Câu chuyện của sáng tạo

Vẫn luôn có một sự không đồng nhất trong cách nhìn về các sáng tác văn học, nghệ thuật theo "đơn đặt hàng" (các cuộc vận động, các cuộc thi, các trại sáng tác do các ngành, địa phương tổ chức…) và sáng tạo tự thân của nghệ sĩ.

Cũng bởi, nhiều sáng tác, do gượng ép uốn theo chủ đề được đặt hàng, nên kết cấu, nội dung có phần khiên cưỡng, hay tránh né, hạn chế mặt tối. Một số tác giả, phần nào do thiếu am hiểu sâu về lĩnh vực chuyên ngành, không có nhiều điều kiện tìm hiểu thực tế, nên tác phẩm được viết ra lại dễ mắc những chi tiết không sát đời thực, làm giảm tính thuyết phục đối với công chúng. Một xu hướng khác, được nhiều người làm nghề cảnh báo trong những năm gần đây, đó là việc sử dụng tư liệu trên báo chí thay cho trải nghiệm thực tế. Việc này đã gây nên không ít tình huống "dở khóc, dở cười", ngay cả trong một số nghiên cứu khoa học của các chuyên ngành xã hội, khi tư liệu được sử dụng lại thiếu tính chân thực, hoặc chưa đủ "độ dày" về cảm xúc để trở nên những hình tượng nghệ thuật.

Nhưng cũng có một thực tế không thể phủ nhận, đã có không ít tác phẩm được sáng tạo theo "đơn đặt hàng" nhưng đã vượt ra khỏi tầm mức của cuộc thi, cuộc vận động đó, để chạm đến và neo đậu lại lâu bền trong cảm xúc của công chúng. Những cuộc vận động sáng tác, trong nhiều trường hợp, chính là bởi "đơn đặt hàng" từ cuộc sống, để đáp ứng trước hết cho nhu cầu được nâng đỡ tinh thần bởi những sáng tạo nghệ thuật, nhất là trong những thời khắc khó khăn của lịch sử, như cuộc chiến chống đại dịch Covid-19 vẫn đang hết sức gian nan và không ít mất mát này.

Đã có nhiều cuộc vận động, cuộc thi sáng tác về chủ đề trên được phát động trên cả quy mô quốc gia và địa phương. Đã có hàng nghìn sáng tạo nghệ thuật được nhanh chóng chuyển tải đến công chúng từ các cuộc thi, cuộc vận động sáng tác đó, góp phần không nhỏ khích lệ tinh thần người dân và các lực lượng trên tuyến đầu chống dịch.

Có lẽ sẽ cần đến một độ lùi nhất định về thời gian, để sự khốc liệt và đặc biệt của những tháng ngày này tạo nên được trầm tích trong cảm nhận của người sáng tạo. Tức là khi, "đơn đặt hàng" của cuộc sống gặp được cảm xúc lớn của nghệ sĩ, chúng ta sẽ được đón nhận những sáng tạo thật sự chạm đến trái tim của công chúng.