- Xin PGS cho bạn đọc biết, TPCN là gì? Giữa TPCN, thực phẩm thông thường và thuốc chữa bệnh có những đặc điểm gì và có sự liên hệ như thế nào?
- Thực phẩm chức năng là sản phẩm thực phẩm hỗ trợ các chức năng của các bộ phận trong cơ thể người. Có hoặc không có tác dụng dinh dưỡng, tạo cho cơ thể tình trạng thoải mái, tăng sức đề kháng, giảm nguy cơ và tác hại của bệnh tật. TPCN có mối liên hệ với thực phẩm thông thường và thuốc ở 10 đặc điểm cơ bản: TPCN là giao thoa giữa thực phẩm và thuốc chữa, điều trị bệnh. TPCN giống thực phẩm về bản chất, nhưng khác về hình thức; giống thuốc về hình thức nhưng khác về bản chất. TPCN được sản xuất, chế biến theo công thức, bổ sung các thành phần mới hoặc làm tăng hơn các thành phần thông thường với các dạng SP: viên (nén, nang...), bột, nước, cao, trà... Trong quá trình sản xuất TPCN có thể loại bỏ các chất bất lợi và bổ sung các chất có lợi, có tác dụng tăng cường sức khỏe, dự phòng và giảm thiểu nguy cơ gây bệnh với những bằng chứng lâm sàng và tài liệu khoa học chứng minh.
TPCN có tác dụng tới một hay nhiều chức năng của cơ thể; lợi ích với sức khỏe nhiều hơn lợi ích dinh dưỡng cơ bản. TPCN có nguồn gốc hoàn toàn tự nhiên, được phát triển trên nền tảng của nền y học cổ truyền phương Ðông. Từ các nguyên liệu của thuốc y học cổ truyền với công nghệ chế biến, sản xuất hiện đại, tiên tiến tạo ra các sản phẩm TPCN tiện lợi hơn cho người tiêu dùng. TPCN phát triển nhanh chóng còn vì những tác dụng vượt trội của nó là: tác dụng với sức khỏe (chống lão hóa, kéo dài tuổi thọ); tạo sức khỏe sung mãn; tăng sức đề kháng, giảm nguy cơ bệnh tật...
- PGS có thể phân tích sâu hơn, TPCN có những tác dụng gì và hỗ trợ như thế nào để đạt hiệu quả? Có thể thay thế chức năng của thuốc chữa bệnh hay không?
- Về cơ chế sinh lý, bệnh tật thông thường là bị tổn thương cấu trúc và chức năng của tế bào, cơ quan và cơ thể; rối loạn cân bằng nội môi; giảm khả năng thích nghi của cơ thể. Chính vì vậy, TPCN có tác dụng hỗ trợ điều trị chính là tác động vào những vấn đề trên. TPCN hỗ trợ các chức năng và cấu trúc sinh lý của các tế bào, các cơ quan và cơ thể, làm phục hồi, tăng cường và duy trì chức năng, cấu trúc của các bộ phận trong cơ thể. Tăng cường chức năng chuyển hóa (các sản phẩm bổ sung vi-ta-min); tăng cường chức năng sinh lý (sâm, đông trùng hạ thảo, hà thủ ô, hải mã...). Hay trong hỗ trợ chống rối loạn cân bằng nội môi. TPCN có tác dụng điều chỉnh lại các hệ số sinh lý trong cơ thể như: hỗ trợ điều chỉnh đường huyết bằng chất xơ (tinh chất bí ngô, tảo biển, mướp đắng...)
