các tiếp viên phục vụ trên A380, hành khách của khoang hạng nhất chủ yếu là những người giàu có, tuy nhiên số lượng những khách hàng này cũng nhanh chóng giảm sút, khiến A380 dần dà trở thành “gánh nặng” quá lớn. British Airways hiện tập trung vào việc mua các loại máy bay nhỏ hơn, bởi cho rằng giá mua A380 khoảng 45 triệu USD là quá đắt.
Không thể theo kịp xu thế chung, kết thúc của A380 là tất yếu đáng tiếc. Nhưng đây cũng chính là dấu hiệu khởi đầu cho giai đoạn phát triển mới của ngành hàng không, đó là kỷ nguyên của hàng không giá rẻ và máy bay hạng trung tiết kiệm năng lượng.