Lợi ích của TPCN trong điều trị là làm giảm và hạn chế các tác dụng phụ của các loại thuốc tân dược, như: điều trị ung thư bằng hóa chất và xạ trị hay bị rụng tóc, buồn nôn, ăn không ngon, mệt mỏi. Hay, trong tinh dầu thông đỏ có hoạt chất taxol có tác dụng chống tế bào ung thư; quả nhàu và một số dược thảo khác có iridoids có tác dụng ức chế phát triển tế bào u, chống viêm, làm giảm huyết áp, giảm đường máu; một số dược thảo có chứa catechine có tác dụng chống phóng xạ, chống gốc tự do, làm giảm mỡ máu... Một số dược thảo TPCN có chứa kháng sinh chống vi khuẩn, vi-rút và ký sinh trùng như: cây óc chó, sâm đại hành, hoàng liên, thường sơn, tỏi, nghệ, địa y...
Muốn dùng TPCN có hiệu quả, trước hết phải có phương pháp đánh giá chính xác tình trạng sức khỏe, xác định mục đích sử dụng, lựa chọn sản phẩm thích hợp, sử dụng đúng hướng dẫn của nhà sản xuất hoặc các chuyên gia y tế có trình độ chuyên môn sâu tư vấn. TPCN sau khi dùng nên kiểm tra hiệu quả (cải thiện sức khỏe, bệnh tật). Các thầy thuốc cần hướng dẫn chi tiết cụ thể không chỉ về cách dùng thuốc mà cả về cách ăn uống, sử dụng TPCN cũng như cách tập luyện thích hợp.
- Cần có những giải pháp như thế nào để người dân hiểu được việc chăm sóc sức khỏe và điều trị qua tác dụng của TPCN, thưa PGS?
- TPCN không phải là thuốc chữa bệnh, với bệnh ung thư lại càng không. Nếu bác sĩ kê đơn hoặc trình dược viên quảng cáo sản phẩm nói TPCN dùng để chữa bệnh thì những người đó không có y đức và lương tâm nghề nghiệp, nhất là trong vấn đề chữa căn bệnh ung thư. Bộ Y tế từng có Tháng hành động Vì chất lượng an toàn vệ sinh thực phẩm với chủ đề: "Hiểu đúng, làm đúng và dùng đúng về TPCN". TPCN bản chất là hỗ trợ cho điều trị.
Tuy nhiên, trước tình hình sản xuất, kinh doanh TPCN ở Việt Nam liên tục tăng và các nguồn hàng TPCN được nhập khẩu từ nước ngoài theo đường chính ngạch và tiểu ngạch tăng nhiều dẫn đến việc khó kiểm soát, quản lý của các cơ quan có thẩm quyền. Nhất là việc quảng cáo, giới thiệu, bán hàng đa cấp TPCN không đúng như bản chất, tác dụng vốn có của sản phẩm, đã gây ảnh hưởng không tốt tới người tiêu dùng.
Theo tôi, cần có những cuộc điều tra xã hội học trên phạm vi rộng, kiểm tra chặt chẽ tình hình nhập khẩu, sản xuất, kinh doanh và sử dụng, quảng cáo TPCN ở hai thành phố lớn như TP Hà Nội và TP Hồ Chí Minh. Từ đó, có những đánh giá việc sản xuất, kinh doanh, sử dụng TPCN và đề xuất các giải pháp, nhằm quản lý tốt việc nhập khẩu, sản xuất, kinh doanh TPCN, cũng như hướng dẫn người tiêu dùng biết cách sử dụng mang lại hiệu quả. Cần thay đổi phương thức truyền thông để người dân hiểu đúng và chính xác trong việc sử dụng TPCN; có những biện pháp, chế tài mạnh, quyết liệt hơn nữa. Ngoài việc tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm, nên công bố công khai các doanh nghiệp quảng cáo không trung thực, các cơ sở sản xuất, các nhà phân phối sản phẩm vì lợi nhuận quên cả lương tâm nghề nghiệp, đưa những sản phẩm kém chất lượng, không đúng công dụng như quảng cáo, gây ảnh hưởng nghiêm trọng sức khỏe nhân dân...
- Cảm ơn PGS, TS về cuộc trao đổi này.
